Янгиликлар
12
SOLIQQA OID QONUNCHILIK HUJJATLARINING MAZMUN-MOHIYATI
SOLIQQA OID QONUNCHILIK HUJJATLARINING MAZMUN-MOHIYATI
Soliq tizimi har bir davlat moliyaviy barqarorligining asosiy ustuni hisoblanadi. Soliqlar yig‘ilishi, ularni boshqarish, to‘lash tartiblari va mas’uliyat choralari yuridik jihatdan tartibga solinmas ekan, davlat byudjeti va iqtisodiy boshqaruv samarador bo‘la olmaydi. Shu sababli soliqqa oid qonunchilik hujjatlari mamlakat huquqiy tizimining muhim qismi sanaladi.
1. Soliq qonunchiligi nima va uni nimalar tashkil etadi?
Soliq qonunchiligi – bu soliqlar turi, stavkasi, to‘lash tartibi, imtiyozlar, hisob-kitob qilish qoidalari va nazorat mexanizmlarini belgilab qo‘yuvchi normativ-huquqiy hujjatlar majmuasidir. Uning asosiy maqsadi – soliqlar yig‘ilishini aniq, adolatli va shaffof tashkil etish.
O‘zbekistonda soliq sohasi quyidagi asosiy hujjatlar bilan tartibga solinadi:
Soliq kodeksi;
Prezident farmon va qarorlari;
Vazirlar Mahkamasi qarorlari;
Soliq qo‘mitasi buyruq va yo‘riqnomalari;
Mas’ul organlarning sharh va tushuntirishlari.
2. Soliq kodeksi – asosiy manba va qonun kuchi
Soliq kodeksi soliq masalalarining asosiy va eng muhim manbaidir. U soliq to‘lovchining huquq va majburiyatlari, soliq turlari va ularning obyektlari, hisob-kitob qilish usullari, soliq tekshiruvi tartibi, soliq qonunlarini buzganlik uchun javobgarlik choralari kabilarni belgilab beradi.
Amerikaliklar aytganidek, “soliq faqat pul emas – bu qonun”. Kodeks soliq jarayonida har bir ishtirokchining huquqiy kafolatini ta’minlaydi.
3. Soliq qonunchiligining asosiy 4 vazifasi soliqqa oid qonunchilik hujjatlari biznes muhiti va davlat boshqaruvi uchun muhim bo‘lgan quyidagi asosiy vazifalarni bajaradi:
Soliqlar yig‘ilishida aniqlik yaratish: Stavkalar, hisob-kitob formulalari va hisobot vaqti aniq belgilanadi. Bu ishonchli biznes muhitini ta’minlaydi.
Soliq to‘lovchini himoya qilish: Qonun soliq organlarining faoliyatini ham cheklaydi. Masalan, asossiz tekshiruv o‘tkazish mumkin emas, soliq to‘lovchidan ortiqcha hujjat talab qilinmaydi, odil sud himoyasi kafolati mavjud.
Byudjet daromadlarini ta’minlash: To‘g‘ri qoidalar tiniq byudjet ma’suliyatini keltiradi. Bu davlat dasturlari, pensiya, ijtimoiy to‘lovlar va infratuzilma mablag‘i manbaidir.
Soliq imtiyozlarini tartibga solish: Imtiyozlar biznes rivojiga yo‘naltiriladi : yangi korxonalar, eksport qiluvchilar, IT sohasi, investitsiya loyihalari. Imtiyozlar qonun bilan aniq belgilangani iqtisodiy barqarorlikni saqlaydi.
4. Soliq qonunchiligining ahamiyati. Bugungi kunda soliqlarning shaffofligi va raqamlashtirilishi xususiy sektor o‘sishiga va investitsiya muhiti yaxshilanishiga yo‘l ochmoqda. Qonuniy tartibning aniqligi quyidagilarga erishishga yordam beradi: korrupsiyani kamaytiradi, hisobot yuritishni yengillashtiradi, elektron soliq tizimlaridan foydalanishni soddalashtiradi (masalan, my.soliq.uz).
5. Amaliyotda qonunlarga rioya qilish – biznesingiz xavfsizligi
Har bir tadbirkor yoki jismoniy shaxs daromad va xarajatlarni hisobga olib borishi, soliq hisobotini o‘z vaqtida topshirishi, imtiyozlardan qonuniy foydalanishi va tekshiruv paytida huquqlarini bilishi kerak.
Qonunni bilgan taqdirda tadbirkor ishini xavfsiz yuritadi, ortiqcha jarima va nizolardan himoyalangan bo‘ladi. Soliq qonunlarini o‘z vaqtida o‘rganing va professional yordamdan foydalaning.
Nukus tumanlararo ma’muriy sudining
sudyasi S.Karamatdinova