Янгиликлар
14
Erte neke qurıwdıń aldın alıw
Ózbekstan Respublikası ǵárezsizlikke eriskennen soń barlıq tarawlarda, atap aytqanda Shańaraq nızamshılıǵı sistemasında da nátiyjeli reformalar ámelge asırıldı. Bas nızamımız Ózbekstan Respublikası Konstituciyasında da bólek «Shańaraq» babı kirgizildi.
Sonday-aq, Shańaraq kodeksine de neke dúziw tártibi, neke dúziwdiń ıqtıyarlılıǵı, neke jası, neke dúziwge tosqınlıq qılatuǵın halatlar hám nekeleniwshilerdi medicinalıq kórikten ótkeriw normaları belgilep qoyılǵan.
Biraq, ayırım ata-analardıń neke jasına jetpegen, kollej, liceylerdi tamamlamaǵan qızlardı erte turmısqa beriw halatları ushırasıp atır, bul jas analar hám balalardıń mayıp, ázzi balalar tuwılıwına sebep bolmaqta.
Neke dúziw ushın nekeleniwshiler nızamda belgilep qoyılǵan neke jasına tolǵan bolıwı shárt.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksiniń 15-statyasına kóre, neke jası er adam hám hayallar ushın 18 jas etip belgilengen. Búgingi kúnde qánigeler tárepinen neke jasın kóteriw maqsetke muwapıq dep tabılıp atır. Bilimlendiriw haqqındaǵı nızamshılıq talapları hám de qızlardıń fiziologik tárepten analıqqa tayın bolıwları kózqarasınan qaraytuǵın bolsaq, bul pikir durıs bolıp tabıladı.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksiniń 15-statyasınıń ekinshi bólegine tiykar, keshirimli sebepler bolǵanında, bólek jaǵdaylarda (hámiledarlıq, bala tuwılıwı, jas óspirim shaxstıń tolıq mámilege uqıplı dep daǵaza etiliwi (emansipatsiya), nekege kirisiwdi qálewshilerdiń sorawına kóre neke mámleketlik dizimnen ótkeriletuǵın orındaǵı rayon, qala hákimi neke jasın kóbi menen bir jılǵa qısqartıwı múmkin.
Shańaraq kodeksiniń 13-statyasında «Diniy ádetlerge tiykar dúzilgen neke huqıqıy áhmiyetke iye emes»ligi kórsetilgen, biraq neke jasına tolmaǵan qızlar menen PHAJ shólkemlerinen dizimnen ótpegen, diniy úrip-ádetlerge kóre neke dúziw dástúrin ótkeriw jaǵdayları kem bolsada, ele ushırasıp turıptı. Ázzi hám huqıqıy qorǵalmaǵan shańaraqlar kóp jaǵdaylarda buzılıp, kóbinese áyeller jábirleniwshi bolıp qalıp atırǵanı ashınarlı bolıp tabıladı.
Bul sıyaqlı unamsız jaǵdaylardıń aldın alıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksine, Hákimshilik juwapkershilik tuwrısındaǵı kodeksine hám Shańaraq kodeksine ózgeris hám qosımshalar kirgizildi. Erte nekeniń aldın alıw, puqaralardıń huqıqıy sana-sezimine jáne huqıqıy mádeniyatın jáne de asırıw hám de jámiyette hayallardıń social hám huqıqıy poziciyasin bekkemlew, xalıqtıń reproduktivlik salamatlıǵın jaqsılawǵa qaratılǵan usı hújjetlerge tiykarlanıp neke jası tuwrısındaǵı nızam hújjetleri talapların buzǵanlıq ushın juwapkershilik belgilendi. Usınıń menen birge neke jası tuwrısındaǵı nızam hújjetlerin buzıw keleside málim juwapkershiliklerdi keltirip shıǵaradı.
Bunnan gózlengen maqset - ana -bala salamatlıǵına unamsız tásir kórsetip atırǵan jaǵdaylardıń aldın alıw, kelesi áwladlardıń hár tárepleme saw anadan dúnyaǵa keliwin támiyinlew bolıp tabıladı.
Bul nızamda názerde tutılǵan maqset hám wazıypalardı keń járiyalaw, xalıqtıń medicinalıq mádeniyatın kóteriw baslı wazıypalardan bolıp tabıladı. Buǵan baylanıslı tiyisli mámleket hám jámiyetlik shólkemleri, bilimlendiriw hám de medicina mákemeleri qánigeleri sherikliginde ámelge asırılıp atırǵan úgit-násiyat jumısları jáne de kúsheytilmekte. Shıpakerler, pedagoglar, psixologlar, hayal-qızlar komitetleri hám máhelle belsendileri tárepinen jaslarǵa salamat turmıs hám uzaq jas kóriw, fizikalıq hám ruwxıy bárkamallıqqa erisiw, shańaraq bekkemligi haqqında turmıslıq mısallar arqalı túsinik berilip atır.
Mámlekettiń hár bir nızam -qaǵıydasın, onıń mazmunı hám áhmiyetin sol mámlekettiń hár bir puqarası biliwi kerek. Sebebi, nızamdı bilmew juwapkershilikten azat etpeydi. Neke jasına tiyisli joqarıdaǵı nızam -qaǵıydalardı úgit-násiyatlaw bolsa adamlardı eskertiw bolıp tabıladı. Hár bir ata-ana, hár bir nekeleniwshi jas óz haq-huqıqın hám minnetin jaqsı bilse, óz salamatlıǵı hám perzentleri aldındaǵı juwapkerligin tereń sezinse, qáweterge orın qalmaydı. Shańaraqlar bekkem, balalar bárkamal boladı.
Elimizde neke qatnasların bekkemlew, shańaraqlıq turmısta júz beretuǵın unamsız hádiyselerdiń aldın alıw, shańaraqta salamat ortalıqtı qáliplestiriw, bárkamal áwladtı tárbiyalaw boyınsha ámelge asırılıp atırǵan jumıslardan gózlengen maqsette salamat hám bekkem shańaraq qurıw bolıp tabıladı. Sebebi, watan shańaraqtan baslanadı. Shańaraq bekkem eken, watanımız gullep-jasnay beredi. Perzentlerimiz salamat hám bárkamal eken, keleshegimiz jarqıraǵan boladı.
Kegeyli rayonı ádillik bólimi
Mámleketlik xızmetler orayı
jetekshi qánigesi J.Tulegenova