Янгиликлар
08
Er jetpegen shaxlardıń huqıqları
Er jetpegen shaxlardıń huqıqları
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasında barlıq puqaralardıń, sonıń ishinde, balalardıń huqıq hám erkinlikleri kepillengen. Konstituciyanıń ayırım qaǵıydaları balalarǵa tikkeley tiyisli, máselen, jas óspirimlerdiń mámleket tárepinen qorǵalıw huqıqı, nızam aldında teńlik huqıqı, bilim alıw hám biypul orta bilim alıw huqıqı hám taǵı basqalar.
Er jetpegenlerdiń ómiri, densawlıq hám jeke qol qatılmaslıqqa bolǵan tiykarǵı huqıqlarınan tısqarı, balalardıń eń áhmietli huqıqları arasında tómendegilerdi ajıratıp kórsetiw múmkin: balanıń óz máplerine baylanıslı hár qanday másele boyınsha óz pikirin bildiriw, sonday-aq, hár qanday sud hám hákimshilik processte óz pikirin tıńlaw huqıqı, zorlıqtıń barlıq túrlerinen, sonıń ishinde, fizikalıq, psixologiyalıq hám jınısıy zorlıqtan qorǵaw, hár bir balanıń óz huqıqların qorǵawdı, sonıń ishinde ata-analar tárepinen ayawsız múnásibet kórsetilgen jaǵdayda qáwenderlik uyımlarına, sudlarǵa hám basqa da mámleketlik uyımlarǵa múrájat etiw huqıqı, nızam menen baylanısta bolǵan balalardıń huqıqları, sonıń ishinde advokat hám ata-analardıń barlıq processual háreketlerde májbúriy qatnasıwı.
Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksinde de hár qanday másele boyınsha óz pikirin bildiriw huqıqı, balalardıń fizikalıq hám ruwxıy salamatlıǵına zıyan jetkeriwdi qadaǵan etiw hám taǵı basqalarǵa baylanıslı tap usınday qaǵıydalar bar bolıp, "Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında"ǵı nızamdı kóp tárepleme tolıqtıradı. Sonday-aq, Shańaraq kodeksi balaģa oniń huqıqları hám nizamlı mápleri buzılģan jaģdayda, sonıń ishinde, ata-ananıń minnetlemelerin orınlamagan yaki jeterli dárejede orınlamagan, ata-ana huqıqlarınan paydalanbagan jagdayda, qáwenderlik hám baģıwshılıq organına, on tórt jasqa tolganında bolsa - sudqa óz betinshe múrájáát etiw huqıqın beredi.
"Fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatları haqqında"ǵı Nızam jas óspirimlerge jasına qaramastan, óz huqıqlarınıń buzılıwı boyınsha mámleketlik uyımlar hám lawazımlı shaxslarǵa múrájat etiw huqıqın beredi.
"Ámengerlik hám qáwenderlik haqqında"ǵı nızam qáwenderliktegi shaxslardı qorǵawdı, qáwenderlik yamasa qáwenderlikke mútáj shaxslardı óz waqtında anıqlaw, esapqa alıw hám jaylastırıwdı támiyinlewge qaratılǵan bolıp, balalardı tárbiyalawdıń shańaraqlıq formasın tiykarǵı wazıypa sıpatında belgileydi. Advokatlar, sudlar hám prokuratura uyımlarınan tısqarı, Oliy Majlistiń Bala huqıqları boyınsha wákili (Balalar ombudsmanı), qáwenderlik hám qayırqomlıq uyımları hám basqalar da bala huqıqların qorǵaw haqqındaǵı nızam hújjetlerine ámel etiliwi ushın juwapker.
Ózbekstan Respublikasınıń "Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında"ǵı nızamında BMShtıń Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyasınıń tiykarǵı qaǵıydaları tolıq kólemde bolmasa da sáwlelendirilgen bolıp, Ózbekstanda bala huqıqlarına arnalģan bir qatar hújjetler arasında tiykarǵısı bolıp esaplanadı. Konvenciyanıń basqa qaǵıydaları Shańaraq kodeksi, Jınayat kodeksi, Jınayat-processual kodeksi hám basqa da normativlik-huqıqıy hújjetlerge tiyisli qaǵıydalardı kirgiziw arqalı milliy nızamshılıqqa engizildi.
Xojeli rayonı ádillik bólimi baslıģı A.Shabatov