Янгиликлар
28
Jumıssızlıq máselesi, kelıp shıģıw sebepleri, aqıbetleri hám onıń aldın alıw jolları
Jumıssızlıq – bir qatar ekonomikalıq aktıv xalıqtıń ózine mas jumıstı taba almay qalıwı, turaqlı dáramat alıp keliwshi iskerlik penen shuģıllanbawı. Ózbekıstanda Jumıssızlıq túsinigi rásmiy tárepten 1992-jıl «Xalıqtı jumıs penen támıyınlew haqqında» ģı qarardıń qabıl qılınıwı menen kúshke iye boldı. (1998-jıl 1-mayda jańa redakciyası qabıllandı).
Jumıssızlıq insan máplerine tuwrıdan-tuwrı tásir kórsetiwshi eń iri ekonomıkalıq mashqalalardıń biri esaplanadı. Jumıs ornın joģaltıw kóp adamlar ushın shańaraqlıq turmıs dárejesiniń túsip ketiwi, shańaraqlıq byudjettıń kriziske bet burıwı, jeke ómirdıń tınısh bolmawına alıp keledi, adamģa ruwxıy tásir kórsetedi.
Mámleketimizde bos jumıs orınların kóbeytiw, xalıqtı jumıs penen támiyinlew tarawında kóplegen qararlar, ilajlar, joybarlar ámelge asırılmaqta. Biraq bunday ilajlar Jumıssızlıq máselesin tolıģı menen sheshpedi.
Jumıssızlar-belgili jasqa jetken, miynetke uqıplı bolģan, jumıs islewdı qálewshı, biraq turaqlı jumıs penen támiyinlenbegen shaxslar túsiniledı. Jumıssızlıq bul makroekonomikalıq mashqala, jumıs ornın ayrılıw psixologık travmanı keltirip shıģaradı. Xalıqtıń keń qatlamınıń ģalabalıq kambaģallasıwı, ekonomikalıq hálsızlıgı bizlerdiń haqıyqatımız. Solay etip Jumıssızlıq máselesiniń globallıģı, birinshi náwbette, Jumıssızlıq qa alıp keliwshı jámiyetlik hám ekonomıkalıq háreketlerde, al tiykarģı keri tásirlerdiń biri, bul miynetke uqıplı puqaralardıń jumıssız bolıwında kórinedı. Kóbinese bazar qatnasıqları Jumıssızlıq benen baylanıslı. Jumıssızlıqtıń tiykarģı kórsetkishlerı onıń dárejesi hám dawamlılıģı menen ólshenedı. Jumıssızlıq dárejesı rásmiy dizimnen ótken jumıs penen bánt bolģanlar sanına qarata ólshenedı. Jumıssızlıq dawamlılıģı ortasha tánepis waqtın ańlatadı.
Jumıssızlardı ádette 4 toparģa bóliw múmkın:
1.Jumıstan bosatılıwı nátiyjesınde jumıstan ayrılģanlar;
2.Jumıstan ıqtıyarıy ráwishte bosaģanlar;
3.Tánepisten soń jumıs izlep atırģanlar;
4.Birinshi márte jumıs izlep atırģanlar.
Mámleketimizde 3-5% tegı Jumıssızlıq ekonomika ushın normal jaģday ( Jumıssızlıq tıń tábıyıy shegarası) esaplanadı. Jumıssızlıq dárejesın tómenletiw ushın xalıqtıń bántligin támiyinlew ushın mámleket dástúrlerı islep shıģılıwı, kárxanalar qurılıp, jańa jumıs orınların kóbeytiw, xızmetkerlerdi basqa qánigelikke oqıtıw, qayta tayarlaw islerin ámelge asırıw, bántlikke járdemlesiw fondları shólkemlestirilgen.
Qońırat rayonı ádillik bólimi
Mámleketlik xızmetler orayı
baylanıs operatorı S.Berdimuratov