Янгиликлар
28
Erte nekeniń, sháriy nekeniń aldın alıw, óz waqtında nekeden ótpey jalǵız ana hám atalıqtı belgilew kórsetkishlerdi kemeytiw.
Shańaraq túsinigi Konstituciyamızǵa da kiritilip, onıń jámiyet basqarıwındaǵı áhmiyeti belgilenip, bunda shańaraq jámiyettiń tiykarı, jámiyet hám mámleket qorǵawında bolıwı bekkemlenip qoyılǵan.
Erte neke jáne onıń aqıbetleri búgingi kúnde oǵada aktual mashqala esaplanıp, dúnya izertlewshilerdiń dıqqatın ózine tartıp kelmekte.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksine muwapıq, neke jası er adamlar hám hayallar ushın on segiz jas etip belgilengen.
Keshirimli sebepler bolǵanında, bólek jaǵdaylarda (hámledarlıq, bala tuwılıwı, jas óspirim shaxstıń tolıq háreketke uqıplı dep daǵaza etiliwi (emansipatsiya), nekege kirisiwdi qáleytuǵınlardıń sorawına kóre neke mámleket diziminen ótkeriletuǵın orındaǵı rayon, qala hákimi neke jasın kóbi menen bir jılǵa kemeytiwi múmkin.
Statistikalıq maǵlıwmatlarǵa kóre, erte neke qurǵan shańaraqlardıń kópshiligi ómiriniń ekinshi yamasa úshinshi jıllarındaq ajralıp ketedi. Bunday jaǵdaylar jas shańaraqlarda kóbinese medicinalıq, psixologiyalıq, sociallıq máseleler payda bolıwı menen baylanıslı. Ókiniw menen aytamız, kópshilik jas qızlar erte jasdaǵı analıq nátiyjesindegi hámledarlıq hám tuwıw dáwiri tásirleniwi, ólim múmkinshiligı júdá joqarılıǵı haqqında maǵlıwmatqa tolıq iye emes. Jas analardıń arasında keselleniw hám de ólim kórsetkishleri joqarı protsentti quraydı.
Dúnya boylap qızlar arasındaǵı ólimniń eń kóp tarqalǵan sebepleri erte hámledarlıq hám tuwıw processindegi júzege keletuǵın tásirler esaplanadı. Erte hámledarlıq tekǵana jas hayaldıń salamatlıǵına unamsız tásir kórsetpesten, bálki hayaldıń bilim alıwında, jámiyettegi óz ornın tabıwında tosqınlıq bolıp qalıp atır.
Sonday-aq neke táreplerdiń óz-ara razılıǵı hám teń huqıqlıǵına tiykarlanadı dep kórsetilgen. Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq Kodeksiniń 13-statyasında “Neke puqaralıq halatı aktlerin jazıw bóliminde dizimge alınadı. Diniy tártipte dúzilgen neke nızamlı kúshke iye emes” dep belgilengen. Diniy nekeden ótkeriw ushın eń birinshi náwbette nızamlı nekeden ótkenligi haqqında gúwalıǵına tiykarlanıp diniy nekeden ótkeriledi hám de bul haqqında neke dizimge alıw dápterine maǵlıwmat kiritilip qoyıladı. Nızamlı nekeden ótpegen, PHAJ bóliminiń gúwalıǵına iye bolmaǵan jas shańaraqlar ajırasıp ketiwi nátiyjesinde, tiri jetim ballar payda bolıwın esapqa alatın bolsaq, diniy neke shártlerine mámleket tárepinen beriletuǵın PHAJ bóliminiń gúwalıǵın sorastırmastan neke oqılıwı, jas shańaraqlardıń sociallıq huqıqların kemsitiw esaplanadı. Neke dúzilgenligi haqqında gúwalıqtı kórip, neke oqılıwı jas shańaraqtıń sociallıq huqıqların qorǵaw esaplanadı.
Shańaraq múqaddes -shańaraqtıń múqaddesligin neke gúwalıǵı menen tastıyıqlawımız kerek. Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksiniń 14 hám 15-statyalarına muwapıq, nekeleniwshilerdiń óz-ara razılıǵı hám olardıń neke jasına jetkenligi neke dúziwdiń tiykarǵı shártleri bolıp esaplanadı.
Nókis qalası ádillik bólimi
PHAJ bólimi 1-dárejeli inspektorı Q.Ismaylova