Янгиликлар
26
BALA HUQIQLARI – NIZAM QORǴAWINDA
Bala huqıqları – hesh qanday sheklewlersiz iye bolıwı lazım bolǵan huqıq hám erkinlikler esaplanadı. Balalar hám jaslar úlkenler menen birdey insan huqıqlarına iye hám bul hámme tárepinen tán alınadı.
Bala huqıqlarınıń túsinigi tiykarınan Insan Huqıqları Ulıwma Dúnyajúzlık Deklaraciyasınıń tiykarǵı ideyalarınan esaplanadı. Onıń óz aldına statyası balalarǵa baǵıshlanǵan. Onda aytılıwınsha, “Analıq hám balalıq óz aldına ǵamxorlıq hám járdem alıw huqıqın beredi. Deklaraciyada daǵazalanǵan bárshe erkinliklerge balalardıń teń huqıqlılıǵın tán alǵan halda, xalıqaralıq birge islesiw jámiyetleri balalarǵa qosımsha járdem hám qollap-quwatlawdıń zárúrligi tán alınadı. Bul tariyxtaǵı eń kóp ratifikaciya, yaǵnıy balalar ózleriniń arnawlı mútájlikleri,
sonday-aq ekspluataciyalarına qarata ázziligi(kúshsizlik) sebepli qosımsha huqıqlarǵa iye.
10 jıl dawamında (1979-1989) Birlesken Milletler Shólkeminiń Insán huqıqları boyınsha komissiyasında qatnasqan dúnyanıń kóplep mámleketleri qánigeleri bala huqıqları haqqında jańa hújjettiń mazmunın islep shıqtı, onda balanıń jámiyettegi ómiriniń bárshe qatlamları maksimal dárejede esapqa alınadı. 1989-jıl 20-noyabrde Birlesken Milletler Shólkeminiń Bala huqıqları haqqında konvenciyası Birlesken Milletler Shólkeminiń Bas assambleyasi tárepinen qabıl etildı. Sonıń menen birgelikte bárshe mámleketler pútkil dúnya boylap balalar aldında tariyxıy minnetlemeni aldı. Bul tariyxtaǵı eń kóp ratifikaciya etilgen insan huqıqları boyınsha shártnamaǵa aylandı hám pútkil dúnya balalalarınıń ómiriniń ózgeriwine járdem berdi. Ózbekstan Respublikası bul Konvenciyaǵa 1992-jıl 9-dekabrde qosıldı.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyası XIV babı “Shańaraq, balalar hám jaslar” dep atalǵan. Atap aytqanda Konstituciyanıń 78-statyasınan tómendegishe norma ornatıldı:
“Balalar ata-anasınıń shıǵısına hám puqaralıq halatına qaramastan nızam aldında teń.
Balanıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerin támiyinlew hám de qorǵaw, onıń fizikalıq, aqılıy hám mádeniy jaqtan tolıq kamal tabıwı ushın eń jaqsı sharayatlardı jaratıw mámlekettiń minneti bolıp tabıladı.
Analıq, atalıq hám balalıq mámleket tárepinen qorǵaladı.
Mámleket hám jámiyet balalarda hám de jaslarda milliy hám ulıwmainsanıylıq qádiriyatlarǵa sadıqlıqtı, mámleketten jáne de xalıqtıń bay mádeniy miyrasınan maqtanısh etiw, watan súyiwshilik hám Watanǵa bolǵan muxabbat sezimin qáliplestiriw haqqında ǵamqorlıq etedi”.
Házirgi kúnge shekem balalar huqıqların támiyinlew ushın mámleketimizde 40 tan artıq Nızam hám Nızam astı hújjetleri qabıl etilgen bolıp, bárshesi “Balanıń eń jaqsı mápleri” principin ómirde járiyalawǵa qaratılmaqta.
Nókis rayonı ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı baslıǵı G.Izekeeva