Янгиликлар
29
Konstitutciyalıq reformalar
Konstitutciyalıq reformalar
Mámleketlik hám jámiyetlik turmıstaǵı keyingi reformalarǵa Konstitutciyaǵa kiritilip atırǵan ózgerisler tiykar bolıp xızmet etiwi zárúr.
Sonıń ishinde, pútkil xalıq talqılawına qoyılǵan Ózbekstan Respublikası jańa Konstituciyasındaǵı ózgeris hám qosımshalar mámleketlik suverenitetti, xalıq hákimiyatshılıǵın, insanlardıń huqıq hám erkinliklarin jáne de bekkemlew, jergilikli atqarıwshı hám wákillikli uyımlardıń wákilliklerin jáne de anıq ajıratıwdı, mámleketlik hákimiyattıń shólkemlestiriliwi, nızamshılıq baslaması hám sud-huqıq, tálim-tárbiya, sociallıq qorǵaw hám basqa tarawlarǵa tiyisli bolıp, 64 statyaǵa 200 den artıq ózgerisler kiritilip, 6 jańa statya hám 16 jańa norma qosıldı.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasındaǵı 13-statyaǵa kirgizilgen ózgerisler mısalında alatuǵın bolsaq, insannıń abırayı hám qádir-qımbatın, huqıq hám erkinliklerin húrmet etiw, olarǵa ámel etiw, olardı qorǵaw mámlekettiń minnetlemesi retinde belgilengen, sonday-aq 25-statyada Ózbekstan Respublikasında ólim jazasınıń qadaǵan etiliwi belgilengen.
Ómir insan ushın eń joqarı baxıt. Jasaw huqıqı hár bir insan ushın ajıralmas huqıq esaplanadı. Sol sebepli, insandı ómirden ayırıw hesh qanday jol menen múmkin emesligi, hátteki jinayıy qılmıs ushın da jaza retinde ólim jazası qollanılıwı múmkin emesligi Konstituciya dárejesinde belgilendi.
Jasaw huqıqı shaxs tuwılǵanda payda boladı hám oǵan qol qatıwdı hesh qanday tiykar menen aqlap bolmaydı.
Konstituciyaǵa puqaralardıń jeke, sociallıq, ekonomikalıq, siyasiy, mádeniy hám ekologiyalıq huqıq hám máplerin támiyinlewge, qorǵawǵa qaratılǵan tikkeley isleytuǵın normalar kiritildi.
Búgingi kúnde eń aktual temalardan biri bolǵan turaq jay qol qatılmaslıǵı, atap aytqanda, turaq jaylardıń nızamsız buzılıwı sıyaqlı tartıslı máselelerge shek qoyıw maqsetinde 31-statyada hesh kim sud qararısız turaq-jaydan ayırılıwına jol qoyılmaytuǵınlıǵı belgilengen.
Bunnan gózlengen maqset bolsa, múlk qol qatılmaslıǵın jáne bir márte Konstituciya dárejesinde bekkemlew bolıp, ámeliyatta lawazımlı shaxslardıń qararına tiykarlanıp turaq-jaylardıń buzılıwı hám onıń nátiyjesinde puqaralarǵa jetkiziliwi múmkin bolǵan materiallıq hám ruwxıy zıyannıń aldın alıwǵa xızmet etedi.
Sonday-aq, jańalanǵan Konstituciyadaǵı ózgeris hám qosımshalardan biri jeke ómirge qol qatılmaslıǵı jáne de bekkemlengenliginde kórinedi.
Atap aytqanda, Konstituciyanıń 27-statyasına shaxs sud qararı qabıl etilmegenge shekem 48 saattan artıq múddet uslap turılıwı múmkin emesligine baylanıslı tikkeley əmel etiwshi normalar kirgizilgen.
Kirgizilgen qosımshalarǵa bola eger uslap turıw yamasa erkinlikti basqasha tárizde sheklew haqqındaǵı qarar belgilengen múddette sud tárepinen qabıl etilmese, shaxs dárhál azat etiliwi kerek.
Bunday normalardıń Jınayat processual kodeksinde bar ekenligine qaramastan, Konstituciyada anıq atap ótiliwi, birinshiden, mámleket tárepinen puqaralardıń jeke huqıq hám erkinliklerin qorǵawǵa oǵada ayrıqsha itibar qaratılıp atırǵanlıǵın ańlasa, ekinshiden, puqaralardıń óz huqıqların biliwin ańsatlastıradı.
Sebebi puqaralar Konstituciyanı biliw arqalı óz huqıqların túsinip aladı, basqa nızam hújjetlerin izlewge zárúrlik qalmaydı.
Sol sebepli tuwrıdan-tuwrı ámel etetuǵın normalardıń kiritiliwi Konstituciyanı oqıǵan adamǵa anıq túsinik payda etiw ushın jeńillik beredi. Bunnan tısqarı, 28-statyaǵa tiykar, ayıplılıqqa baylanıslı barlıq gúmanlar, egerde olardı saplastırıw múmkinshilikleri tamamlanǵan bolsa, gúmanlanıwshınıń, ayıplanıwshınıń, sudlanıwshınıń yamasa sudlanǵan shaxstıń paydasına sheshiliwi kerek. Gúmanlanıwshı, ayıplanıwshı yamasa sudlanıwshı óziniń ayıpsızlıǵın dálillewi shárt emes hám qálegen waqıtta únsizlik saqlaw huqıqınan paydalanıwı múmkin.
Konstituciyadaǵı jeke ómir qol qatılmaslıǵı menen baylanıslı joqarıdaǵı kepillikler insan huqıq hám erkinliklerin qorǵawǵa tereń itibar qaratılıwın ańlatadı hám de nızam hám huqıq ústinligin támiyinlewge xızmet etedi.
Konstituciyaga kiritilgen ózgerisler tiykarında xalıqtıń abadan turmısı, insan huqıqları hám demokratiyalıq qádiriyatlardiń ústinligi, xalıq hákimiyatshılıǵın támiyinlew, mámleketlik uyımlardıń xalıq aldındaǵı juwapkershiligin asırıw, ádalatlı puqaralıq jámietti qáliplestiriw, mámlekettiń turaqlı rawajlanıwın támiyinlew maqset etilgen.
Taxıytas rayonı ádillik bólimi
Mámleketlik xızmetler orayı direktorı B.Auezov