Янгиликлар
25
“Diniy ekstremizm va terrorizm – jámiyet rawajlanıwına tosıq”
“Diniy ekstremizm va terrorizm – jámiyet rawajlanıwına tosıq”
Ózbekstan aldınnan túrli milletke tiyisli, túrli dinlerge sıyınıwshı xalıqlar tınısh-tatıw jasaǵan úlke bolıp kelgen. Ata-babalarımız basqa dinge sıyınıw wákillerine har dayım húrmet penen qatnasda bolǵan.
Házirgi kúnde Ózbekstanda hár túrli millet tinish tatiw jasap atrǵan úlke bolıp esaplanadı. Hammemizge belgili, jurtımızda túrli tarawlarda erisip atrǵan úlken jenislerdin negizinde jámiyetimizde húkim súrip atrgan tınıshlıq hám paraqatshiliq bolip tabiladi. Usı Tınıshlıq hám qawipsizlik, turaqlıliqqa qawip soluvchi túrli radikal kúshlerge qarsı guresiw hár bir mámlekettiń tiykarǵı waziypası esaplanadı. Tınısh hám parawan omirimizge qawip salıwshı kúshler bul diniy ekstremizm hám terrorizm bolıp tabıladı bolip tabiladi.
Házirgi dáwirde XXI ásir “vabosi” dep tilge alınıp atırǵan diniy ekstremizm hám terrorizm mámleket, jámiyet, insaniyat hám milletler ushın júdá qáwipli kúsh, olarǵa qarsı gúresiw bolsa ahamiyetli maselelerden biri esaplanadı.
Diniy ekstremizm kelip shıǵıwınıń birinshi hám tiykarǵısı sebebi bul - hár túrli pikir hám qaraslardıń payda bolıwı bolıp tabıladı. Oy sánesi ziyanlangan óz pikirine iye bolmagan shaxslar ózleri qılıp atırǵan islerdi tuwrı dep esaplaǵan halda, hár qanday kereksiz islerden de bas tartmaydı. Olardıń tiykarǵı niyeti pútkil Aziya aymaǵında áyyemgi Arab xalifaligin qurıw kerek dep gúresbekte. Bıraq, olardıń tiykarǵı niyeteti usinin menen sheklenip qalmastan, dindi nıqap etip alıp hákimiyattı qolǵa alıw, bul jolda, insanyatti qirip taslawdan da qaytpaydı. Olar házirgi kúnde, áyne minutada da óz jawız, jerkenishli islerdi túrli mámleketlerde ámelge sırıp atır.
Diniy ekstremizm hám terrorizm illetiniń sońǵı waqitlarda bargan sayin kúsheyip baratırǵanı usi maseleniń qanshli ahamiyetli ekenin kórsetedi. Prezidentimiz Sh. M. Mirziyoev da bul másele boyınsha: “usı waqıtta dúnyanıń ayırım aymaqlarında júzege kelgen tinishsizliqlar xalıq migratsiyasinin kúshiyiwine, bul bolsa, óz gezeginde, terrorizm hám ekstremizmniń tarqalıwına hámde olardıń global maselelerden birne aylanıwına alıp kelmekte. Bunday hallarda milliy mamleketshiligimiz, garezsizligimiz, puxaralarimizdin tınısh hám parawan omiri hám qawipsizligimizdi saqlaw biz ushın eń ahamiyetli waziypaga aylanıp barıp atır” diydi hurmetli Prezidentimiz.
Ókinishlisi jaslarımızdıń belgili bólegi dindi nıqap qılıp alǵan shólkemler haqqında hám islam dinin pútkil dúnyaǵa tarqatıw, islamıy mamleket payda etken halda dúnyada ádillikti ornatıwdı maqset etken shólkem dep esaplap kelmekte. Bunday pikirlewshiler Oraylıq Aziyada, atap aytqanda, Ózbekstanda da bar ekeni hesh kimge sır emes. Bunday jaslar insanyatqa qarsi islenip atrgan jınayatlardi xalifalik qurıw ushın kerekli ámel dep esaplab aldanıp qalmaqta. Haqiyqatin aytqanda, bunday shólkemler aǵımı aǵzalarınıń maqsetleri - “jihad”, “hijrat”, “sheyitlik”, “kápir bolıw” sıyaqlı diniy túsiniklerdi burmalap jaslarımızdı shańaraǵınan hám tuwısqanları tásirinen shıǵarıw, oqıw yamasa jumısından ajıratıp alıw hám de olardı qurallı soqlıqısıwlar bolıp atrǵan Suriya, Iraq, Awǵanıstan yamasa Pakistan sıyaqlı mámleketlerge jiberip, “tiri bomba”ga aylantırp qoymaqta. Kommunikatsiya hám informatsion texnologiyalardıń tezlik penen rawajlanıwı dindi nıqap qılıp alǵan ekstremis toparlar bunnnan paydalanıp insanlardin kewilin aqıl-oyın iyelep almaqta.
Ayrım bir jaslarımız “Internet” arqalı ózin “Islam mámleketi” dep atap atırǵan terrorshı shólkem aqidaparast toparlar tásirine túsip qaliwi, “Obid qori”, “Abduvali qori”, “Rafiq qori” sıyaqlı adamlardıń leksiyaların tıńlap diskte yamasa qol telefonında saqlap, tıńlab júriw jaǵdayları ushıraspaqta.
Bunday halatlar júzesinen Din isleri boyınsha kamiyteti huqıqtı qorgaw uyımlarınan ekspertiza ushın kóplegen materiallar kelip túsip atır. Bunday materyallar Ózbekstan Respublikası Hakimshilik Kodeksiniń 1842-statyasına muwapıq, diniy mazmundagi materiallardı nızamǵa qayshi turde tayarlaw, saqlaw, alıp kiriw yamasa tarqatıw bazalıq esaplaw muǵdarınıń 25-100 esesine shekem muǵdarında járiyma tayınlawga hamde Ózbekstan Respublikası Jınayat Kodeksiniń 2442-statyası kóre, Diniy ekstremizm, separatizm hám aqidaparastlıq idiyalari menen bayitilgan, qirǵın salıwǵa yamasa puqaralardı zorlıq menen kóshirip jiberiwge iydermeleytugin yamasa xalıq arasında qorqınısh keltirip shıǵarıwga qaratılǵan materiallardı tayarlaw yamasa olardı tarqatıw maqsetinde saqlaw, sonıń menen birge diniy-ekstremistik, terrorshılıq shólkemleriniń atributların yamasa nishanlardı tarqatıw yamasa korgizbe qiliw maqsetinde tayarlaw, saqlaw -bazalıq esaplaw muǵdarınıń eki júz esesinen tórt júz esesine shekem muǵdarda járiyma yamasa úsh jılǵa shekem miynetpenen dúzetiw jumısları yamasa bir jıldan úsh jılǵa shekem azatlıqtı sheklew yamasa úsh jılǵa shekem erkinen ayırıw menen jazalanadı.
Aqidaparastlar sotsiyallıq, siyasiy, ekonomikalıq yamasa mádeniy tarawlarına ziyan jetkizip qoymastan jámiyetke galabalıq tárizde psixologiyalıq basım ótkerip, eń ayanishli zorliqlar hamde agressivlik idiyanı jayıp baradı. Sol koz qarastan, jámiyette diniy tiykardagi kelispewshilikler shıǵıwına jol qoymaslıq hám dindi siyasiylestiriw hám burmalaw arqalı mámleketdegi sotsyallıq turaqlılıqtı izden shıǵarıwǵa qaratılǵan hár qanday háreketelerdiń aldın aliw mamlekettin hám jámiettiń aldında turǵan ahamiyetli máselelerden biri esaplanadı.
Atap aytqanda, qansheli bul joldın aqırı kirezis hám joǵaltiw menen tamamlanıwın ańlata alsaqǵana diniy ekstemizim ham terozizim óz áhámiyeti hám mazmunın joǵaltadı. Har dayım biz har túrli qawip qaterden saq bolip, oǵan qarsı gúresip jazaw kerak.
Qaraózek rayonı yurıdikalıq xızmet
kórsetiw orayı bas yuriskonsultı: T.D.Tleubaev