Янгиликлар
23
Er jetpegen shaxslardıń huqıqları
Er jetpegen shaxslardıń huqıqları
Bala huqıqları boyınsha xalqaralıq hám milliy nızamshılıǵımızda kóplep arnawlı normativ huqıqıy hújjetler qabıl etilgen. Bala huqıqları haqqındaǵıhalıqaralıq dárejedegi tiykarǵı hújjet Bala huqıqları haqqındaǵı Konvenciya esaplanadı. Bul Konvenciya AQShtıń Nyu-York qalasında 1989-jıl 20-noyabr kúni qabıl etilgen. Ol 54 statyadan ibarat bolıp, oǵan balalardıń barlıq huqıqları kiritilgen bolıp, barlıq balalarǵa qollanıladı.
Bala huqıqları dep — balaǵa qarsı insan huqıqları kategoriyası, rassası, jınısı, tili, dini, tuwılǵan jeri, milliy yaki sociallıq kelip shıǵıwı, mulkshilik jaǵdayı, sociallıq abıroyına qaramastan, hár bir bala iye bolıwı kerek bolǵan huqıq hám erkinliklerge aytıladı. Xalıqaralıq huqıqta 18 jasqa jetpegenlerdiń barlıǵı bala dep tán alınǵan.
Ózbekstan Respublikası Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyanı 1992-jıl 9-dekabr kúni ratifikaciya etken.
Sonday-aq mámleketimizde sud-huqıq tarawında erjetpegen shaxslardıń nızamlı huqıq hám máplerin qorǵaw boyınsha hám bir qatar normativ huqıqıy hújjetler qabıl etilgen. Ózbekstan Respublikasınıń 2010-jıl 29-sentyabr kúni qabıl etilgen «Er jetpegen shaxslar arasında qadaǵalawsızlıq hám huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı ORQ-263 sanlı nızamınıń 3-statyasında er jetpegen shaxslar dep - on segiz jasqa tolmaǵan shaxslarǵa aytıladı dep kórsetilgen. Al Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jıl 7-yanvar kúni qabıl etilgen «Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında»ǵı 139-sanlı nızamınıń 3-statyasında bala (balalar) túsinigide keltirilgen bolıp, oǵan bola on segiz jasqa tolǵanǵa shekemgi bolǵan shaxs (shaxslar)ǵa aytıladı dep belgilengen. Demek bala hám er jetpegen shaxslar túsinigi nızamshılıq hújjetlerinde sinonim túrde qollanıladı.
Ózbekstanda bala huqıqları tómendegi nızamshılıq hújjetleri menen tártipke salınadı:
- Ózbekstan Respublikası Konstituciyası;
- Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksi;
- Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq kodeksi;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı nızamı;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Amengerlik hám qáwenderlik haqqında”ǵı nızamı;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızamı;
-Ózbekstan Respublikasınıń “Mayıplıǵı bolǵanshaxslardıń huqıqları haqqında”ǵı nızamı.
“Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı nızam menen bala huquqlarınıń nızamlı kepillikleri, balanıń jasaw huqıqları kepillikleri, erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq huqıqı kepillikleri, qorǵaw huqıqı kepillikleri, mámleket tárepinen qollap quwatlaw kepillikleri, balanıń óz pikirin bildiriw huqıqları kepillikleri hám basqada bir qatar huqıqlarınıń kepillikleri belgilep berilgen.
Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019-jıl 22-aprel kúngi “Bala huqıqları kepilliklerin jáne de kúsheyttiriwge baylanıslı qosımsha is-ilájlar haqqında”ǵı PQ-4296 sanlı qararına muwapıq “Ombudsman” házirde óz orınbasarına — balalar huqıqları boyınsha wákil óz iskerligin ámelge asırmaqta.
Beruniy rayonı ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı I.Satbayev