Янгиликлар
24
Siz saylaw sisteması haqqında nelerdi bilesiz?
Siz saylaw sisteması haqqında nelerdi bilesiz?
Bugingi kúnde mámleketimizde saylaw processleri baslanǵan bolıp, bıyılǵı saylaw aldınǵı saylawlardan parq qılıp atır. Xalıq aralıq tájiriybede saylaw sistemasınıń bir neshe formaları ámeldegi, atap aytqanda majoritar, proportsional hám aralas sistemaları bar. Majoritar sistemasında saylawshılar tuwrıdan-tuwrı áyne bir kandidatke dawıs beredi vaeng kóp dawıs alǵan kandidatler saylaǵanı dep tabıladı, Proporcional sistemada bolsa saylawshılar arnawlı bir kandidatke emes, partiyalarǵa dawıs beredi. Partiyalardıń parlamentdegi ornı olar toplaǵan dawısqa muwapıq bólistiriledi. Keyingi sistema bolsa aralas saylaw sisteması bolıp, ol jaǵdayda deputatlardıń bir bólegi majoritar tártipte, ekinshi bólegi bolsa proportsional tártipte saylanadı.
Keleside Ózbekstanda parlamentke saylawlar aynan aralas - majoritar-proportsionaltizim tiykarında bolıp ótedi.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 128-statyasında, Ózbekstan Respublikası puqaraları mámleket hákimiyatı wákillik uyımlarına saylaw hám saylanıw huqıqına iye. Hár bir saylawshı bir dawısqa iye. Dawıs beriw huqıqı, óz qálewin bildiriw teńligi hám erkinligi nızam menen kepilliklenedi.
Bunda Oliy Majlis Nızamshılıq palatası deputatlarınıń 75 danası ádettegi sıyaqlı mojaritar saylaw sistemasına tiykarında, qalǵan 75 danası proporcional saylaw sisteması tiykarında saylanadı.
Soǵan kóre, Nızamshılıq palatasınıń 75 dana deputatın majoritar tártipte saylaw ushın 75 aymaqlıq saylaw okrugi dúziledi, siyasiy partiyalar tárepinen kórsetilgen kandidatler dizimi tiykarında qalǵan 75 dana deputat saylawı ushın Ózbekstannıń pútkil aymaǵı birden-bir saylaw okrugi esaplanıwı belgilep qoyılǵan. Ózbekstan Respublikasında saylaw ulıwma, teń, tuwrıdan-tuwrı saylaw huqıqı tiykarında jasırın dawıs beriw arqalı ótkeriledi. Saylaw ashıq hám áshkara ótkeriledi. Saylaw kúnine shekem yamasa saylaw kúni 18 jasqa tolǵan Ózbekstan Respublikası puqaraları saylaw huqıqına iye. Puqaralar jınısı, rasası, tili, dinge qatnası, social kelip shıǵıwı, social poziciyasi, maǵlıwmatı, shınıǵıwınıń túri hám ózgeshelikinen qaramastan, teń saylaw huqıqına iye. Ózbekstan Respublikasınıń shet mámleketlerdegi diplomatik hám basqa wákilxanaları janında dúzilgen saylaw uchastkalarında saylawshılardıń dizimleri usı mákemeler basshıları tárepinen usınıs etilgen maǵlıwmatlar tiykarında dúziledi. Bunnan tısqarı, saylaw processlerin shólkemlestiriwde “E-saylaw” informaciya sistemasınan paydalanıladı. Nızamshılıq palatası 5 jıl múddetke saylanatuǵın 150 deputattan ibarat boladı. Nızamshılıq palatası deputatlarınıń 75 danası bir mandatlı saylaw okruglari boyınsha saylanadı. 75 danası birden-bir saylaw okrugi boyınsha siyasiy partiyalarǵa berilgen dawıslarǵa proporcional túrde partiya dizimi tiykarında saylanadı.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti saylawı, Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisiniń Nızamshılıq palatasına hámde Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesine, wálayatlar, rayonlar, qalalar mámleket hákimiyatı wákillik uyımlarına saylaw tiyisliligi boyınsha olardıń konstituciyalıq wákillik múddeti tamamlanatuǵın jılda – oktyabr ayı úshinshi on kúnliginiń birinshi ekshembisinde ótkeriledi, bunnan usı
Konstituciyada názerde tutılǵan múddetinen aldın saylaw ótkeriw halatları kirmeydi. Saylawlar ulıwma, teń hám tuwrıdan-tuwrı saylaw huqıqı tiykarında jasırın dawıs beriw jolı menen ótkeriledi. Ózbekstan Respublikasınıń on segiz jasqa tolǵan puqaraları saylaw huqıqına iye.
Xojeli rayonı ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı bas yuriskonsulti Sh. Pirnazarova