Янгиликлар
25
Insan huqıqları eń joqarġı qádiryat
Insan huqıqları eń joqarġı qádiryat
Insan huqıqları - hár bir ayrıqsha shaxstıń qádir-qımbatı hám erkinlikleri qorǵalıwın támiyinleytuǵın qaǵıydalar kompleksi bolıp esaplanadı. Olar huqıqıy mámleket konstituciyalıq huqıqınıń tiykarın qurap, shaxstıń huqıqıy statusı tiykarın hám tiykarǵı huqıqların jámleydi.
1992-jılı dúnyada birinshi márte Insan huqıqları xalıqaralıq federaciyası shólkemlestirildi. Ol insan huqıqların qorǵaw xalıqaralıq shólkemi sıpatında "Barlıq insan huqıqları - hámmege," "Háreket etiw ushın - biliw" súreni astında jumıs alıp baradı. Germaniya hám Franciya ligaları tárepinen shólkemlestirilgen Xalıq aralıq insan huqıqları federaciyasına házirgi waqıtta 100 den aslam mámlekettiń 184 huqıq qorǵawshı shólkemi kiredi.
Federaciya 1927-jılı Insan huqıqları pútkil jáhán deklaraciyasın qabıl etiwdiń baslamashısı bolǵan, keyin ala Jınayat isleri boyınsha xalıqaralıq sudtı shólkemlestiriw usınısın alǵa qoyǵan.
Insan huqıqları pútkil jáhán deklaraciyasında:
- jasaw, erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq;
- qıynaw hám basqa ayawsız múnásibet hám jaza túrlerinen azat etiw;
-sud arqalı qorǵaw;
-erkin háreketleniw hám jasaw ornın tańlaw erkinligi;
- turaq jayǵa qol qatılmaslıǵı;
- sóz erkinligi;
- hújdan hám din erkinligi;
- tınısh jıynalıslar ótkeriw erkinligi;
- múlkke iyelik etiw huqiqi;
-bilim aliw, miynet etiw, dem aliw huqiqi;
- sociallıq támiynat hám basqa da usı sıyaqlı huqıqlar kepilleniwi kórsetilgen.
1950-jıldan baslap hár jılı Insan huqıqları pútkil jáhán deklaraciyası qabıl etilgen 10-dekabrde Xalıqaralıq insan huqıqları kúni belgilenedi.
1966-jılı BMSh qáwenderliginde Puqaralıq hám siyasiy huqıqlar haqqındaǵı xalıq aralıq pakt hám de Ekonomikalıq, sociallıq huqıqlar haqqındaǵı pakt qabıl etildi. Deklaraciya hám usı xalıq aralıq paktler Insan huqıqları xalıq aralıq billi atın alǵan. Xalıq aralıq bill hám onnan keyingi xalıq aralıq pitimler insan hám puqara huqıqlarınıń xalıq aralıq standartları hám de usı huqıqlar támiynleniwi kepilliklerin tastıyıqlaǵan.
Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası Insan huqıqları pútkil jáhán deklaraciyasınıń barlıq principiallıq qaǵıydaların ózinde jámlegen. Tiykarǵı nızamımız 128 statyadan ibarat bolǵan halda onıń 30 dan aslam statyası tikkeley insan huqıqları hám erkinliklerine baǵıshlanǵan.
Tiykarǵı Nızamımızda insannıń tómendegi jeke huqıq hám erkinlikleri bekkemlep qoyılǵan:
Konstituciyamızda insan, onıń ómiri, erkinligi, abırayı, qádir-qımbatı hám basqa da qol qatılmas huqıqları joqarı qádiriyat ekenliginen kelip shıqqan halda mámlekettiń insan huqıqları boyınsha bir qatar minnetlemeleri de atap ótilgen, atap aytqanda:
-mámleket óz jumısın insan hám jámiettiń abadanlıǵın gózlep, sociallıq ádillik hám nızamlılıq principleri tiykarında ámelge asırıwı, xalıqtıń erk-ıqrarın bildirip, onıń máplerine xızmet etiwi kerek;
-mámleketlik organlar hám lawazımlı shaxslar jámiyet hám puqaralar aldında juwapker;
-mámleket óz aymaǵında da, onnan tısqarıda da óz puqaraların huqıqıy qorǵaw hám olarǵa qáwenderlik kórsetiwdi kepilleydi;
- mámleket aymaǵında jasawshı barlıq millet hám xalıqlardıń tilleri, úrp-ádet hám dástúrleri húrmet etiledi, olardıń rawajlanıwı ushın sharayat jaratıladı.
Shımbay rayonı ádillik bólimi
PHAJ bólimi baslıǵı L.Allambergenova