Янгиликлар
30
Jaslardıń túrli jat ideyalardıń qurbanına aylanıwınıń, “ǵalabalıq mádeniyat” tásirine túsip qalmawınıń aldın alıwǵa qaratılǵan ilajlar
Jaslardıń túrli jat ideyalardıń qurbanına aylanıwınıń, “ǵalabalıq mádeniyat” tásirine túsip qalmawınıń aldın alıwǵa qaratılǵan ilajlar
Barlıq zaman hám mákanlarda ideya insaniyat jámiyetke tásir ótkeriwshi úlken kúsh bolıp kelgen. Sebebi, ideya social áhmiyetke iye hádiyse bolıp tabıladı. Daslep ideyalar bólek adamlardıń zehnida payda bolıp, bara bara pútkil jámiyetke yoyiladi, hátte, er kurrasining barlıq bólegine tarqalıp global tús alıwı da múmkin. Dáwir hám jaǵdaylar taqazosiga kóre ideyalardıń omiri qısqa yamasa uzın boladı. Qaysı temaǵa oidligiga kóre ideyalar hár túrlı túrlerge bólinedi. Mısalı, − Ilimiy ideyalar; − Milliy ideyalar; − Diniy ideyalar; − Social ideyalar; − Siyasiy ideyalar
− Ulıwma insanıylıq hám sol sıyaqlı bir qansha tarawlarǵa tiyisli boladı.
Pútkil insaniyatqa tiyisli ulıwma insanıylıq ideyalar menen birge diniy, milliy qádiriyatlarǵa tiykarlanǵan tek ǵana bir millet yamasa qandayda bir jámiettiiń óz arnawlı bir ideyaları da bolıwı múmkin. Sonıń menen birge, ideyalar taǵı tiykarǵı eki túrge - iygilikli, joqarı ideyalar hám de buzıwǵa qaratılǵan ideyalarǵa ajraladi`. Iygilikli ideyalar jámiettiiń, insanlardıń qosılıwı, rawajlanıwı, jetkilikli turmıs keshirimlerine xızmet qilsa, buzıwǵa qaratılǵan ideyalar bolsa adamlardı, xalıqlardıń bolınıp ketiwine, óz-ara kek, bóliniw hám de biyqararlıq kúsheyiwine júrgizedi.
Qurılısshı ideyalarǵa izine túsip, wayranlaytuǵın ideyalardan omonda bolıw ushın insanǵa ideologik immunitet kerek boladı. Jat ideyalarǵa qarsı immunitetti qáliplestiriwdiń eń nátiyjeli jolı jaslıqtan baslap sap ıqtıqat hám milliy qádiriyatlarǵa kóre tálim-tárbiya aldı.
Informaciyalar jaqtılıq tezligi sıyaqlı tez tarqalıp atırǵan bul zamanimizde jámiettiiń keleshegi bolǵan jaslarǵa túrli jat ideyalardıń tásiri etip keliwi júdá ańsat. Ǵalaba xabar qurallarınıń barlıq túrleri arqalı, atap aytqanda, internet tarmaqları járdeminde qálegen maǵlıwmattı dúnyanıń qálegen múyeshine etkazish múmkinshiligi bar. Álbette, bunıń kóplegen unamlı tárepleri bar ekenligi menen unamsız tárepleri de etarlicha bolıp tabıladı. Endi búgingi dáwirde jaslardıń jismonan saw salamat bolıwlarınıń ózi etarli bolmay qaldı. Bálki, olardı ruhan saw bolıwları, keń dúńyaǵa kózqarasqa ıyelewleri, túrli jat ideyalarǵa qarsı tura alatuǵın kúshli sın pikirlay alıwları da zárúr bolıp qaldı.
Internet arqalı tarqalıp, barǵan sayın hár qıylı forma alıp atırǵan virtual buzıwǵa qaratılǵanlıqlar, zorlıqshılıqlar, jaslardıń ruwxıylıqına unamsız tásir ótkeriwshi video, film hám de oyınlar, diniy ekstremistik materiallar, insaniylikka qarsı bolǵan jumıslar endigina ósip kiyatırǵan pák hayolot álemine iye balalardıń sanasına uwlı zatlap, olardı jámiyetke paydasız hám zıyanlı adam bolıp etiwishlerine sebep bolıp atır.
Usı bálelerden aman qalıwda shańaraqlardaǵı saw ortalıq hám qatnaslardıń ornı tiykarǵı áhmiyetke iye boladı. Usınıń sebepinen, áke analardıńlar bárháma perzentlerin baqlawları, olardıń tálim alıwı, jismonan hám ruhan rawajlanıwı, átirapındaǵı ortalıqtıń saw bolıwına háreket etiwleri kerek. Áke analardıńlardıń ózleri de mudami ılım alıwda dawam etisleri, perzentleri menen dos sıpatında baylanıs ornatıwları da kerek boladı.
Jaslardıń jarqıraǵan keleshegi ushın eń zárúrli faktorlardan taǵı biri bilim alıw mákanları hám ol jerde alıp barılıp atırǵan bilim-tárbiya processleriniń jeterli talapǵa juwap beretuǵın bolıwı bolıp tabıladı. Oqıw mákemelerinde jaslar menen alıp barılatuǵın sabaq processlerinde, ilajlarda, jıyınlarda sın kózqarastan oylawdı qáliplestiriw, psixologiyalıq shınıǵıwlar ótkeriw, jaslardıń ózleri ǵárezsiz pikirlerine ıyelewleri ushın tárbiyashılar qadaǵalawı astında rawajlantıratuǵın ǵárezsiz orınlanatuǵın ámeliyatlar, kishi ilimiy tartıslar ótkeriliwi, túrli wazıypalar berilip, keyin olardı birgelikte talqılaw sıyaqlı jumıslar ámelge asırılıwı maqsetke muwapıq boladı. Jaslardı pikiriy hám de psixik ǵárezlilikten erkin tárzde ulǵayıwların támiyinlew de zárúr. Maǵlıwmatlardı filtr ete alıw, kórgen esitken hár zatına ápiwayılıq menen isenip ketebermeslik ushın ǵárezsiz pikirlay alıw kónlikpelerin qáliplestiriw kerek. Balalardı biykar bolıp qalmawları, waqıtların paydalı shınıǵıwlar menen ótkeriwlerin, túrli kásipler úyreniwlerin jolǵa qoyıw kerek boladı. Barlıq buzıwǵa qaratılǵanlıqlardıń kelip shıǵıwı bıykarshılıqqa barıp taqaladı. Sonda jaslar da jámiyette de virtual dunyada mádeniyatqa, tıyanaqlı bilimge iye bolıp nápsiqaw maqsetler domiga túsip qalıwdan shette boladı.
Moynaq rayonı ádillik bóliminiń
yuridikalıq xızmet kórsetiw
orayı bas yuriskonsultı A. Vasyakin.