Янгиликлар
24
Saylaw processinde baqlawshılar qanday huqıq hám májbúriyatqa iye?
Saylaw processinde baqlawshılar qanday huqıq hám májbúriyatqa iye?
Milliy saylaw nızamshılıq hújjetlerinde hám xalıqaralıq saylaw standartlarında saylawlarǵa tayarlıq kóriw hám onı ótkeriw basqıshlarında baqlaw institutınıń ornı áhmiyetli bolıp, birinshiden, saylaw kampaniyasınıń ashıq hám áshkara ótiwine xızmet etedi, ekinshiden, saylaw komissiyaları jumıslarınıń ashıqlıǵın támiynlewde úlken áhmiyetke iye.
Siyasiy partiyalardan, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınan, sonday-aq basqa mámleketler hám xalıqaralıq shólkemlerden baqlawshılar óz jumısın tiyisli komissiyalar tárepinen berilgen mandatlar tiykarında ámelge asıradı.
Baqlawshılar tómendegi huqıqlarǵa iye:
- saylaw komissiyalarınıń májilislerinde qatnasıw;
- talabanlardı usınıwǵa baǵıshlanǵan májilislerde, talabanlardıń saylawshılar menen ushırasıwlarında qatnasıw;
- saylaw uchastkasında bolıw, tayarlıq isleriniń barısın, jasırın dawıs beriw kabinalarınıń yaki bólmeleriniń jaylastırılıwın hám saylaw qutılarınıń mórleniwin, puqaralardıń dizimge alınıwın, saylaw byulletenleriniń olarǵa beriliwin baqlaw;
- saylaw kúni dawıs beriw processin baqlaw;
- múddetinen aldın dawıs beriwdi ótkeriw waqtı hám ornı haqqında xabardar bolıw hámde usı processlerdi baqlaw;
- saylawshınıń turǵan ornında onıń ruqsatı menen dawıs beriw processin baqlaw;
dawıslar sanalıp atırǵanda hám saylaw komissiyasınıń bayanlaması dúzilip atırǵanda qatnasıw;
- saylaw processi hám dawıs beriwdiń jasırınlıǵın buzbastan foto, video, audio jazıwlardı ámelge asırıw (qamaqta saqlaw hám erkinlikten ayırıw, áskeriy bólimler, emlew mákemeleri bunnan tısqarı);
- saylaw nátiyjeleri haqqındaǵı hújjetlerdiń tiyisli saylaw komissiyası tárepinen tastıyıqlanǵan kóshirme nusqaların soraw hám alıw;
- okrug saylaw komissiyaları tárepinen uchastka saylaw komissiyalarınan dawıslardı sanap shıǵıw nátiyjeleri haqqındaǵı bayanlamalardı qabıl etip alıw hám okrug boyınsha saylaw nátiyjelerin anıqlawda bolıw:
- áskeriy bólimlerde, qamaqta saqlaw hám erkinlikten ayırıw orınlarında dúzilgen saylaw uhastkalarına barıwı haqqında keminde úsh kún aldın uchastkalıq saylaw komissiyasın xabardar etiw;
- eger saylaw uchastkasında saylaw nızamshılıǵı talapları buzılıwına jol qoyılǵan dep esaplaw ushın tiykarlar bolsa, óz baqlawshıları haqqında sol uchastkalıq saylaw komissiyası aǵzalarına olardıń jumısına aralaspaǵan halda málim etiw;
- saylaw haqqındaǵı nızamshılıq hújjetleri haqqında, sonday-aq, saylawǵa tayarlıq kóriw hám onıń ótkeriliwi boyınsha óz pikirin bildiriw huqıqına iye.
- Saylaw processinde baqlawshılardıń huqıqları menen birge olardıń minnetleri de óz aldına belgilengen. Atap aytqanda, baqlawshılar baqlaw huqıqın qolǵa kirgizgennen keyin óz jumıslarına tómendegilerge májbúr esaplanadı:
- óz iskerliginde Ózbekstan Respublikası Konstituciyasına, Saylaw kodeksine, Oraylıq saylaw komissiyasınıń qararlarına ámel etedi;
- barlıq dárejedegi saylaw komissiyalarına, mámleketlik hákimiyatı hám basqarıw uyımları hám basqa shólkemlerge barǵanda oǵan berilgen mandat hám de óz shaxsın tastıyıqlawshı hújjetti qasında alıp barıwı hám de lawazımlı shaxslar talabına muwapıq olardı kórsetiwi;
- óz juwmaqların jeke ózi ótkergen baqlaw hám haqıyqıy materiallar menen tiykarlawı shárt.
Baqlawshılarǵa saylaw processinde tómendegiler qadaǵan etiledi:
- saylawshı saylaw qaǵazına óz belgisin qoyǵan waqtında dawıs beriw kabinasında yamasa xanasında bolıwı;
- saylawshılarǵa tásir ótkeriw, qandayda bir materialdı yaki ádebiyattı tarqatıw;
saylawshılardan olardıń kimdi jaqlap dawıs bergenligin sorawı yaki saylawshılarǵa saylaw qaǵazına belgi qoyıwda járdem beriwi;
- uchastkalıq saylaw komissiyasınıń jumıslarına, sonıń ishinde saylaw qutıları mórlenip atırǵan waqtında, ashılıp atırǵanda, dawıslar sanap shıǵılıp atırǵanda aralasıw;
saylaw kúni hám dawıs beriw baslanıwınan 1 kún aldın jámiyetshilik pikiri sorawlarınıń nátiyjelerin, saylaw nátiyjeleri boljawların, ótkerilip atırǵan saylawǵa baylanıslı basqada izertlewlerdi járiyalaw.
Xojeli rayonı ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı: U.D.Erejepova