Янгиликлар
13
"KORRUPCIYAǴA TIYISLI HUQIQBUZARLIQLAR"
"Korrupciyalıq huqıqbuzarlıqlar" túsinigin túsindiriwden aldın biz álbette korrupciya hám huqıqbuzarlıq túsiniklerin túsindirip, keyin olardıń birikpesinen quralǵan "Korrupciyalıq huqıqbuzarlıqlar" túsinigin túsindiriw maqsetke muwapıq boladı. "Korrupciya" atamasınıń etimiologiyalıq tárepi haqqında hár qıylı pikirler bar. Keń tarqalǵan birinshi pikir tárepdarlarına qaraǵanda, etimologiyalıq jaqtan "korrupciya" ataması latınsha "corruption" sózinen kelip shıqqan bolıp, "para esabınan alıw" degen mánisti ańlatadı. Korrupciyaǵa qarsı gúres Ózbekstan Respublikasında alıp barılıp atırǵan hákimshilik-huqıqıy reformalardıń áhmiyetli baǵdarlarınan biri esaplanadı.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevtiń derlik barlıq bayanat hám shıǵıp sóylewlerinde korrupciyaǵa qarsı gúresiw máselelerine ayrıqsha itibar qaratılıp, onıń reformalar jolındaǵı tosqınlıq hám mámleketimizdiń qáwipsizligine úlken qáwip ekeni túsindiriledi. Korrupciyaǵa tiyisli joqarıda keltirilgen táriyplerdiń ulıwmalıǵın korrupciya - óz mútájlikleri hám máplerin basqalar esabınan qanaatlandırıw ushın huqıqıy hám ádep-ikramlılıq normalardıń buzılıw jaǵdaylarında sáwlelenedi. Basqasha aytqanda, korrupciya - bul para sıpatında pul, túrli múlk, xızmet kórsetiw túrleri, ulıwma alǵanda jeke máp ushın túrli kórinistegi zatlardı alıw túsiniledi. Korrupciya mámleket ekonomikasına qáwip salıwshı sociallıq hádiyse. Bul paraxorlıqta kórinedi. Biraq, "korrupciya" "paraxorlıq"tan keńirek túsinik bolıp, paraxorlıq onıń tiykarın quraydı. Huqıqbuzarlıq túsinigine Ózbekstan Respublikasınıń "Huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında"ǵı Nızamınıń 3-statyasında táriyp berilgen bolıp, oǵan kóre: huqıqbuzarlıq - islengenligi ushın hákimshilik yamasa jınayıy juwapkershilik názerde tutılǵan ayıplı huqıqbuzarlıq qılmıs (háreket yamasa háreketsizlik) dep táriyp berilgenligin kóriwimiz múmkin.
Joqarıdaǵılardan kelip shıǵatuǵın bolsaq: Korrupciyaǵa baylanıslı huqıqbuzarlıq degende, mámleketlik uyım wákilligin atqarıwshı yamasa oǵan teńlestirilgen shaxs óz xızmet lawazımınan yáki mámleketlik uyım statusınan paydalanıp materiallıq máp hám ústinlik alıw ushın islegen huqıqqa qarsı is-háreket túsiniledi. Máselen, berilgen mámleketlik hám municipal múlk huqıqın xızmet mápinen tısqarı, atap aytqanda, mámleket funkciyasın orınlaw ushın berilgen xana, transport, baylanıs quralı, elektron esaplaw texnikası, sonday-aq, xızmet maǵlıwmatlarınan paydalanıw ushın beriw menen baylanıslı halda úshinshi shaxslardan nızamsız múlk baylıqları hám jeńillikler alıw, eger bunday paydalanıw ámeldegi nızamlarda kórsetilmegen bolsa; mámleketlik uyım ushın ornatılǵan qarar qabıl etiw, puqaralardıń hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatların kórip shıǵıw tártibin buzıw (eger bul buzılıwlar qarar qabıl etiwde bunday shaxslarǵa abzallıqlar alıp kelse); óz xızmet statusı yamasa tiyisli mámleketlik uyım statusınan úshinshi shaxslardıń mápleri jolında paydalanıw hám t.b.
Usı orında, Ózbekstan Respublikasınıń "Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında"ǵı Nızamınıń 3-statyasında "korrupciyaǵa baylanıslı huqıqbuzarlıq"qa - korrupciya belgileri bolǵan, islengenligi ushın nızam hújjetlerinde juwapkershilik názerde tutılǵan qılmıs, dep táriyp berilgenin kóriwimiz múmkin. Korrupciyalıq huqıqbuzarlıqlar: jınayıy hám hákimshilik huqıqbuzarlıqlarǵa bólinedi. Sol sebepli korrupciyaǵa baylanıslı huqıqbuzarlıqlarǵa qarsı gúresiwde ilimiy-ámeliy qatnasqa tiykarlanıw, bul tarawdaǵı mashqalalardı ilimiy izertlew, korrupciyaǵa baylanıslı huqıqbuzarlıqlar profilaktikasında áhmiyetli orın iyeleytuǵın xalıqtıń, ásirese, jaslardıń bul baǵdardaǵı huqıqıy mádeniyatı hám bilimlerin arttırıp barıw búgingi kúnde úlken áhmiyetke iye.
Nókis qalası ádillik bólimi
Mámleketlik xızmetler orayı
jetekshi qánigesi R.Dawletova