Янгиликлар
24
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksiga kiritilgan so‘nggi o‘zgarishlar: Islohotlar samarasiga nazar
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiy protsessual kodeksiga (IPK) yaqinda kiritilgan o‘zgarishlar mamlakat iqtisodiy nizolarni hal qilish tartibotini takomillashtirish va sud tizimining samaradorligini oshirishga qaratilgan navbatdagi muhim qadamdir. Ushbu o‘zgarishlar, bir tomondan, tadbirkorlik subyektlariga qulayliklar yaratishni maqsad qilgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, sud ishlarini hal qilish jarayonining shaffofligi va tezkorligini oshirishga xizmat qiladi.
Elektron sud jarayonlari: Raqamlashtirish davr talabi
Oxirgi yillarda sud jarayonlarini raqamlashtirish dunyo miqyosida dolzarb masalaga aylangan bo‘lib, bu jarayon O‘zbekiston iqtisodiy sudlarida ham keng joriy etilmoqda. IPKga kiritilgan yangi qoidalar quyidagilarni ta’minlaydi:
Da’vo arizalarini elektron shaklda topshirish imkoniyatlari yanada kengaytirildi.
Sud qarorlarini elektron raqamli imzo bilan tasdiqlash amaliyoti yo‘lga qo‘yildi.
Mazkur o‘zgarishlar sud ishlarini tezkorlik bilan ko‘rib chiqish va sud organlariga murojaat qilish jarayonini soddalashtirishga yordam beradi. Shu bilan birga, raqamli hujjat almashinuvi qog‘ozdan foydalanishni kamaytirib, ekologik manfaatlarni ham ta’minlaydi.
Sud jarayonlari muddatlarining qisqartirilishi
Kodeksga kiritilgan yana bir muhim yangilik sud ishlarini ko‘rib chiqish muddatlarini optimallashtirishdir. Endilikda:
Da‘vo arizasi qabul qilingandan so‘ng ishni ko‘rib chiqishning qat‘iy muddatlari belgilandi.
Apellyatsiya va kassatsiya instansiyalaridagi protsesslar uchun muddatlar aniqlandi va ortiqcha cho‘zilib ketishlarning oldi olindi.
Bu o‘zgarish fuqarolar va tadbirkorlar uchun iqtisodiy nizolarni tezkor va samarali hal qilish imkoniyatini yaratadi. Sudlarning ortiqcha ish yukini kamaytirish esa sud tizimining umumiy samaradorligini oshiradi.
Mediatsiya: Nizolarni tinch yo‘l bilan hal qilish
Mediatsiya instituti o‘zining samaradorligi bilan dunyo miqyosida keng qo‘llanilib kelmoqda. IPKda mediatsiya va boshqa muqobil nizolarni hal etish usullari mustahkamlandi. Endilikda:
Sudgacha nizolarni hal qilish uchun tomonlarga mediatsiyadan foydalanish tavsiya etiladi.
Mediatorning roli va javobgarligi qonunchilikda aniq belgilandi.
Bu o‘zgarish sud jarayonlariga murojaat qilish zaruriyatini kamaytirib, tomonlar o‘rtasida kelishuvga erishish imkoniyatini oshiradi. Natijada, vaqt va mablag‘ tejash mumkin bo‘ladi.
Ish yuritishning soddalashtirilishi
Sud jarayonlari samaradorligini oshirish maqsadida ish yuritish qoidalari soddalashtirildi. Xususan:
Hujjatlarni talab qilish va taqdim etish tartibi aniq belgilandi.
Ortiqcha byurokratik to‘siqlar olib tashlandi.
Bu kabi o‘zgarishlar tadbirkorlik subyektlari va fuqarolar uchun sudga murojaat qilishni osonlashtiradi va protsessual kechikishlarning oldini oladi.
Sud qarorlarining ijrosini kuchaytirish
Sud qarorlarining o‘z vaqtida ijro etilishi fuqarolar va tadbirkorlarning huquqlarini himoya qilishning muhim tarkibiy qismidir. IPKda:
Iqtisodiy sud qarorlarining ijrosini nazorat qilish mexanizmlari kuchaytirildi.
Qarorlarni kechiktirish uchun javobgarlik belgilandi.
Bu yangilik sud qarorlarining o‘z vaqtida va to‘liq ijro etilishini ta’minlab, nizolarni hal qilish jarayonini yakuniy bosqichigacha yetkazish imkonini beradi.
Xulosa qilib aytganda, Iqtisodiy protsessual kodeksga kiritilgan so‘nggi o‘zgarishlar O‘zbekiston sud tizimini modernizatsiya qilish yo‘lidagi navbatdagi muhim qadamdir. Ushbu o‘zgarishlar fuqarolar va tadbirkorlar uchun sudga murojaat qilishni qulay, tezkor va samarali qiladi. Shu bilan birga, mediatsiya va raqamli texnologiyalarni keng joriy etish orqali sudlarning ortiqcha yuklama bilan ishlashini kamaytiradi.
Kelgusida ushbu islohotlarni yanada chuqurlashtirish va xalqaro standartlarga moslashtirish orqali mamlakatda qonun ustuvorligini mustahkamlash va adolatli iqtisodiy muhitni yaratish maqsadga muvofiqdir
.
Vazirlikning Huquqni qo‘llash amaliyotini
o‘rganish va metodik ta’minlash sho‘basi
bosh maslahatchisi S.Kamalov