Янгиликлар
12
Konstitutsiya haqida
Konstitutsiya (lotincha: constitutio — „o'rnatish“, „belgilash“) — bu davlatning asosiy bosh qonuni. U davlat tuzilishini, hokimiyat va boshqaruv organlari tizimini, ularning vakolati hamda shakllantirilish tartibi, saylov tizimi, fuqarolarning huquq va erkinliklari, shuningdek, sud tizimini,advokatura,prokuratura sohalaridagi bilimlarni belgilab beradi. Konstitutsiya barcha joriy qonunlarning asosi hisoblanadi.
Xalqaro konstitutsiyaviy tajribalarni oʻrganish, xalqaro hujjat qoidalarini inobatga olish, milliy davlatchilik anʼanalardan kelib chiqish natijasida yaratilgan Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi (1992-yil 8-dekabrda qabul qilingan) jahon andozalariga mos boʻlib, xalqaro talablarga javob beradi.Hozirgi kunda O'zbekiston Respublikasida Yangu tahrirdagi konstitutsiya qabul qilingan bo'lib bu o'zgarish 2023-yilning 30-aprelidagi refrendumdan so'ng qabul qilindi( 2023-yil 1-maydan kuchga kirgan). Konstitutsiyaning moddalariga katta o'zgartirish va qo'shimchalar kiritildi.Ya'ni 65% yangilandi.Yangi Advokatura bobi kiritildi.
2023-yil 30-aprelda Oʻzbekiston Respublikasining yangi Konstitutsiyasi bo‘yicha o‘tkazilgan referendumda xalqning qo‘llovini olgan yangi o‘zgarishlar va yangilanishlar kiritildi. Bu yangilanishlar O‘zbekistonning siyosiy, huquqiy va iqtisodiy tizimlarini zamon talablariga moslashtirishga qaratilgan. Yangi Konstitutsiyaning Asosiy O‘zgarishlari
1. Inson Huquqlari va Erkinliklari Kafolatlanishi: Yangi konstitutsiyada inson huquqlarini yanada kuchaytirish maqsadida yangi qoidalar kiritildi. Xususan, shaxsning daxlsizligi, turmush tarzi, shaxsiy hayoti, ma'lumotlarining maxfiyligi hamda nohaq ta'qibdan himoya qilish kafolatlari kengaytirildi. Konstitutsiyada birinchi marta inson huquqlari umumiy ravishda ta'kidlangan va bu haqda alohida moddalar qo‘shimcha qilingan. Shuningdek, “Inson huquqlari umumiy deklaratsiyasi”ga muvofiq, fuqaroning huquq va erkinliklari davlat tomonidan to‘liq himoya qilinadi.
2. Ekologiya va Atrof-muhitni Himoya Qilish: Yangi Konstitutsiyada ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror rivojlanish masalalariga alohida e'tibor qaratilgan. Xususan, insonning sog‘lig‘i va hayoti uchun zarur bo‘lgan ekologik sharoitlarni ta’minlash hamda ekologik huquqlarni himoya qilish kafolatlangan.
3. Adolat va Sud- huquq Tizimi: Yangi Konstitutsiyada sud tizimi mustaqilligiga yanada ko‘proq ahamiyat berilgan. Sudlar faqat qonunlarga tayanib qaror chiqarishi, shuningdek, davlat organlari va boshqalar sud ishlariga aralashmasligi lozimligi aniq belgilangan. Sud tizimi mustaqilligini ta’minlash, adolatli sudlovning asosiy printsipi sifatida yoritilgan. Fuqarolarning adolatli sud muhokamasiga bo‘lgan huquqi yana-da kuchaytirilgan.
4. Demokratik Tizimning Mustahkamlanishi: Yangi Konstitutsiyada demokratik islohotlar, ayniqsa, mamlakatda siyosiy raqobat, pluralizm va demokratiyaning rivojlanishi uchun yangi qoidalar kiritildi. Siyosiy partiyalar va fuqarolik jamiyati institutlarining roli, siyosiy tizimda faolligi yanada oshirildi. Konstitutsiyaga kiritilgan o‘zgarishlarga ko‘ra, saylov huquqi kafolatlari mustahkamlandi, saylovlar shaffof va adolatli o‘tkazilishi ta’minlandi.
5. Oila va Jamiyat: O‘zgartirilgan Konstitutsiya oila instituti va uning o‘zaro aloqalarini, jamiyatdagi o‘rni va ahamiyatini yanada mustahkamladi. Aytish mumkinki, jamiyatning asosiy yadro tashkiloti sifatida oila tizimi, uning himoyasi, va farzandlarning huquqlari yana-da kengaytirildi. Farzandlarni himoya qilish, ularning ta’limi va rivojlanishiga alohida e’tibor qaratildi.
6. O‘zgartirishlar Kiritish Tartibi: Yangi Konstitutsiyada davlat tuzilmasining o‘zgarishi yoki muhim qonunlarga o‘zgartirishlar kiritilishi uchun yanada murakkab va ko‘proq jamoatchilik ishtirokini ta’minlashga qaratilgan qoidalar ishlab chiqildi. Bu, ayniqsa, jamiyatda barcha ijtimoiy guruhlar fikrini inobatga olish uchun zarur bo‘lgan o‘zgarishlar hisoblanadi.
7. Tartib va Boshqaruvni O‘zgartirish: Yangi konstitutsiyada boshqaruv tizimining samaradorligini oshirish, hokimiyat tarmoqlarining o‘zaro aloqalarini yanada shaffoflashtirishga oid chora-tadbirlar ko‘rildi. Bu o‘zgarishlar Oliy Majlis va Vazirlar Mahkamasi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni mustahkamlashga yordam beradi.
8. Huquqiy Islohotlar: O‘zbekistonning huquqiy tizimida amalga oshirilgan islohotlar, sud-huquq organlarining faoliyatini mustahkamlashga qaratilgan bo‘lib, fuqarolarning qonun oldidagi tengligi, sud-huquq tizimi islohoti va barcha davlat tashkilotlari faoliyatining shaffofligini ta’minlash maqsadida yangi qonunlar ishlab chiqilgan. Xulosa Yangi O‘zbekiston Konstitutsiyasi mamlakatni modernizatsiya qilish va demokratik rivojlanishini yanada mustahkamlash uchun muhim qadam bo‘lib, inson huquqlari, atrof-muhitni himoya qilish, sud tizimini mustahkamlash, demokratiya va fuqarolik jamiyatining rivojlanishi kabi masalalar asosiy o‘rinni egallaydi.
Bu o‘zgarishlar O‘zbekistonda ijtimoiy va siyosiy erkinliklarni kengaytirishga, mamlakatni demokratlashtirishga va qonun ustuvorligini ta’minlashga yordam beradi.
Amudaryo tumani adliya bo‘limi
Davlat xizmatlari markazi
katta mutaxassisi O.Sadullayev