Янгиликлар
28
Hayal-qızlar hám balalardı basım hám zorlıqtan qorǵawǵa qaratılǵan nızamshılıq hújjetleri
Sońǵı jıllarda mámleketimizde hayal-qızlardıń hám balalardıń huqıq hám máplerin támiyinlew, shańaraq institutın hár tárepleme bekkemlewde oǵada áhmiyetli bolǵan jumıslar alıp barılmaqta. Sonı tán alıw kerek, xalqımızda bir shańaraqta kóp aǵzalıq, yaǵnıy er hám hayal menen birge jasawshı basqa tuwısqanlarınıń qatnasları shınjırı rol oynaydı. Bunda kelinge zulım ótkeriw, onıń sózsiz baǵınıwın, hesh qanday zárúr qolaylıqlardı talap etpewin qálew yamasa ata-ananıń perzentke, kelinleriniń qartayǵan yamasa biytap qayinene yamasa qayinataga basım ótkeriwi sıyaqlı unamsız jaǵdaylar bolıp kelmekte.
Bunday jaǵdaylar jábirleniwshiniń óz janına qastıyanlıq etiwine yamasa aqırǵı, kritik jaǵdayǵa shekem zulımǵa shıdam berip, awır dene jaraqatları, ruwxıy zıyan alıwına, den sawlıǵın tiklenbes dárejede joytıwına sebep boladı.
Bul jaǵdaylardıń aldın alıw maqsetinde 2019-jıl 2-sentyabr kúni “Hayal-qızlardı basım hám zorlıqlardan qorǵaw haqqında”ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamı qabıl etildi.
Nızamnıń maqseti - hayal-qızlardı basım hám zorlıqlardıń barlıq túrlerinen qorǵaw tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat bolıp, onda zorlıq hám basımnıń hár túrli kórinislerine túsinik berilgen.
Sonday-aq, basım hám zorlıqlardan jábir kóriwshilerge qorǵanıw orderin beriw, arnawlı oraylarda, sonıń menen birge biypul telefon liniyası arqalı huqıqıy máslahát, ekonomikalıq, sociallıq, psixologiyalıq, medicinalıq hám basqa da járdem kórsetiliwi belgilengen.
2024-jıl 14-noyabr kúni “Balalardı zorlıqtıń barlıq túrinen qorǵaw haqqında”ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamı qabıl etildi. Nızam 2025-jıl 15-may kúni kúshke kiredi.
Nızamda zorlıqtıń túrleri anıq belgilep berilgen bolıp, jábir kórgen balalar hám olardıń shańaraqların qollap-quwatlaw hám de mekteplerde zorlıqtıń aldın alıw ilajları názerde tutılǵan.
Nızamǵa kóre, balanıń ómiri, den-sawlıǵı, jınslıq qol qatılmaslıǵı, abıroyı, qádir-qımbatı hám de nızam menen qorǵalǵan basqa huqıq hám erkinliklerine qastıyanlıq etiw, fizikalıq yamasa ruwxıy azap berip atırǵan yamasa beriwi múmkin bolǵan hám onıń tiykarǵı mútájliklerine qayshı bolǵan háreketlerdi ya háreketsizlikti, sol esaptan, internetten paydalanǵan halda ámelge asırılǵan háreketler (háreketsizlik) balalarǵa qaratılǵan zorlıq dep tabıladı.
Hújjette fizikalıq zorlıq, jınsıy zorlıq, ruwxıy zorlıq, ǵamqorlıq kórsetpew, ekspluataciya qılıw hám quwdalaw (bulling) balalarga qaratılǵan zorlıqtıń túrleri bolıp, nızam menen qadaǵan etiledi hám quwdalanadı delingen.
Mámleket balalardı zorlıqtıń barlıq túrinen qorǵaw ushın huqıqıy, hákimshilik, sociallıq, ekonomikalıq hám basqa ilajlardı kóriwi, sol esaptan, bala hám onıń shańaraǵın qollap-quwatlaw hám de balalarǵa qaratılǵan zorlıq jaǵdayların anıqlaw hám aldın alıw, zorlıq bolıp atırǵan jaǵdaylar haqqında xabar beriw, usı jaǵdaylardı tergew, ayıpkerlerdi juwapkershilikke tartıwdıń tayınlıǵın támiyinlew, zorlıqtan jábirlengenlerdi reabilitaciya qılıw, olardıń huqıqların tiklew hám sociallıq adaptaciyasın támiyinlewdiń mexanizmlerın jaratıw kerekligi belgilengen.
Balalarǵa qaratılǵan zorlıq jaǵdaylarınıń aldın alıw, másláhat beriw hám járdem ilajları haqqında xabardar etiw ushın pútkil respublika boylap túni-kúni islewshi isenim telefonı shólkemlestiriliwi belgilengen.
Nókis qalası ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı G.Dauletova