Янгиликлар
26
Insan huqıqları dúnya júzlıq deklaraciyası
Insan huqıqları dúnya júzlıq deklaraciyası
Insan huqıqları házirgi waqıtta pútkúl dúnya jámiyetinde jetekshi orındı tutadı. Rawajlanǵan demokratiyalıq puqaralıq jámiyet qurıwında onıń áhmiyetine toqtap ótpewge bolmaydı. Huqıqıy mámleket qurıwdıń baslı shárti insannıń tiykarǵı huqıq hám erkinliklerin qorǵaw, jámiyette hár bir insannıń huqıqlarınıń támiynleniwine anıq sistemanı jaratıw bolıp tabıladı. Qısqa waqıttıń ishinde Ózbekstan Respublikası Insan huqıqların qorǵaw hám bekkemlew boyınsha pútin nızamshılıq aktler sistemasın islep shıqtı hám sol aktlerdi qabıl etti. Insan huqıqları boyınsha milliy institutlar shólkemlestirilip, olar óz jumısların dawam etpekte.
Bulardıń tastiyǵı retinde, Ózbekstannıń eń dáslepki qosılǵan insan huqıqların qorǵaw hám kepillewshi xalıqaralıq hújjeti Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyası ekenligin atap ótiwimız tiyis. Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyasındaǵı barlıq normalar Ózbekstan Respublikasınıń Konstituciyası hám nızamlarında óz kórinisin tapqan.
Búgingi kúnde Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyası dúnya jámiyetiniń dıqqatınıń orayında turıptı. Deklaraciya (latin tilinen declaration-bayanlaw, járiyalaw)- mámleket, húkimet, partiya, shólkem atınan boljaw, tiykarǵı principlerdi saltanatlı túrde járiyalaw, sonday-aq olar járiyalanǵan hújjet bolıp tabıladı.
1948-jılı 10-dekabr kúni Birlesken Milletler Shólkeminńn Bas Assambleyası Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyasın saltanatlı túrde qabıl etti. Bul deklaraciya 30 statyadan ibarat bolıp, onnan jigirma bir statyası puqaralıq hám siyasiy huqıqlarǵa, altawı ekonomikalıq hám social, mádeniy huqıqlarǵa, birewi shaxstıń jámiyet aldındaǵı minnetlemelerine hám eki statya usı deklaraciyanı qollanıwǵa arnalǵan.
Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyası tárepinen járiyalanǵan insan huqıqları xalıqaralıq basqarıw obektine aylandı. BMSh ustavı bul universal shólkemge aǵza mámleketlerdıń: «tiykarǵı insan huqıqlarına, insan shaxstıń qádir-qımbatı hám qádiriyatına, er hám hayal-qızlardıń teń huqıqlıǵına isenimin bekkemlew» de qatań ekenlikleri aytıladı, «rasası, jınısı, tili hám dinine qaramastan hámmenıń insan huqıqları hám tiykarǵı erkinliklerine húrmet etiwdi rawajlandiriw hám
xoshametlew»degi xalıqaralıq sheriklik BMSh nıń bas maqsetlerinen biri sıpatında járiyalangan. BMSh nıń bul qaǵıydaları menen bizin dáwirimizge kelip xalıqaralıq huqıqtıń ulıwma tán alınǵan principlerinen birine aylanǵan insannıń huqıq hám erkinliklerin qorǵaw principlerinıń rawajlanıwına tiykar salınǵan edi.
Insánparwar hám demokratiyalıq qádiriyatlarǵa tiykarlanǵan zamanagóy mámlekette zamanagóylik hám rawajlanıw, sonday-aq insannıń mámlekettiń ishinde, global dunya kóleminde siyasiy, ekonomikalıq jàne sociallıq-mádeniy mashqalalardı sheshiwde ámelde qatnasıwdıń ajıralmas baylanısı haqqındaǵı ideya kózge taslanbaqta. Demokratiyalıq mámleket ham huqıqıy tártiptıń tiykarın qurap, insan huqıqları belgili bir siyasiy dúzimniń mazmun hám mánisin belgilep ǵana qoymaydı, al insandı passiv gúzetiwshilerden dúnyada júz berip atirǵan barlıq waqıya hádiyselerdıń aktiv qatnasıwshısına aylandırıwǵa shaqıradı.
Insannıń social-ekonomikalıq hám mádeniy huqıqları hám erkinliklerin qorǵaw barısındaǵı sherikliktiń tiykarǵı shártlerinen biri individtiń huqıqıy dárejesine hám mámleketlerdiń bul standartlarǵa ishki huqıqıy tártiptiń sheńberinde ámel etiw minnetlemesine tiyisli belgili bir standartlardı óz ishine alǵan xalıqaralıq kelisimlerdi islep shıǵıw bolıp esaplanadı.
Bul kelisimlerdiń kópshiligi BMSh sheńberinde islep shıǵılǵan. Biraq, insan huqıqları mashqalasın sheshiw, ideyalıq tosıqlardı joq etiwge bolǵan jantasıwlarda keyingi jıllarda gúzetilip atırǵan sheriklikleri bul tarawdaǵı qatnasıqlardı jetilistiriwdi talap etedi. Mámleketlerdiń ishki huqıq normalarin insan huqıqları tarawındaǵı xalıqaralıq standartlarǵa maksimal dárejede jaqınlastırıw- bul huqıqıy mámleket qurıwdıń zárúr shártlerinen biri sanaladı.
Nókis rayonı ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı baslıǵı: G.Izekeeva.