Янгиликлар
20
Er jetpegen shaxslardıń huqıqları
Sud-huqıq tarawında erjetpegen shaxslardıń nızamlı huqıq hám máplerin qorǵaw boyınsha bir qatar normativ huquqıy hújjetler qabıl etilgen.
Ózbekstan Respublikasınıń 2010- jıl 29-sentyabrde qabıl etilgen «Er jetpegen shaxslar arasında qadaǵalawsızlıq hám huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı ÓRN-263 sanlı Nızamınıń 3-statyasında er jetpegen shaxslar dep — on segiz jasqa tolmaǵan shaxslarǵa aytıladı. Al Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jıl 7-yanvar kúni qabıl etilgen «Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında»ǵı 139-sanlı Nızamınıń 3-statyasında bala (balalar) túsinigi keltirilgen bolıp, oǵan kóre on segiz jasqa shekemgi bolǵan shaxs (shaxslar)ǵa aytıladı. Demek bala hám er jetpegen shaxslar túsinigi nızamshılıq hujjetlerinde sinonim turde qollanıladı.
Bala huqıqları boyınsha xalıqaralıq hám milliy nızamshılıǵımızda kóplep arnawlı normative-huqıyıy hujjetler qabıl etilgen. Bala huqıqları haqqındaǵı xalıq aralıq dárejedegi tiykarǵı hújjet Bala huqıqları haqqındaǵı Konvenciya esaplanadı. Bul Konvenciya AQShtıń Nyu-York qalasında 1989-jıl 20-noyabr kúni qabıl etilgen. Ol 54 statyadan ibarat bolıp, oǵan balalardıń barlıq huqıqları kirgizilgen bolıp, barlıq balalarǵa qollanıladı.
Bala huqıqları dep — balaǵa qarsı insan huqıqları kategoriyası, rasası, jınısı, tili, dini, tuwılǵan jeri, milliy yáki sociallıq kelip shıǵıwı, múlkshilik jaǵdayı, sociallıq abıroyına qaramastan, hár bir bala iye bolıwı kerek bolǵan huqıq hám erkinliklerge aytıladı. Xalıq aralıq huqıqta 18 jasqa tolmaǵanlardıń barlıǵı bala dep tán alıngan.
Bunnan tısqarı, mayıplılıǵı bolǵan balalardıń huqıqların qorǵaw boyınsha Nızamda: mayıplılıǵı bolǵan balalar dep – turaqlı fizikalıq, aqlıy, sensor (sezgi) yáki ruwxıy kemshilikleri sebepli ómirlikke iskerligi sheklengenligi múnásibeti menen mámleket hám jámiyet tárepinen sociallıq járdem kórsetiliwine hám óz huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵalıwına mútáj on segiz jasqa shekemgi bolǵan shaxslar túsiniledi.
Ózbekstan Respublikası Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyanı 1992-jıldıń 9-dekabrinde ratifikaciya etken.
Ózbekstanda bala huqıqları tómendegi nızamshılıq hújjetleri menen tártipke salınadı:
- Ózbekstan Respublikası Konstituciyası;
- Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksi;
- Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq kodeksi;
-Ózbekstan Respublikasınıń “Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı Nızam;
-Ózbekstan Respublikasınıń “Amengerlik hám qáwenderlik haqqında”ǵı Nızam;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızam;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Mayıplılıǵı bolǵan shaxslardıń huqıqları haqqında”ǵı nızam;
“Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı Nızam menen bala huqıqlarınıń nızamlı kepillikleri, balanıń jasaw huqıqları kepillikleri, erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq huqıqı kepillikleri, qorǵaw huqıqı kepillikleri, mámleket tárepinen qollap-quwatlaw kepillikleri, balanıń óz pikirin bildiriw huqıqları kepillikleri hám basqa da bir qatar huqıqlarınıń kepillikleri belgilep berilgen.
Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019-jıl 22-apreldegi “Bala huqıqları kepilliklerin jáne de kusheytiwge baylanıslı qosımsha ilajlar haqqında”ǵı PQ-4296 sanlı Qararına muwapıq, “Ombudsman” házir óz orınbasarına — balalar huqıqları boyınsha wákil óz iskerligin ámelge asırmaqta.
Qońırat rayonı ádillik
bólimi baslıǵı M.Smetullaev.