Yangiliklar

Jańa Ózbekstannıń jánede jetilistiriw boyınsha
Mámleketlik dásturi.


2022-jıl 26-yanvar elimiz ushın eń áhmiyetli sánelerdiń biri bolıp, Prezidentimiz tárepinen úlken reformaǵa tiykar Jańa Ózbekstannıń 2022-2026-jıllarǵa arnalǵan Rawajlanıw strategiyası» baǵdarlamaları hám maqsetleri tanıstırıldı. Bul konceptual hújjette insan qádiri, hadallıq standartları,  pragmatikalıq sırtqı siyasat bulardıń barlıǵı keyin-ala Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2022-jıl 28-yanvar kúngi PP-60-sanlı Pármanı menen tastıyıqlanǵan  «Jańa Ózbekstannıń 2022-2026-jıllarǵa arnalǵan Rawajlanıw strategiyası»nıń  100 maqsetinde sáwlelengen.
Rawajlanıw strategiyasında 2022 –jılda ámelge asırıwǵa tiyisli Mámleketlik baǵdarlamasında joybarlastırılǵan ilajlardı finanslıq támiynlewge ulıwma bahası 55 trln swm hám 11,7 mlrd AQSh dolları muǵdarındaǵı pul qarjıları ajratılıwı názerde tutılǵan.
Rawajlanıw strategiyası төмендеги 7 baǵdardan ibarat
- Insan qádirin asırıw hám erkin puqaralıq jámiyetin jánede rawajlandırıw arqalı xalıkshıl mámleket qurıw;
- Ózbekstanda ádillik hám nızam ústinligi principlerin rawajlanıwdıń eń tiykarǵı hám zárúr shártine aylandırıw;
- Milliy ekonomikanı jedel rawajlandırıw hám joqarı ósiw pátlerin támiyinlew;
- Ádalatlı social-siyasat júrgiziw, insan kapitalın rawajlandırıw;
- ruxıy rawajlanaıwdı támiynlew hám tarawdı jańa basqıshqa alıp shıǵıw;
- milliy máplerden kelip shıqqan halda ulıwma dunyalıq máselelerge qaratıw;
- Ózbekstan qáwipsizligi hám qorǵanıw potencialın kúsheytiw, ashıq, pragmatikalıq hám aktiv sırtqı siyasat alıp barıw.
Sonı aytip ótiwimiz tiyis, házirgi globallasıw dáwirinde sanlı texnologiyalar jedellik penen rawajlanıp atırǵan bir waqıtta, Mámleketlik dástúriniń 100 den 12 si sanlastırıw hám insan huqıqlarına arnalǵan maqsetlerden ibarat bolıp. Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Adillik ministrligi tarawında 50 den artıq informaciyalıq-kommunikaciya sistemalar bar bolıp, Mámleketlik dástúrindegi maqsetlerdi ámelge asırıwda ádillik uyımları da úlken úles qosıp atır, yaǵnıy mámleketlik xızmetler orayları puqaralarımızǵa operativ túrde 100 den artıq mámleketlik xızmetlerdi kórsetiwin atap ótwimiz tiyis.

Nókis qalası ádillik bólimi huqıqtı qollaw ámeliyatin úyreniw insan huqıqların qorǵaw bólimshesi jetekshi másláhátshisi
Dilbar Naurızbaeva

Sociyallıq napaqalardı tayınlaw tártibi

Búgingi kúnde Ózbekstan Respublikasında bárshe tarawlarda bolǵanı sıyaqlı sociyallıq támiynatta da xalıqqa qolaylıqlar jaratıw, puqaralardın artıqsha áweregershiligine shek qoyıw kún tartibindegi eń zárúr máselege aylanǵan. Bunıń ushın napaqalardı tayınlaw tártibi, tiykarınan avtomatlastırılǵan tárizde orınlanıwı jolǵa qoyıldı.
Sonı ayrıqsha atap ótiw kerek, 2021-jıl 1-sentyabrge shekem tayınlanǵan sociyallıq napaqa hám kem támiynlengen shańaraqlarǵa materiyallıq jardem avtomatlastırılǵan tárizde, kem támiynlengen shańaraqlarǵa materiyallıq járdem kórsetiwdiń jańa tártibine tiykar napaqa muǵdarı asıwı názerde tutılǵan puqaralardan qosımsha arza hám hújjetler talap etpegen halda, kem támiynlengen shańaraqlarǵa balalar napaqasına ótkeriliwi belgilep qoyıldı.
Solar qatarınan, balalar napaqası hám materiyallıq járdem tólemlerin óz waqtında mánzilli hám máqsetli jetip barıwın támiynlew máqsetinde Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń «Xalıqtı sociyallıq qorǵaw sistemasın jánede jetilistiriw haqqında»ǵı 654-sanlı qararı qabıl qılındı
Nátiyjede, balalar napaqası hám materiyallıq járdem usı qarar menen tastıyıqlanǵan Rejede belgilengen tártipte shańaraq aǵzalarınıń usınıs etken arzalarına tiykar «Birden-bir reestr» AT arqalı kem támiynlengen shanaraq dep tán alınǵannan keyin tayınlanatuǵın boldı. Bunıń ushın, 2022-jıldan baslap- shańaraqtıń hár bir aǵzasına jámi bir aylıq ortasha dáramat minimal tutınıw qárejetleri muǵdarınan aspaǵanda ǵana, kem támiynlengen dep tán alınıwı belgilengen. (Maǵlıwmat ushın: Búgingi kúnde Ózbekstan Respublikasında hár bir shaxs ushın minimal tutınıw qárejetleriniń jańa muǵdarı 498000 swmdı quraydı.)
«Birden-bir reestr» AT arqalı kem támiynlengen dep tán alınǵan shańaraqlar (shaxslar) qosımsha hújjetler hám maǵlıwmatnamaların usınbastan, nızamshılıq hújjetlerinde usı taypadaǵı shańaraqlar (shaxslar)ǵa belgilengen tártipte biypul yaki imtiyazlı shártlerde kórsetiletuǵın sociyallıq xızmetler hám járdemlerden paydalanıwǵa haqlı bolıp esaplanadı.
Bunda nızamshılıq hújjetlerinde belgilengen xızmetlerden paydalanıw hám imtiyazlardı alıw ushın «Birden-bir reestr» AT arqalı kem támiynlengen dep tán alınǵan shańaraq (shaxs)qa Ózbekstan Respublikası Birden–bir interaktiv mámleket xızmetleri portalı arqalı 3 minut ishinde maǵlıwmatnama usınıladı. Bul maǵlıwmatnama shańaraq (shaxs) «Birden-bir reestr» AT arqalı kem támiynlengen dep tán alınǵan aydan baslap on eki ay dawamında ámel etedi.
Eger bir shańaraq sońǵı 12 ay dawamında izbe-izlikte «Birden-bir reestr» AT arqalı bir neshe márte kem tamiynlengen dep tán alınǵan bolsa, bunda maǵlıwmatnamanıń ámel etiw múddeti usı shańaraq aqırǵı márte kem támiynlengen dep tán alınǵan aydan baslanadı.
Shańaraqtı kem támiynlengen shańaraq dep tan alıw hám oǵan balalar napaqası yaki materiyallıq járdemdi tayınlaw yaki tayınlamaw insan aralasıwısız tek ǵana «Birden-bir reestr» AT arqalı avtomatlastırılǵan tárizde ámelge asırıladı.
Shańaraqtıń bir aǵzasına tuwrı keletuǵın bir aylıq ortasha dáramat balalar napaqası yaki materiyallıq járdem alıw ushın múrájat qılınǵan aydan aldıńǵı ayǵa deyin bolǵan aqırǵı úsh ayı ushın esaplap shıǵılǵan bárshe shańaraq aǵzalarınıń dáramatı summasın shańaraq quramına kiritiletuǵın shańaraq aǵzaları sanına hám úshke bóliw arqalı anıqlanadı.
Balalar napaqası yaki materiyallıq járdem alıw ushın shańaraq quramına puqaralıq halatı dálalatnamaların jazıw uyımlarında nekesi dizimge alınǵan erli-zayıplı hám olar menen birge jasaytuǵın hám olardıń qaramaǵında bolǵan balalar sonday-aq, ata-anaları menen birge jasaytuǵın hám óz shańaraǵına iye bolmaǵan 18 jastan úlken balalar kiritiledi.
Balalar napaqası yaki materiyallıq járdem AT xalıq banktıń rayon bólimleri arqalı naq pul formasında yaki pul qarjıları naq pulsız ótkeriw jolı menen puqaralardıń bank esapbetleri arqalı tólenedi.
Tólemniń ótken ayda alınbaǵan balalar napaqası yaki materiyallıq járdem summası tólemniń ámeldegi tólem dizimlerine kiritiledi hámde tayınlanǵan, biraq óz waqtında alınbay qalǵan tólemler ótken dáwirlerde esaplanǵan muǵdarlarda pútkil dáwir ushın, biraq balalar napaqası yaki materiyallıq járdemdi alıw múddeti tamamlanǵannan keyin úsh aydan artıq bolmaǵan múddette bir jola tólenedi ayı.


Taxtakópir rayonı ádillik bólimi
Insan huqıqların qorǵaw hám huqıqtı
qollaw ámeliyatı bas másláhatshisi                                 B.Qaypbergenov

O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining12.04.2022 yildagi 172-sonli qarori bilan tasdqilangan  Yo'l harakati qoidalarining 9-bandiga muvofiq, konstruktsiyasida xavfsizlik kamarlari nazarda tutilgan transport vositasini boshqarayotgan haydovchi va uning old o'rindig'idagi yo'lovchilar harakatni boshlashdan oldin xavfsizlik kamarlarini taqib olishlari shartligi belgilangan. Demak avtomobilning orqa o'rindig'idagi yo'lovchilarga xavfsizlik kamarlarini taqib olishlari shart emas.
Shuningdek, quyidagi shaxslarga xavfsizlik kamarini taqmaslikka ruxsat berilgan, ya'ni:
- avtomobilning orqa o'rindig'idagi 12 yoshgacha bo'lgan bolalar (ushbu Qoidalarning 159-bandiga muvofiq);
- o'quv-mashq transport vositasini o'quvchi boshqarayotgan vaqtda avtomototransport vositasini yoki shahar elektr transportini boshqarishni o'rgatuvchi amaliy mashg'ulotlar instruktori;
- homilador ayollar, salomatligi xavfsizlik kamari taqish imkonini bermaydigan bemorlar (Sog'liqni saqlash vazirligi tomonidan belgilangan kasalliklar ro'yxatiga muvofiq va ushbu kasalliklar bilan kasallanganligi bo'yicha tibbiy ma'lumotnoma mavjud bo'lganda);
- xizmat vazifasini bajarayotgan xodimga biriktirilgan ko'k yoki qizil yoxud ko'k va qizil rangli yaltiroq mayoqchasi bilan jihozlangan hamda maxsus rangli bo'yoq sxemalar va yozuvlar bilan belgilangan transport vositalari haydovchisi va yo'lovchilari.

Intellektual mulk huquqlarin himoya qilish bo'limi

FUQAROLIQ QONUNCHILIGIDA ZARAR ETKAZISHDAN
KELIB CHIQADIGAN MAJBURIYATLAR

Eng avallo majburiyat qonunchiligimizda majburiyat nima ekanligiga aniqliq kiritib olsak.
O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 234-moddasiga ko'ra, Majburiyat — fuqarolik huquqiy munosabati bo'lib, unga asosan bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan harakatni amalga oshirishga, chunonchi: mol-mulkni topshirish, ishni bajarish, xizmatlar ko'rsatish, pul to'lash va hokazo yoki muayyan harakatdan o'zini saqlashga majbur bo'ladi, kreditor esa — qarzdordan o'zining majburiyatlarini bajarishni talab qilish huquqiga ega bo'ladi.
Majburiyatlar shartnomadan, ziyon etkazish natijasida hamda ushbu Kodeksda ko'rsatilgan boshqa asoslardan kelib chiqadi.
Mazkur kodeksning 235-moddasida Majburiyatning taraflari — kreditor yoki qarzdor sifatida bir yoki bir paytning o'zida bir necha shaxs ishtirok etishi mumkin.
Majburiyatda qarzdor tomonida ishtirok etgan shaxslardan biriga kreditor bildirgan talablarning haqiqiy emasligi, shuningdek bunday shaxsga talab qo'yishga doir da'vo muddati o'tib ketganligi kreditorning qolgan shaxslarga bo'lgan talablariga o'zicha daxl etmaydi.
Agar taraflar shartnomaga binoan bir-birlariga nisbatan majburiyatli bo'lsa, taraflardan har biri boshqa taraf oldida uning foydasiga nima qilishi shart ekanligi jihatidan uning qarzdori va ayni bir paytning o'zida undan nima talab qilishga huquqli ekanligi jihatidan uning kreditori hisoblanadi.
Majburiyat unda taraflar sifatida qatnashmagan shaxslar (uchinchi shaxslar) uchun burchlar hosil qilmaydi.
Qonunchilikda yoki taraflarning kelishuvida nazarda tutilgan hollarda majburiyat uchinchi shaxslar uchun majburiyatning bir tarafi yoki har ikkala tarafiga nisbatan huquq vujudga keltirishi mumkin.
Majburiyatlar majburiyat shartlariga va qonun hujjatlari talablariga muvofiq, bunday shartlar va talablar bo'lmaganida esa - ish muomalasi odatlariga yoki odatda qo'yiladigan boshqa talablarga muvofiq lozim darajada bajarilishi kerak.
Majburiyatni bajarishdan bir tomonlama bosh tortish va shartnoma shartlarini bir tomonlama o'zgartirishga yo'l qo'yilmaydi, qonun hujjatlarida yoki shartnomada nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Majburiyat kelishilgan va taraflar uchun maqbul usulda bajarilishi shart.
Majburiyatni bajarish usuli, agar bu usul majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa va qonun bilan belgilab qo'yilgan bo'lmasa, shartnomada ko'rsatilgan bo'lishi kerak.
Basharti boshqacha tartib qonun hujjatlarida, shartnomada nazarda tutilgan bo'lmasa yoki ish muomalasi odatlaridan yoxud majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa, kreditor majburiyatning qismlarga bo'lib bajarilishini qabul qilmaslikka haqli.
Agar boshqacha tartib taraflarning kelishuvida nazarda tutilgan bo'lmasa va ish muomalasi odatlaridan yoki majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa, qarzdor majburiyatni bajarish chog'ida ijroni kreditorning o'zi yoki bu ish uchun u vakolat bergan shaxs qabul qilayotganligini isbotlashni talab qilishga haqli bo'ladi va bunday talabni qo'ymaganlik oqibatlari xavfi uning zimmasida bo'ladi.
Shartnomadan kelib chiqqan majburiyatni to'la hajmda yoki uning bir qismini bajarish, agar qonun hujjatlari yoki shartnomada nazarda tutilgan bo'lsa, shuningdek agar uchinchi shaxs taraflardan biri bilan tegishli shartnoma orqali bog'liq bo'lsa, uchinchi shaxs zimmasiga yuklatilishi mumkin.
Agar majburiyatni qarzdorning shaxsan o'zi ijro etishga majburligi qonun hujjatlari, shartnoma yoki majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa, kreditor qarzdor uchun uchinchi shaxs tomonidan taklif qilingan ijroni qabul qilishi shart.
Majburiyat bajarilmaganligi uchun, basharti qonun hujjatlari yoki shartnomada uchinchi shaxsning javobgar bo'lishi nazarda tutilgan bo'lmasa, shartnomadagi taraf javobgar bo'ladi.
Agar majburiyatni bajarish muddati ko'rsatilmagan yoki talab qilib olish payti bilan belgilab qo'yilgan bo'lsa, kreditor har qachon ijroni talab qilishga, qarzdor esa - ijroni har qachon amalga oshirishga haqli bo'ladi. Majburiyatni darhol bajarish vazifasi qonun, shartnoma yoki majburiyatning mohiyatidan anglashilmasa, qarzdor bunday majburiyatni kreditor talab qilgan kundan boshlab etti kunlik muddat ichida bajarishi shart.
Agar qonun hujjatlari yoki shartnomada nazarda tutilgan bo'lsa yoxud majburiyatning mohiyatidan yoinki ish muomalasi odatlaridan yoki odatda qo'yiladigan boshqa talablardan anglashilsa, qarzdor majburiyatni muddatidan ilgari bajarishga haqli, kreditor esa - ijroni muddatidan ilgari qabul qilishi shart.
Agar qonun hujjatlari yoki shartnomada boshqacha tartib nazarda tutilgan bo'lmasa, majburiyatni bajarishni kechiktirishga yoki uni bo'lib-bo'lib bajarishga yo'l qo'yilmaydi.
Etarli asoslar mavjud bo'lganida sud qarzdorga majburiyatni bajarishni kechiktirish yoki uni bo'lib-bo'lib bajarish imkonini berishga haqli.
Pul majburiyatida u so'mlar bilan chet el valyutasidagi muayyan summaga ekvivalent bo'lgan summada yoki shartli pul birliklari bilan (ekyu, "maxsus qarz olish huquqlari" va boshqalar) to'lanishi lozimligi nazarda tutilishi mumkin. Bunday hollarda so'mlar bilan to'lanishi lozim bo'lgan summa tegishli valyutaning yoki shartli pul birliklarining to'lov kunidagi rasmiy kursi bo'yicha belgilanadi, basharti uni belgilashning boshqacha kursi yoki boshqa sanasi qonun hujjatlarida yoki taraflarning kelishuvida belgilab qo'yilgan bo'lmasa.
O'zbekiston Respublikasi hududida majburiyatlar bo'yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish chog'ida chet el valyutasidan, shuningdek chet el valyutasidagi to'lov hujjatlaridan foydalanishga qonun hujjatlarida belgilangan hollar, tartib va shartlar asosida yo'l qo'yiladi.
Agar majburiyatni bajarish joyi qonun hujjatlari yoki shartnoma bilan belgilab qo'yilgan bo'lmasa va majburiyatning mohiyatidan yoxud ish muomalasi odatlaridan yoinki odatda qo'yiladigan boshqa talablardan anglashilmasa, ijro quyidagi joylarda amalga oshirilishi kerak:
1) ko'chmas mol-mulkni topshirish majburiyatlari bo'yicha - mol-mulk turgan joyda;
2) tashishni nazarda tutadigan tovar yoki boshqa mol-mulkni topshirish majburiyatlari bo'yicha - tovarni kreditorga etkazib berish uchun uni birinchi tashuvchiga topshirish joyida;
3) qarzdorning tovarni yoki boshqa mol-mulkni topshirish yuzasidan o'zga majburiyatlari bo'yicha - mol-mulkni tayyorlash va saqlash joyida, basharti majburiyatning kelib chiqishi paytida bu joy kreditorga ma'lum bo'lgan bo'lsa;
4) pul majburiyati bo'yicha - majburiyat vujudga kelgan paytda kreditor yashagan joyda, agar kreditor yuridik shaxs bo'lsa - uning majburiyat vujudga kelgan paytda joylashgan erida, agar kreditor majburiyatni bajarish vaqtigacha o'z yashash joyini yoki joylashgan erini o'zgartirgan bo'lsa va bu haqda qarzdorni xabardor qilgan bo'lsa - ijro etish joyi o'zgartirilishi bilan bog'liq hamma xarajatlarni kreditor hisobidan qilgan holda, uning yangi yashash joyida yoki joylashgan erida;
5) boshqa barcha majburiyatlar bo'yicha - qarzdorning yashash joyida, agar qarzdor yuridik shaxs bo'lsa, uning joylashgan erida.
Umumlashtirilib aytganda, har birimiz xo'jalik va mehnat shartnomasida, shuningdek shaxsiy hayotimizdagi majburiyatlarimizga rioya qilishimiz kerakligini unutmasligimiz kerak.


Kegeyli tuman adliya bo'limining
yuridik xizmat ko'rsatish
markazi boshlig'i                                       K.M.Paluaniyazov  

Ózbekiston Respublikası Joqarı sudı Plenumining 1998 jıl 17 apreldegi 12-sanlı qararı mazmun-mánisi.

Ózbekstan Respublikası Joqarı sudı plenumınıń 1998-jıl 17-aprel'degi «Sud tárepinen miynet shártnamasın (kontrakt) ın biykar etıwde tártipke saliwhi nızamlardıń qollanılıwı haqqında»gi 12-sanlı qarari miynet shartnamasi biykar etiw menen baylanisli dawlardi duris sheshiwde miynet nızamshiliǵiniń qollaniliwi haqqında tiykarǵı huqiqiy derek esaplanadı. Ózbekiston Respublikası Joqarı sudı Plenumining 1998 jıl 17 apreldegi “Sud tárepinen miynet shártnaması (kontrakti) ni bıykarlawdı tártipke saliwshi nızamlardıń qollaniliwi haqqında”gi 12-sanlı qarari 58-bantten ibarat. Qarardiń 1 bantinde Múlkshiliktiń barlıq formasındaǵı kárxanalar, mákemeler, shólkemlerde, sonıń menen birge ayırım puqaralar ıxtıyarında miynet shártnaması (kontrakt) boyınsha islep atirǵan fizikalıq adamlardıń miynetke tiyisli qatnasiqlar  miynet nızamshiliǵi  hám basqa normativ hújjetler menen tártipke salınıwı sudtıń itibarı qaratilsin delingen.
Bul bánttıń ózi Ózbekiston Respublikası aymaǵında birden-bir miynet nızamshılıgı aldında bársha teń ekenligin bayanlap turipti. Qarardıń 18-bántinde MK 100-statyası 2-bóleginiń 1, 2-bántlerine qaray, xızmetker menen jumıs berieshi shártlesiwine kóre miynet shártnaması biykar etilgende xızmetkerdi eskertiw onıń múddetine muwapıq keletuǵın pullı kompensatsiya menen almastırılıwı múmkin. Miynet shártnamasın bıykarlaw haqqında eskertiw ornına xızmetkerge pul kompensatsiyası tólegeni miynet shártnamasın bıykarlawda xızmetkerge beriletuǵın basqa hár qıylı tólewlerdi (paydalanilmagan demalıs ushın kompensatsiya tólew, dem alıw napaqasi, MKning 67-statyasına qaray jumısqa jaylasıw múddetinde ortasha mıynet haqı saqlaw hám b.) beriwden jumıs beriwshini azat etpesligini hám xızmetker huqıqların bul qarardıń 48-bandida ayriqsha jaǵdaylarda jumıs beriwshi intasi menen miynet shártnaması biykar etilgende xızmetkerge beriletuǵın tólewler júzesinen bolǵan dawlardı kóriwde tómendegiler anıqlanıwı zárúr:
MKniń 110 -statyasında belgilengen múddetlerde xızmetkerge tiyisli mıynet haqı berilgenmi;
miynet shártnaması biykar etilgende xızmetkerge paydalanbaǵan tiykarǵı hám qosımsha demalısları (MK 151-statyası 1-bólegi) ushın pullıq kompensatsiya tolıqnganmi;
miynet shártnaması biykar etilgende MKning 109-statyasına qaray xızmetkerge ortasha aylıq mıynet haqınan kem bolmaǵan jumistan bosatiw napaqasi berilgenligi;
xızmetker menen miynet shártnaması ayriqsha tiykarlarǵa kóre biykar etilgende oǵan materiallıq járdem beriw ushın qosımsha kepillikler berilgenligi (MKning 67-statyası ).
Xızmetkerdiń miynet shártnaması biykar etiliwi menen onı nızamlarda ornatılǵanınan joqarı pul tólewleri (mısalı, bosatıw pensiyasın aylıq ortasha mıynet haqınan artıq tólew) yamasa nızamlarda kórsetilmagan qosımsha pul tólewleri haqqindaǵı talapları, eger bul tólewler beriliwi jámáát shártlesiwi, jámáát shártnamalarında (kárxananıń basqa lokal hújjetlerinde) hám de xızmetker menen dúzilgen miynet shártnamasında názerde tutılǵan bolsa, ol qánaatlandiriliwi lazim.
Juwmaqlap aytqanda xızmetker intasi menen yamasa ayriqsha jaǵdaylarda miynet shártnaması jumıs beriwshi intasi menen miynet shártnaması bıykarlawda xızmetkerdi materiallıq qollap-quwatlaw tártibi hám huqıqıy kepillikleri Ózbeksten Respublikası Konstitusiyası, Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksinde hám Ózbekstan Respublikası Oiy sudı plenumınıń 1998-jıl 17-aprel'degi «Sud tárepinen miynet shártnamasın (kontrakt) ın biykar etıwde tártipke saliwhi nızamlardıń qollanılıwı haqqında»gi 12-sanlı qarari menen bekkemlengen. Ulıwma aytqanda Miynet shártnamasın bıykarlawda miynet nızamshiliǵin dúris qollaniw tártibi qararda óz sawleleniwin tapqan.

Nókis qalaliq yuridikalıq
xizmet kórsetiw Orayı
bas yuriskonsulti                        Sh.Mambetsapaev

Húkimet qararına kóre (89-san, 25.02.2022 j), Ólimdi dizimge alıw menen baylanıslı kompozit  mámleketlik xızmetlerdi  kórsetiwdiń hákimshilik reglamenti tastıyıqlandı.
Reglamentige kóre:
Medicina birlespesi xızmetkeri – ólim jaǵdayı tastıyıqlanǵannan soń, ólgen shaxs haqqındaǵı maǵlıwmatlardı  PHAJ bólimine avtomatlastırılǵan málimleme sisteması arqalı jiberedi.
PHAJ bólimi – málimleme sisteması arqalı avtomatlasqan túrde ólim haqqındaǵı akt jazıwların dizimge aladı hám maǵlıwmattı medicina birlespesi hám Pensiya qorına electron túrde jiberedi.
Medicina  birlespesi xızmetkeri – QR-kod túsirilgen ólim haqqındaǵı maǵlıwmatnamanı  arza beriwshige dárhal eki nusqada  shıǵarıp beredi.
Pensiya qorı bólimi - hár  aydıń 5-sánesine shekem ótken ayda bul aymaqta tólengen jerlew ushın napaqalardıń ulıwmalıq muǵdarınan kem bolmaǵan muǵdarındaǵı  tólemlerdi  Komerciyalıq banktiń esap betlerine  qarjılandıradı.
Komerciyalıq bank – QR-kod túsirilgen ólim haqqındaǵı maǵlıwmatnama tiykarında Pensiya qorına electron sorawnama jiberiw arqalı tastıyıqlaydı hámde aldınnan qarjılandırılǵan qárejetler esabınan napaqa tólemin  ámelge asıradı.
PHAJ bólimi ólgen shaxstıń jaqın tuwısqanları hám miyrasxorlarınıń  qálegen waqıttaǵı talabına tiykar eksterritorial princip tiykarında ólim haqqındaǵı gerbli gúwalıqtı shıǵarıp beredi yamasa pochta baylanısı arqalı arzada kórsetilgen mánzilge  jiberedi.

Bozataw rayon PHAJ bólimi baslıǵı Toydıq Mambetmuratova

Bilim beriw tájiriybe hámde kónlikpelerdi juzege keltiriwshı proсes bolıp esaplanadı. Tálim procesinde insan ushın ómirdegi eń kerekli maǵlıwmatlar alınadı hámde tárbiyalanadı. Tálim hám tárbiya procesinde shaxstıń sıpatları dunya qarası qabileti ósedı. Bugun Jańa Ózbekstan ómirinde bárshe tarawlarda ózgerisler ámelge asırılmaqta. Mámleketimiz sońǵı jıllarda bilimlendiriw tarawında bárshe basqıshlarda zamanagoy talaplar tiykarında jańa basqıshqa óttı. Prezidentimiz aytıp ótkenindey «Perzentlerimiz mektepte qánsheli bilimli bolıp shiqsa, joqarı texnologiyalarǵa tiykarlanǵan ekonomika tarawları sonsha tez rawajlanadı, kóplegen sociallıq mashqalalardı sheshiw imkanı tuwıldı. Sonday eken Jańa Ózbekstan astanası mektepten baslanadı desem, men oylayman barlıq xalqımız bul pikirdi qollab-quwatlaydı». Bilimlendiriw tarawında ámelge asırılıp atirǵan jumıslardıń tiykarǵı bólimi albette joqarı bilimlendiriw tarawın jańa basqıshqa alıp ótiwden ibarat. Tiykarınan Jańa Ózbekstanda joqarı bilimlendiriw tarawlarında ámelge asırılıp atırǵan jańa baǵdarların belgilew, erkin pikirliytuǵun joqarı maǵlıwmatlı kadrlar tayarlaw procesi sıpatın jańa basqıshqa kóteriw, Joqarı bilimlendiriw modernizaciya qılıw jańa tálim texnologiyalarına tiykarlanǵan halda socialıq taraw hám ekanomika tarawların rawajlandırıw maqsetinde mámlektimiz basshısınıń 2019-jıl 8-oktyabrdegi PP-5847-sanlı parmanı menen tastıyıqlnǵan Ózbekstan Respublikası Joqarı bilimlendiriw tarawın 2030-jılǵa shekem rawajlandırıw Kontseptsiyasinda jańa wazıpalar belgilenip qoyılǵan. Bul hújjetde intellektual rawajlandırıwdı qáliplestiriw, Hár tárepleme jetik kadrlardı tayarlaw, ilimiy hám innavatsion xizmetin nátiyjeli shólkemlestiriw hám xalıqaralıq sherikliktı bekkemlew maqsetinde pan, bilimlendiriw hám islep shıǵarıw integratsiyası rawajlandırıw siyaqlı waziypalar tiykar qılıp alındı. Professor oqıtıwshılardıń sırt eldegi joqarı bilimlendiriw hámde ilimiy izleniwler alıp barıw bilimin jetlistiriw stajirovka ótewdı táminleytuǵun mexanızımi jaratıldı. Mámleketdi qúdretli milletti joqarı qılatuǵun kúsh bul ilim pán tálim hám tárbiya ekenligi dálil talap qılmas haqıyqat bolıp esaplanadı. Bugingi mámleketimizde alıp barılıp atırǵan jańalanıwlar jaslardıń joqarı bilimlendiriw menen qamrap alıwdı jánede keńeytiriw olardıń bilimli hám tájriybeli etip tárbiyalaw dunya talaplarına mas kadrlardı tayarlawǵa qaratılǵan. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2022-jıl 03-fevraldaǵı «Xalıq tálimi tarawın reformalaw boyınsha qosımsha is-ilajlar haqqında»ǵı F-22-biyligi qabıl etildi. Tiykarınan bilimlendiriw tarawında qabıl etilgen eń tiykarǵı hújjetlerdiń biri « bilimlendiriw haqqındaǵı» nızamnıń jańa redakciyada qabıl etiliwı. Usı nızamǵa tiykar bilimlendiriw tarawındaǵı tiykarǵı pirinsipler bilimlendiriw tarawınıń túrleri hám formaları anıq belgilep qoyıldı. Sonday-aq nızamǵa kóre mámleket joqarı bilimlendiriw orta arnawlı professional bilimlendiriw mákemelerinde olardıń filialları sonday aq mámleket quramındaǵı joqarı, orta-arnawlı, professional bilimlendiriw mekemeleri hám olardıń filialları Prezident yaki Hukumet qararaları menen shólkemlestiriletuǵun boldı. 1997-jıl 29-avgustaǵı «bilimlendiriw haqqında»ǵı hám «Kadrlar tayarlawdıń milliy dásturi haqqında»ǵı nızamı óz kúshin joǵalttı. Ámelge asırılıp atırǵan reformalar eń daslep Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemlerden baslanıwı globallasıw procesinde balalar tárbyasında eń tiykarǵı buwın esaplanǵan mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemleriniń jámiyetimizde ulken ahmiyetke iye. Bugingi kúnde eń ulken qalalarımızdan baslap eń shetki rayonlar hám awıllarımızda jańadan-jańa zamanagóy Mektepke shekemgi bilimlendiriw shólkemleri boy tikledi. Qısqa waqıt ishnde baqshalarimiz sanı 3 ese astı. Baqsha jasındaǵı balardı qamrap alıw dárejesi bir qansha alǵa ilgerledi. Ózbekstandı 2030-jılǵa shekem global innovatsion indeks reytińginde dunyanıń 50 jetekshı mámleketler qatarına kiritiw boyınsha úlken maqsetke erisiwde insan kapitalın rawajlandırıwǵa qaratılǵan strategik reje jariyalandı. Juwmaqlap sonı aytip ótpekshimen tálim hár bir jámiyettiń ajralmas bólegi, mádeniyatı hám rawajlanıwdıń tiykarǵı kórsetkishleri. Hár qanday mámleket keleshekke rejeler dúzer eken eń daslep bilimlendiriwge bolǵan itibardı kushiytiriwı kerek dep oylayman.

Taxtakópi rayonı Yurudukalıq xizmet
kórsetiw orayı basyuriskonsultı                           J.Pirnazarov

Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń “Volontyorlıq iskerligin jáne de qollap-quwatlaw is-ilajları haqqında” ǵı 169-sanlı qararı qabıl etildi.
Oǵan kóre:
mámleketlik organlar basshıları volontyorlar tartılatuǵın baǵdarlar dizimin hámde ishki qollanbasın tastıyıqlaydı;
mámleketlik organlarǵa olardıń iskerligin nátiyjeli hám únemli formada ámelge asırıwǵa kómeklesiwshi volontyorlıq toparları dúziledi hámde olarǵa volontyorlar usı mámleketlik organlarında shólkemlestiriletuǵın komissiya tárepinen sóylesiw sınaǵı tiykarında tańlap alınadı;
mámleketlik organlarında dúziletuǵın volontyorlıq toparlardıń aktiv aǵzaları mámleketlik organlardıń byudjetten tısqarı qarjıları esabınan hámde nızamshılıq hújjetlerinde qadaǵan etilmegen basqa da derekler esabınan xoshametlenip barıladı;
hár bir mámleketlik organı janındaǵı jámáátshilik keńesleri iskerligine volontyorlıq shólkemlerdiń baslamashı wákilleri tartıladı.

Bozataӯ rayon ádillik bólimi baslıǵı   N.Tayrov

Beruniy tumani adliya bo`limiga fuqaro S.S murojaat qilib, tuman Tibbiyot birlashmasida mehnat shartnomasi asosida to`liq 1 stavka bilan ishga qabul qilinganligi, oxirgi oylarda oylik ish haqi kamayib ketganligidan noroziligini bildirgan. Murojaatni o`rganish davomida xodim bilan 2018-yil 26-mayda mehnat shartnomasi imzolanganligi va shu kuni Birlashma boshlig`ining buyrug`i bilan xodim S.S Birlashmaning Qabulxona bo`limiga navbatchi hamshira lavozimiga ishga qabul qilinganligi hamda xodimning ish hajmi (stavkasi) oyiga 24 kunlik ish oylarida 144 soatni tashkill qilishi kerak bo`lsa-da, 2021-yilning noyabr-dekabr oylarida oyiga 72 soatni tashkil qilganligi aniqlandi.
    O`zbekiston Resppublikasi Mehnat kodeksining 88-moddasiga ko`ra, Mehnat shartlari deganda mehnat jarayonidagi ijtimoiy va ishlab chiqarish omillarining jami tushuniladi. Ijtimoiy omillar jumlasiga mehnat haqi, ish vaqtining, ta’tilning muddati va boshqa shartlar kiradi” deb belgilab qo`yilgan.
    Shuningdek, mazkur kodeksining 88-moddasi 5-qismiga ko`ra, Mehnat shartlarini o`zgartirish, ular qaysi tartibda belgilangan bo`lsa, shunday tartibda amalga oshirilish kerakligi belgilangan.
    Lekin, Birlashma tomonidan xodim bilan tuzilgan mehnat shartlari (ish vaqti) xodimning roziligisiz, ya’ni o`zaro kelishuvsiz o`zgartirilib, Mehnat kodeksining ushbu talablari buzilishiga yo`l qo`yilgan. Yuqoridagilarga asosan, qonun buzilishi holatlarini bartaraf etish yuzasidan tuman tibbiyot birlashmasiga ijrosi majburiy tusga ega Taqdimnoma kiritilib natijasida, xodim S.Sning ish stavkasi tiklandi hamda tuman Aholi bandligiga ko`maklashish markaziga berilgan taklifga ko`ra, tuman tibbiyot birlashmasining mansabdor shaxslariga ma’muriy javobgarlik belgilandi.  

Beruniy tumani adliya bo`limi
Inson huquqlarini himoya qilish
va huquqni qo`llash amaliyotini o`rganish
bo`linmasi bosh maslahatchisi
Sh.Ismailov

Xojeli rayonı ádillik bólimine rayonlıq Xalıq bilimlendiriw bólimine qaraslı orta bilim beriw mekteplerinde kitapxanashı bolıp islewshi puqaralar N.K, G.M, Z.S, G.S, R.A, F.O hám S.K.lar múrájat etip ústeme pulları is beriwshi tárepinen tólenbey atırǵanlıǵınan narazı bolıp múrájat etken.
Múrájatlardı úyreniw dawamında haqıyqatında da joqarda atı kórsetilgen xızmetkerlerge Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 1994-jıl 29-sentyabrdegi 490-sanlı qararı menen tastıyıqlanǵan “Xalıq bilimlendiriw mákemeleriniń qosımsha haqı tólenetuǵın xızmetkerleriniń lawazımları dizimi, qosımsha haqınıń túrleri hám muǵdarlarinıń 23-bántine muwapıq mektepler, barlıq túrdegi hám atamadaǵı mektep-internatları, orta arnawlı hám kásip óner — texnika oqıw orınları kitapxanashılarına yamasa basqa xızmetkerlerge sabaqlıqlardıń kitapxana fondı menen shuǵıllanǵanlıqları ushın miynetke haqı tólewdiń eń kem muǵdarınıń 3,6 payızı muǵdarında, keyingi hár bir 1500 nusqa sabaqlıqlar ushın 5 payız, biraq miynetke aqsha tólewdiń eń kem muǵdarınıń 10,6 payız muǵdarınan kóp bolmaǵan qosımsha haqı tóleniwi kórsetilgenligine qaramastan úyreniw kúnine shekem ústeme pulları tólenbesten kelgenligi anıqlandı.
Joqardaǵılarǵa tiykar ádillik bólimi tárepinen Nókis rayonlararalıq puqaralıq isleri boyınsha sudına arza kiritilip, 7 xızmetkerge jámi 17,7 mln sum ústeme pulların óndiriw boyınsha sud buyrıǵı shıǵarılıp, múrájatlar tolıq qanaatlantırıldı.

A.K.Shabatov,
Xojeli rayonı ádillik bólimi baslıǵı