Янгиликлар
25
Intellektual mulk huquqlarini himoya qilishning xalqaro standartlari: Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) ning roli
Hozirgi globallashgan dunyoda intellektual mulk (IP) innovatsiyalar, iqtisodiy o‘sish va madaniy taraqqiyotni rag‘batlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bo‘yicha xalqaro standartlarni ishlab chiqish va ilgari surish bilan shug‘ullanadigan yetakchi xalqaro tashkilotdir.
Asosiy xalqaro shartnomalar va standartlar.
BIMT turli xil IP obektlarini himoya qilish standartlarini belgilovchi bir qator xalqaro shartnomalarni boshqaradi:
Sanoat mulkini himoya qilish bo‘yicha Parij konvensiyasi (1883):
Sanoat mulkini himoya qilishning asosiy tamoyillarini, shu jumladan milliy rejimni, ustuvorlik huquqini va patentlarning mustaqilligini belgilaydi.
Adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish to‘g‘risidagi Bern konvensiyasi (1886):
Adabiy va badiiy asarlarga mualliflik huquqini himoya qilishning minimal standartlarini belgilaydi.
TRIPS kelishuvi (Intellektual mulk huquqlarining savdo aspektlari):
Jahon Savdo Tashkilotining (JST) barcha a'zolari bajarishi kerak bo‘lgan IP himoyasining minimal standartlarini belgilaydi.
WIPO shartnomalari:
BIMT Mualliflik huquqi shartnomasi (WCT) va BIMT Ijrolar va fonogrammalar shartnomasi (WPPT) raqamli muhitda mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish standartlarini belgilaydi.
Xalqaro standartlarni shakllantirishda BIMTning roli.
BIMT o‘z funksiyalari orqali IP huquqlarini himoya qilish bo‘yicha xalqaro standartlarni shakllantirishda asosiy rol o‘ynaydi:
Xalqaro shartnomalarni ishlab chiqish: WIPO IPni himoya qilish standartlarini belgilovchi xalqaro shartnomalarni ishlab chiqadi va boshqaradi.
Texnik yordam ko‘rsatish: WIPO rivojlanayotgan mamlakatlarga IPni himoya qilish milliy tizimlarini yaratish va takomillashtirishda texnik yordam ko‘rsatadi.
Nizolarni hal qilish: WIPO IP huquqlarini buzish holatlari uchun nizolarni hal qilish xizmatlarini taqdim etadi.
Xalqaro hamkorlikni rag‘batlantirish: BIMT IPni himoya qilish sohasida xalqaro hamkorlikni rivojlantirishga yordam beradi.
Trendlar va muammolar
Zamonaviy dunyoda IPni himoya qilish sohasida quyidagi tendensiyalar va muammolar kuzatilmoqda:
Raqamli transformatsiya: Raqamli texnologiyalarning rivojlanishi IP obyektlarini yaratish va tarqatish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi, shu bilan birga ularni himoya qilish sohasida yangi muammolarni ham keltirib chiqaradi.
Globallashuv: Iqtisodiyotning globallashuvi huquq egalarining huquqlarini xalqaro miqyosda samarali himoya qilishni ta'minlash uchun intellektual mulkni himoya qilish milliy tizimlarini uyg‘unlashtirishni talab qiladi.
Sun'iy intellektdagi o‘zgarishlar: Sun'iy intellektdagi ishlanmalar AI yordamida yaratilgan ishlarda IP huquqlarini qanday himoya qilish haqida yangi savollar tug‘diradi. BIMT tomonidan ishlab chiqilgan xalqaro standartlar global miqyosda intellektual mulk huquqlarini samarali himoya qilishni ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi. BIMT xalqaro standartlarni o‘zgaruvchan sharoitlarga moslashtirish va IP ni himoya qilish sohasidagi yangi muammolarni hal qilish bo‘yicha ovz faoliyatini davom ettirmoqda.
Vazirlikning Intellektual mulk huquqlarini
himoya qilish bo‘yicha
bosh maslahatchisi R.Dushanov