Янгиликлар
07
Májbúriy miynet qadaǵan etiledi
Nızamshılıq boyınsha májbúriy miynet- jumıs beriwshi yaki puqara tárepinen qandayda bir jazanı qollanıw menen qorqıtıw arqalı, (sonday-aq, miynet intizamın saqlaw quralı sıpatında) puqaranıń ıxtıyarına qayshı ráwishte jumıs yaki xızmetti orınlawǵa májbúrlew esaplanadı. Qandayda bir jazanı qollanıw menen qorqıtıw túrlerine tómendegiler: jábirleniwshini aldaw, háreketin sheklew, ajıratıp qoyıw ya bolmasa bir ózin jámáátke qospay bólip taslaw, fizikalıq yaki jınısıy zorlıq ótkeriw, qorqıtıw yamasa qáwip tuwdırıw, ózin tastıyıqlawshı hújjetlerin alıp qoyıw, is haqısın azaytıw yamasa uslap qalıw, miynet sharayatların jamanlastırıw, huqıq hám berilgen jeńilliklerinen ayırıw, jumıs waqtınan artıqsha jumıs isletiw sıyaqlı halatlar kiriwi múmkin.
Hesh kim shaxstı jumıstan bosatıp jiberemen, aylıǵıńdı azaytaman, lawazımıńdı túsiremen hám basqa túrdegi qorqıtıwlar menen májbúriy miynetke májbúrlewge haqılı emes.
Májbúriy miynettiń subyekti-jumıs beriwshi, mámleketlik organ yaki puqara bolıwı múmkin. Májbúriy miynet halatı boyınsha-bir neshshe puqara yaki lawazımlı shaxs tikkeley ózi yamasa ekinshi bir shaxslar arqalı májbúriy miynettiń ámelge asırıwshısı bolıwı múmkin. Májbúriy miynet halatı boyınsha-bir neshshe puqara májbúriy miynettiń jábirleniwshisi bolıwı múmkin.
Májbúriy miynettiń jábirleniwshisi óz ıqtıyarına qayshı ráwishte óziniń xızmet wazıypasına kirmeytuǵın yaki haqı tólenbeytuǵın jumıs yaki wazıypalardı orınlaydı. Nızamda názerde tutılǵan hallardan tısqarı, qálegen jumıs yaki xızmetti orınlawǵa májbúrlew májbúriy miynet dep bahalanadı.
Jumıs beriwshi xızmetkerden onıń miynet wazıypalarına kirmeytuǵın jumıslardı orınlawdı, nızamǵa qayshı yaki xızmetker hámde basqa shaxslardıń ómiri hám den sawlıǵı ushın qáwip tuwdırıwshı, olardıń abırayın hámde qadir-qımbatın kemsitiwshi háreketler qılıwdı talap etiwge haqılı emes. Kópshilik mákeme-karxanalarda xızmetkerler ózleriniń xızmet májbúriyatlarına kirmeytuǵın jumıslardı islewge, mákeme-kárxananıń maydanların, atız, shellerin tazalawǵa, abadanlastırıw jumıslarına, náwbetshiliklerge tartıladı. Máselen, mákemeniń aymaǵın abadanlastıramız degen báne menen hár bir xızmetkerge qandayda bir territoriyanı bólip berip, atız-shellerdi jabayı shóplerden tazalatıwı, ulıwma xalıqlıq dem alıw kúni dep járiyalanǵan bayram kúnleri náwbetshilikler shólkemlestirip, xızmetkerlerdi jumıs waqtınan tısqarı waqıtlarda ózleriniń xızmet wazıypalarına kirmeytuǵın wazıypalardı orınlatıp, mákemeniń aymaǵına kóz-qulaq bolıp, joqarı turıwshı uyımnıń telefon arqalı qadaǵalawshı qońırawlarına juwap berip otırǵızıp qoyıwı múmkin. Bunnan basqada rayon hákimi, puqaralar jıyını baslıǵı ya bolmasa qadaǵalawshı organlar tárepinen puqaralardı hámde isbilermenlik subyektlerin jekkeletip qoyıw, olardı imtiyazlarınan ayırıw menen qorqıtıp, paxta jıyım terimine yaki basqa awıl xojalıq jumıslarına shaqırıwımúmkin.
Mine usınday unamsız halatlarǵa jol qoydırmaw, xalıqtı májbúriy miynetke májbúrlewdiń aldın alıw boyınsha mámleketimizde úlken nızamshılıq bazası jaratılǵan.
Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 4-statyasında barlıq puqaralar miynet huqıqlarına iye ekenligi, jınısı, jası, rasası, milleti, tili, sociallıq kelip shıǵıwı, múlkiy halatı hám lawazım dárejesi, dinge bolǵan múnásibeti, isenimi, sonday aq xızmetkerlerdiń issheńlik qábiletlerine hám olardıń miynetiniń nátiyjelerine baylanıslı bolmaǵan basqa táreplerine qarap miynetke baylanıslı múnásibetler tarawında hár qanday sheklewlerge yaki imtiyazlar belgilewge jol qoyılmaytuǵınlıǵı hám bular kemsitiw dep esaplanıwı belgilep qoyılǵan. Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 5-statyasında májbúriy miynet, yaǵnıy qandayda bir jazanı qollaw menen qorqıtıw arqalı (sonday-aq miynet intizamın saqlaw quralı sıpatında) jumıs orınlawǵa májbúrlew qadaǵan etiletuǵınlıǵı belgilendi.
Ózbekstan Respublikasında májbúriy miynetke tartıw jaǵdayların tolıq saplastırıw maqsetinde 2018-jıl 10-may kúni Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń «Ózbekstan Respublikasında májbúriy miynetti saplastırıwǵa baylanıslı qosımsha is-ilajlar haqqında»ǵı 349-sanlı Qararı qabıl etildi.
Qabıl etilgen bul qarar menen Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi baslıǵı, wálayatlar, Tashkent qalası, qalalar hám rayonlar hákimleri, barlıq dárejedegi mámleketlik hám xojalıq basqarıwı organları basshıları puqaralardı, sonday-aq, bilimlendiriw, den sawlıqtı saqlaw mákemeleri, basqa byudjet shólkemleri xızmetkerlerin, bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıları hám studentlerin májbúriy miynetke, sonıń ishinde rayon hám qalalardıń aymaqların abadanlastırıw hámde kóklemzarlastırıw jumısları, máwsimlik awıl xojalıq jumısları, metall shıǵındıların hám makulatura jıynaw, sonday aq, basqa túrdegi máwsimlik jumıslarǵa tartılıwınıń aldın alıw hám oǵan shek qoyıw, puqaralardı, tiykarınan alǵanda, bilimlendiriw hám den sawlıqtı saqlaw tarawı, basqa byudjet shólkemleri xızmetkerlerin, studentler hám bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıların májbúriy jámiyetlik jumıslarǵa tikkeley tartqan lawazımlı shaxslarǵa qarata qatań intizamıy sharalar kóriw belgilendi.
Sonday aq, bul qararda mámleketlik organlar hám basqa shólkemler tárepinen shembilikler tómendegi shártlerge qatań ámel etken halda, yaǵnıy ulıwma xalıqlıq shembilikti ótkeriw haqqında tek ǵana Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń tiyisli hújjeti yaki Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararı bolǵanda hámde onda qatnasatuǵın shaxslar miynet qılatuǵın tiyisli shólkem aymaǵında miynetti qorǵaw hám qáwipsizlik normalarına qatań ámel etken halda tek ǵana ıqtıyarıy tárizde shólkemlestiriliwi hám ótkeriliwi belgilep qoyıldı.
Usı qarardıń 3-bántine muwapıq, avtomibil jolları, háreketleniwi tıǵız bolǵan kósheler, suw obyektleri, qırǵaqboyı aymaqlar hám zonalar, qurılıw maydanları, imaratlardıń tamınıń basları, qáwipli islep shıǵarıw obyektleri, sonday-aq, insanlardıń ómirine yaki den sawlıǵına qáwip tuwılıwı payda bolıwı múmkin bolǵan basqa jerlerde ıqtıyarlı baslamalar menende shembilikler hám basqa jumıslardı ótkeriw qadaǵan etildi.
Ózbekstan Respublikası nızamları menen májbúriy miynetke tartıw huqıqqa qayshı is-háreket dep bahalanadı hám usınday hárekettiń jol qoyılıwına sebepshi bolǵan ayıpker shaxslar tiyisli huqıqıy juwapkershilikke tartıladı.
Ózbekstan Respublikasınıń hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodeksiniń 51-statyasına kóre miynetke qandayda bir formada nızamsız túrde májbúrlew-bazalıq esaplaw muǵdarınıń eliw esesinen júz esesine shekem járiyma salınıwına sebep boladı.
Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 148²-statyasına ko`re miynetke qandayda bir formada nızamsız túrde májbúrlew, bunnan nızamda názerde tutılǵan hallardan tısqarı, tap usınday qılmıs ushın hákimshilik jaza qollanılǵannan keyin sádir etilgen bolsa-bazalıq esaplaw muǵdarınıń júz esesinen bir júz eliw esesine shekem járiyma yaki eki jılǵa shekem belgili bir huqıqtan ayırıw ya bolmasa eki jılǵa shekem miynet penen dúzetiw jumısları menen jazalanadı.
Shımbay rayonı ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuristkonsultı Sh.Matniyazov