Янгиликлар
29
Bala huqıqları nızam qorǵawında
Bala huqıqları nızam qorǵawında
Jas áwladtı erkin, demokratiyalıq hám insanpárwarlıq ruwxında tárbiyalaw, olardıń huqıq hám erkinliklerin qorǵalıwın támiyinlep barıw, puqaralıq jámiyetine tiykarlanǵan demokratiyalıq, huqıqıy mámleketti qurıwdı óz aldına maqset etip alǵan hár bir jámiyet ushın júda áhimiyetli orın tutadı.
Respublikamızda ǵárezsizligimizdiń dáslepki jıllarında-aq, yaǵnıy 1992-jılı 9-dekabrde BMShnıń “Bala huqıqları haqqında” ǵı konvenciyasınıń ratifikaciya qılınıwı menen jámiyetimizde bala huqıqları qay dárejede zárúr másele ekenligin xalıq aralıq kólemde kórsetti. Mámleketimizde bala huqıqların támiyinlewde, nızamshılıq hújjetleri hám “Bala huqıqları haqqında”ǵı konvenciya menen bir qatarda, Insan huqıqları dúnya júzlik deklaraciyası, “Puqaralıq hám siyasıy huqıqlar haqqında”ǵı xalıq aralıq pakt, “Ekonomikalıq, social, hám mádeniy huqıqlar haqqında”ǵı xalıq aralıq pakt, “Rasalıq kemsitiwge shek qoyıw haqqında”ǵı konvenciya, siyaqlı insan huqıqları haqqındaǵı basqa da xalıq aralıq shártnamalarǵa da tayanadı. Búgingi kúnde balalar huqıqların qorǵaw, olardıń nızamlı máplerin támiyinlewde dúnyanıń bir qansha mámleketlerinde Balalar ombudsmanı iskerlik júritedi. Olardıń tiykarǵı wazıypası “Balа huqıqları haqqında”ǵı konvenciya qaǵıydaların nızamshılıqqa usınıw, balanıń shaxsı, abıroyı, qádir-qımbatı, huqıqı, erkinligi hám nızamlı máplerin qorǵawda pútkil jámiyet hám mámleketti belsendi qatnastırıwdan ibarat.
Prezidentimizdiń 2019-jıl 22-apreldegi “Bala huqıqlarınıń kepilliklerin jáne de jetilistiriwge tiyisli qosımsha ilajlar haqqında”ǵı qararına muwapıq, Ózbekstan Respublikası Oliy Majilisiniń Insan huqıqları boyınsha wákili (ombudsman) orınbasarı – Bala huqıqları boyınsha wákili lawazımı shólkemlestirip, nátiyjede mámleketimizde bala huqıqları qorǵalıwınıń shólkemleskenlik hám institucional tiykarları jáne de bekkemlendi. Sonıń menen bir qatarda 2020-jıl 10-mart kúni Ózbekstan Respublikasınnıń “Bala huqıqlarınıń qosımsha kepillikleri belgileniwi múnásibeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine de ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı Nızamı qabıl etildi. Usı nızam menen Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksi, Puqaralıq processual kodeksi, “Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı, sonday-aq “Fizikalıq hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatları haqqında”ǵı Nızamlarına da ózgeris hám qosımshalar kiritildi.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 50-statyasında “Hár kim bilim alıw huqıqına iye. Mámleket úzliksiz bilimlendiriw sisteması, onıń hár qıylı túrleri hám formaları, mámleketlik hám mámleketlik emes bilimlendiriw shólkemleriniń rawajlanıwın támiyinleydi. Mámleket mektepke shekemgi bilimlendiriw hám tárbiyanı rawajlandırıw ushın sharayatlar jaratadı. Mámleket biypul ulıwma orta bilim beriw hám baslanǵısh professional bilim alıwǵa kepillik beredi. Mámleket biypul ulıwma orta bilim beriw hám baslanǵısh professional bilim alıwǵa kepillik beredi.Ulıwma orta bilim beriw májburiy esaplanadı. Mektepke shekemgi bilimlendiriw hám tárbiya, ulıwma orta bilimlendiriw mámleket qadaǵalawında boladı. Bilimlendiriw shólkemlerinde ayrıqsha bilim mútajliklerine ie bolǵan balalar ushın inklyuzivlik bilim hám tárbiya támiyinlenedi deb kórsetilgen.
Al 78-statyasında bolsa, “Balalar ata-anasınıń shıǵısına hám puqaralıq halatına qaramastan nızam aldında teń.Balanıń huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı máplerin támiyinlew hám de qorǵaw, onıń fizikalıq, aqılıy hám mádeniy jaqtan tolıq kamal tabıwı ushın eń jaqsı sharayatlardı jaratıw mámlekettiń minneti bolıp tabıladı.Analıq, atalıq hám balalıq mámleket tárepinen qorǵaladı.Mámleket hám jámiet balalarda hám de jaslarda milliy hám ulıwmainsanıylıq qádiriyatlarǵa sadıqlıqtı, mámleketten jáne de xalıqtıń bay mádeniy miyrasınan maqtanısh etiw, watan súyiwshilik hám Watanǵa bolǵan muhabbat sezimin qáliplestiriw haqqında ǵamqorlıq etedi” deb kórsetilgen.
Joqarıdaǵılardan kelip shıǵıp, Mámleketimizde bala huqıqların támiyinlew hám olardı hár tárepleme qorǵaw ushın arnawlı huqıqıy baza qáliplesken desek, aljaspaǵan bolamız.
Xojeli rayonı ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı: G.Faxratdinova