Янгиликлар
21
Korrupciya hám jınayatshılıq
Korrupciya hám jınayatshılıq
Korrupciyaǵa qarsı gúres dúnya kóleminde búgingi kúnniń eń aktual máselelerinen bir bolıp esaplanadı. Bul illetke qarsı gúres dúnyanıń kóplegen mámleketlerin qamtıp aldı. Ózbekstan Respublikası da korrupciyaǵa qarsı gúreske óz úlesin qosıp kelmekte. Házirgi waqıtta Respublikamızda korrupciyaǵa qarsı gúres sheńberinde bir qatar programmalar qabıllandı hám olar boyınsha keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atır.
Ózbekstan Respublikasınıń 2017-jıl 03-yanvardaǵı “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında” ǵı 419-sanlı Nızamı qabıl etildi. Bul Nızamnıń tiykarǵı maqseti korrupciyaǵa qarsı gúresiw salasındaǵı munasábetlerdi tártipke salıwdan ibarat.
Korrupciya bul shaxstıń óz lawazımı yamasa abroyınan jeke máplerin yamasa ózge adamlardıń máplerin gózlep materiallıq yamasa materiallıq bolmaǵan payda alıw maqsetinde nızamǵa qarsı túrde paydalanıwı, tap sonıń menen birge bunday paydanı nızamǵa qarsı túrde usınıw.
Korrupciyaǵa tiyisli huqıqbuzarlıq bul korrupciya belgilerine iye bolǵan, ámelge asırılǵanlıǵı ushın nızamshılıqta juwapkershilik názerde tutılǵan qılmıs.
Mápler soqlıǵılısıwı bul jeke (tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan) mápdarlıq shaxstıń ámeli yamasa xızmet minnetlemelerin lazım dárejede orınlawına tásir kórsetip atırǵan yamasa tásir kórsetiwi múmkin bolǵan hám de jeke mápdarlıq penen puqaralardıń, shólkemlerdiń, jámiyettiń yamasa mámlekettiń huqıqları hám nızamlı mápleri ortasında qarama-qarsılıq júzege kelgende yamasa júzege keliwi múmkin bolǵan jaǵday.
Sonday-aq Korrupciyaǵa tiyisli huqıqbuzarlıq haqqında xabar bergen shaxslardı xoshametlew maqsetinde Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2020-jıl 31-dekabrdegi “Korrupciyaǵa tiyisli huqıqbuzarlıq haqqında xabar bergen yamasa korrupciyaǵa qarsı gúresiwge basqa tárzde kómeklesken shaxslardı xoshametlew tártibi tuwrısındaǵı rejeni tastıyıqlaw haqqında” ǵı 829-sanlı qararı qabıl etildi.
Korrupciyaǵa tiyisli huqıqbuzarlik haqqında xabar bergen yamasa korrupciyaǵa qarsı gúresiwge basqasha tárzde kómeklesgen shaxslar tómendegi muǵdardaǵı bir mártelik pul sıylıǵı menen xoshametlentiriledi:
a) korrupciyaǵa tiyisli huqıqbuzarlıq haqqında berilgen xabar ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń úsh esesi muǵdarında;
b) para summası yamasa jetkizilgen ziyan yamasa ózlestirilip atırǵan (ózlestirilgen) múlktiń qunı bazalıq esaplaw muǵdarınıń otız esesine shekem bolsa:
sociallıq qáwipi úlken bolmaǵan jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń bes esesi muǵdarında;
onsha awır bolmaǵan jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń jeti esesi muǵdarında;
awır jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń on esesi muǵdarında;
júda awır jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń on bes esesi muǵdarında;
v) para summası yamasa jetkizilgen ziyan yamasa ózlestirilip atırǵan (ózlestirilgen) múlktiń qunı bazalıq esaplaw muǵdarınıń otız esesinen júz esesine shekem bolsa:
sociallıq qáwipi úlken bolmaǵan jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń on esesi muǵdarında;
onsha awır bolmaǵan jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń on bes esesi muǵdarında;
awır jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń jigirma esesi muǵdarında;
oǵada awır jınayat ushın - bazalıq esaplaw muǵdarınıń jigirma bes esesi muǵdarında;
g) para summası yamasa jetkizilgen ziyan yamasa ózlestirilip atırǵan (ózlestirilgen) múlktiń qunı bazalıq esaplaw muǵdarınıń júz esesinen kóp bolsa, tómendegi procent esabında esaplanadı:
kóp muǵdar ushın - para summası yamasa jetkizilgen ziyan yamasa ózlestirilip atırǵan (ózlestirilgen) múlk qunınıń on bes procenti muǵdarında;
kóp yamasa júdá kóp muǵdar ushın - para summası yamasa jetkizilgen ziyan yamasa ózlestirilip atırǵan (ózlestirilgen) múlk qunınıń on procenti muǵdarında.
Sonıń menen birge Shártnamalıq munasábetlerde korrupciyanıń aldın alıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 14-sentyabrdegi “Shártnamalıq munasábetlerdi túpten jetilistiriw is-ilajları haqqında” ǵı PP-6313-sanlı Pármanı qabıl etilip usı Pármanǵa tiykar 2022-jıl 01-yanvardan xojalıq júrgiziwshi subyektler tárepinen mámleketlik satıp alıwlar menen baylanıslı dúziletuǵın shártnamalarda májburiy túrde korrupciyaǵa qarsı qosımsha shártler belgilenlendi.
Sonday-aq puqaralardı jumısqa qabıllawda korrupciyanıń aldın alıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 06-iyuldaǵı “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw iskerligin nátiyjeli shólkemlestiriwge tiyisli qosımsha is-ilajlar haqqında” ǵı PQ-5177-sanlı qararı qabıl etilgen edi.
Usı qarar menen 2021-jıl 1-sentyabrden baslap mámleket hákimiyatı hám basqarıwı shólkemleri, mámleket unitar kárxanaları hám mákemeleri, mámleketlik úlesi 50 procentten joqarı shólkemlerde jumısqa qabıllawdı ashıq tańlaw tiykarında ámelge asırıw hám de tańlaw sheńberinde ótkeriletuǵın sınaq ilajların internet tarmaǵı arqalı real waqıt rejiminde baqlawdı názerde tutatıwshı tártip engizildi.
2021-jıl 1-oktyabrden baslap barlıq mámleketlik uyımlar hám shólkemleri, sonday-aq Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, wálayatlar hám Tashkent qala hákimliklerinde ámeldegi shtat birlikleri sheńberinde korrupciyaǵa qarsı ishki qadaǵalaw strukturaları iskerligi jolǵa qóyıldı.
Korrupciyaǵa qarsı ishki qadaǵalaw strukturaları korrupciya jaǵdayların waqtınan burın anıqlaw hám aldın alıw, olardıń sebep hám shárt-shárayatların saplastırıw, mápler soqlıǵılısıwına jol qoymaw hám de korrupciyaǵa qarsı munasábetti qáliplestiriw ilajların kóriw ushın juwapker esaplanadı.
Moynaq rayonı ádillik bólimi baslıǵı R.Annarazov