Янгиликлар
26
Jańalanǵan Konstituciyada múrájat etiw huqıqı institutı
Jańalanǵan Konstituciyada múrájat etiw huqıqı institutı
Mámleketimizde hár bir shaxstıń mámleket uyımlarına, mákemelerge yamasa xalıq wákillerine múrájáát etiw huqıqı konstitutsiyalıq norma tiykarında qáliplesedi. Konstituciyamızdıń 40-statyasında shaxslardıń arza, usınıs hám shaǵım menen múrájáát etiw túrleri bekkemlep qoyılǵan. Sonıda atap ótiw kerek, hár bir shaxs bul konstituciyalıq huqıqın tikkeley ózi hám basqalar menen birgelikte ámelge asırıwları múmkin. Bul huqıq puqaralarǵa túrli másele hám mashqalalardı sheshiwde mámleket uyımları tárepinen járdem kórsetiwge qaratılǵan. Puqaralardıń múrájáátleri qanday formada bolıwına qaramastan rásmiylestiriledi. Arzalar,usınıslar hám shaǵımlar nızamda belgilengen tártipte hám múddetlerde kórip shıǵılıwı shárt.
Shaxstıń múrájáát etiw huqıqı insan huqıqları hám erkinliklerin qorǵawdıń áhmiyetli konstituciyalıq-huqıqıy quralarınan biri esaplanadı. Bul huqıq eki tárepleme áhmiyetke iye. Birinshi tárepten, múrájáátler puqaralardıń mámleket hám jámiyet islerin sheshiwde qatnasıwın, mámleket uyımları hám lawazımlı shaxslardıń iskerligine tásir etiwde, ekinshi tárepten,insan huqıqların ámelge asırıw ushın tosıqlardı saplastırıw yamasa buzılǵan huqıqlardı tiklew usılı yaǵnıy mámleket uyımları hám lawazımlı shaxslardıń óz minnetlerin orınlaw mexanizmlerinde sáwlelenedi.
Múrájáát etiw huqıqı insan huqıqları tarawındaǵı ulıwma tán alınǵan hújjetlerde, máselen.Insan huqıqları Ulıwma jáhán deklaraciyasında, Puqaralıq hám siyasiy huqıqlar boyınsha xalıqaralıq pakt, Bala huqıqları haqqındaǵı Konvenciyalarda insannıń ajıralmas huqıqları qatarına kirgizilgen bolıp, hár kim óz pikirin erkin bildiriw huqıqına iye ekenligi belgilengen.
Puqaralardıń wákillikli mámleket uyımlarına hám xalıq wákillerine arza, usınıs hám shaǵım menen múrájáát etiwi – bul olardıń mámleket hám jámiyet basqarıwında qatnasıwınıń ámeliy forması esaplanadı. Bul huqıqtıń áhmiyeti sonda, wákillikli mámleket uyımlarına puqaralar arza, usınıs hám shaǵım menen múrájáát etkeninde bul uyımlardıń basshıları tárepinen puqaralardıń arza, usınıs hám shaǵımların kórip shıǵıwdan bas tartıwı múmkin emes. Arza, usınıs, shaǵımlarda shólkem, mákemeler iskerligin jaqsılaw menen bir qatarda olardıń iskerligindegi kemshiliklerdi hám mámleket turmısına tiyisli sociallıq-siyasiy, sociallıq-mádeniy xarakterdegi kemshiliklerdi de saplastırıw jolları usınıs etiliwi múmkin. Bul puqaralardıń jámiyet islerin basqarıwdaǵı eń nátiyjeli usıl esaplanadı. Arza, usınıs, shaǵımlar jazba, awız eki formada bolıwı menen birge ǵalaba xabar quralları arqalıda múrájáát etiliwi múmkin. Mámleket uyımları, jámiyetlik birlespeler, shólkemler,kárxanalar hám lawazımlı shaxslar puqaralardıń múrájáátlerin qabıl etiwleri hám múrájáát etiwshige onıń nátiyjelerin bildiriwleri shárt.
2007 jıl 11-sentyabrde “Fizikalıq hám yuridikalıq shaxlardıń múrájjáátleri haqqında”ǵı nızamnıń jańa redakciyası qabıl etildi hám bul nızamda puqaralardıń múrájáát etiw huqıqı kepillengen. Bul nızamnıń 1-statyasında sol nızamnıńmaqseti túsindirilip berilgen bolsa, 3-statyasında múrájáátlerdin túrlerine táriyp berilgen. Mısalı: arza – huqıqlardı, erkinliklerdi hám nızamlı máplerdi ámelge asırıwda járdem kórsetiw haqqındaǵı ótinish bayan etilgen múrájáát bolsa, usınıs - mámleket hám jámiyet iskerligin jetilistiriwge tiyisli usınıslardı óz ishine alǵan múrájáát, shaǵım - buzılǵan huqıqlardı, erkinliklerdi tiklew hám nızamlı máplerdi qorǵaw haqqındaǵı talap bayan etilgen múrájáát esaplanadı.
Puqaralar múrájáát etiw huqıqın ámelge asırǵanda olar ámel etiwi kerek bolǵan talaplarda bar. Olar: puqarlar óz múrájáátinde familiyası, atı, ákesiniń atın, jasaw ornı haqqındaǵı maǵlıwmatlardı kórsetiwi kerek, al yuridikalıq shaxslar óz múrájáátinde yuridikalıq shaxstıń tolıq atı, onıń jaylasqan ornı (pochta mánzili) haqqındaǵı maǵlıwmatlar kórsetilgen bolıwı kerek.
Sondaq-aq, fizikalıq hám yuridikalıq shaxslar óz múrájáátinde mámleket uyımınıń, shólkemniń anıq atı, múrájáát jiberilip atirǵan lawazımlı shaxstıń lawazımı hám familiyası (atı, ákesiniń atı) kórsetilgen bolıwı hám de múrájááttıń mazmunı bayan etilgen bolıwı kerek. Múrájáátlerde múrájáát etiwshiniń elektron pochta mánzili, baylanıs telefonları hám faksleri nomerleri kórsetiliwi múmkin.Múrájáátler mámleket tilinde hám basqa tillerde beriliwi múmkin.
Fzikalıq hám yuridikalıq shaxslar anonim múrájáátler, wákilleri arqalı berilgen múrájáátler,olardıń wákilligini tastıyıqlawshı hújjetler bolmaǵan jaǵdayda, nızamda belgilengen talaplarǵa juwap bermeytuǵın múrájáátlerdiń kórip shıǵılmaytuǵınıń biliwi kerek.
Aqırǵı jıllarda xalıqtıń múrájáátleri menen islesiw sisteması nátiyjeli jolǵa qoyıldı. Endi olardıń bul huqıqın kepillew zárúrligi bar. Sebebi, qaysi bir lawazımlı shaxstıń qálewi menen múrájáát etken insanlardıń huquqları támiyinlenbey qalmawı kerek.
Jańalanǵan Konstituciyamızda shaxslardıń múrájáát etiw huqıqları jetilistirilgen formada belgilep berildi. Jańalanǵan Konstituciyamız shaxslardıń múrájáát etiw huqıqın tek ǵana támiyinlep qoymastan olardıń támiyinleniw sheńberin keńeyttirip, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw uyımlarınıńjáne de belsendi bolıwına, puqaralardı qıynap kiyatırǵan mashqalalardı birinshi buwında, tez múddette sheshiliwine járdem beredi.
Taxtakópir rayonı yuridikalıq xızmet
kórsetiw orayı baslıǵı A.Allaniyzov