Янгиликлар
30
Basım hám zorlıqtan jábir kórgen hayal-qızlarımızdı qorǵaw
Basım hám zorlıqtan jábir kórgen hayal-qızlarımızdı qorǵaw
Sońǵı jıllarda hayal-qızlardıń huqıq hám máplerin támiyinlew, shańaraq institutın hár tárepleme bekkemlew boyınsha salmaqlı jumıslar alıp barılmaqta. Buǵan baylanıslı mámleket siyasatın nátiyjeli ámelge asırıw maqsetinde eń tómen buwın - máhelle hám shańaraqǵa shekem kirip baratuǵın vertikal sistema jaratılıp atırǵanlıǵın atap ótiw kerek.
Hayallar ushın jaratılıp atırǵan bul múmkinshilikler bárkámal áwladtı fizikalıq hám de ruwqıy saw-salamat ósiwi ushın alıp barılıp atırǵan jumıslar natiyjeliligine óziniń múnásip úlesin qosadı.
Soǵan qaramastan xalqımız shańaraqları ádetde kóp aǵzalıq, yaǵnıy tekǵana er hám hayal, bálkim olardıń tuwısqanlarınıń qatnaslar shınjırı zárúrli rol oynaydı. Qayinene, qayınata hám basqa tuwısqanlardıń shańaraqtaǵı kelinge zulm etiwi, onıń sózsiz baǵınıwın, hesh qanday jeńillikler talap etpesligini qálewi yamasa ata-ananıń perzentke, kelinleriniń biytap qayınene yamasa qayınataga basım ótkeriwi sıyaqlı jaǵdaylar bolıp kelmekte.
Usı jaǵdaylar javbrlanuvchining óz janına qas etiwine yamasa aqırǵı, kritik noqatqa jetip barǵanǵa shekem zulımǵa shıdam berip, saldamlı dene jaraqatları, psixalogiyalıq ruxıy zıyan alıwına, den sawlıgı tiklenbes dárejede joytıwına sebep boladı.
Bul jaǵdaylardıń aldın alıw ushın Ózbekstan Respublikasınıń 2019-jıl 02-sentyabr kúngi “Hayal-qızlardı basım hám zorlıqlardan qorǵaw haqqında”ǵı ÓRN-561-sanlı nızamı qabıl etildi. Nızam jámi 35-statyadan ibarat bolıp, tiykarǵı maqseti hayal-qızlardı basım hám zorlıqlardıń barlıq túrlerinen qorǵaw, tarawdaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat ekenligi belgilep berilgen.
Álbette hayal-qızlardı basım hám zorlıqlardıń barlıq túrlerinen qalayınsha qorǵanıw kerek degen sorawlar payda bolıwı múmkin. Bul sorawǵa usı nızamnıń 3-statyasında tiykarǵı túsinikler berilgen.
jinsiy zorlıq - hayal-qızlarǵa qarata olardıń razılıǵısız háwesli ózgeshelikke iye háreketledi islew arqalı jinsiy qol qatılmaslıqqa hám jinsiy erkinlikke hújim etetuǵın zorlıqtıń forması, sonday-aq zorlıq isletiw yáki zorlıq isletiw menen qorqıtıw ya bolmasa hayal jınsıdaǵı er jetpegen shaxslarǵa qarata ádepsiz háreketler islew arqalı ushinshi shaxs penen jınıslıq qatnasıqta bolıwǵa májbúrlew;
fizikalıq zorlıq - hayal-qızlarǵa qarata awırlıǵı túrli dárejede bolǵan dene jaraları jetkiziw, qáwip astında qaldırıw, ómiri qáwip astında qalǵan shaxsqa járdem kórsetpeslik, zorlıqshılıq ózgeshelikine iye basqa huqıqbuzarlıqlar islew, fizikalıq tásir ótkeriw yamasa bunday tásir ótkeriwdiń ózge ilajların qóllaw arqalı qorqıtıw hayal-qızlardıń turmısı, den sawlıǵın, erkinligine hám de nızam menen qorǵalatuǵın basqa huqıqları hám erkinliklerine hújim etetuǵın zorlıqshılıq forması;
zorlıq - hayal-qızlarǵa qarata fizikalıq, ruwqıy, jınısıy yamasa ekonomikalıq tásir ótkeriw yamasa bunday tásir ótkeriw ilajların qóllaw menen arqalı olardıń turmısı, den sawlıǵın, jınısıy qol qatılmaslıǵı, arı, qadir-qimbatı hám nızam menen qorǵalatuǵın basqa huqıqları hám de erkinliklerine hújim etetuǵın ǵayrıhuquqiy háreket (háreketsizlik);
ekonomikalıq zorlıq - hayal-qızlarǵa qarata turmısda, jumıs orınlarında hám basqa orınlarda ámelge asırılǵan zorlıq forması, hayal-qızlardıń normal jasaw hám kámal tabıw ushın azıq-awqat, turaq-jay hám de taǵı basqa zárúr shárt-shárayatlar menen támiyinleniwge bolǵan huqıqın, múlk huqıqın, tálim alıw hám de miynetke tiyisli huqıqın ámelge asırıwdı sheklewge alıp keletuǵın háreket (háreketsizlik);
jumıs ornı - ózi menen dúzilgen shártnamaǵa tiykar miynet minnetlemelerin ámelge asırıw yamasa xızmet wazıypaların orınlaw ushın bolıwı yamasa barıwı kerek bolǵan, jumıs beriwshi tárepinen tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan qadaǵalaw etiletuǵın orın;
ruwxiy zorlıq - hayal-qızlardı aqıretlew, olarǵa jala jabıw, kemsitiw, olardıń ar-namısı, qadir-qımbatın kemsitiw, sonıń menen birge olardıń qálew-erk-ıqrarın sheklewge qaratılǵan basqa háreketlerde ańlatılǵan zorlıq forması, sonday-aq reproduktivlik tarawda baqlaw, basım hám zorlıqshılıqtan jábirleniwshinde óz qawipsizligi ushın qorqıw oyatǵan, ózin qorǵay almaslıqqa alıp kelgen yamasa ruwxıy den sawlıgına zıyan jetkizgen háreket (háreketsizlik);
basım - islegeni ushın hákimshilik yamasa jınayiy juwapkerlik názerde tutılmaǵan, hayal-qızlardıń ar-namısı hám qadir-qimbatın kemsitiwshi háreket (háreketsizlik), biyzarılıq etw, gúzetiw;
basım hám zorlıqtan jábirleniwshi - ózine qarata basım hám zorlıq islew basım astında bolǵan yamasa basım hám zorlıq nátiyjesinde jábirlengen hayal jınsıdaǵı shaxs;
bısım hám zorlıqtan qorǵaw - hayal-qızlardıń turmısı, den sawlıǵın ushın payda bolǵan qáwipti saplastırıw, operativ ilajlardı talap etetuǵın turmıslıq jaǵdaylar júz bergende hayal-qızlardıń qawipsizligin támiyinlew, sonıń menen birge jábirleniwshige qarata basım ótkergen hám zorlıqtı islegen shaxstıń qaytadan nızamǵa qayshı is háreketlerine jol qoymaw maqsetinde ekonomikalıq, social, huqıqıy, shólkemlestirilgen, psixologiyalıq hám basqa túsdegi keshiktirib bolmaytuǵın ilajlar sisteması;
basım hám zorlıqtıń aldın alıw - hayal-qızlarǵa qarata basım hám zorlıq islewge alıp keletuǵın sebepler hám de shárt-shárayatlardı anıqlaw hám saplastırıwǵa, jámiyette hayal-qızlardıń basım zorlıqtan erkin bolıw huqıqlarınan xabardarlıǵın asırıwǵa qaratılǵan ekonomikalıq, social, huqıqıy, medicinalıq hám basqa ilajlar sisteması;
basım etiw - jábirleniwshiniń qálew-shıdamlıǵına qarsı, onıń eki yamasa onan artıq ret qarsılıq kórsetkenligine yóki eskertgenligine qaramay islegen, jábirleniwshi qıdırıwda, ol menen awızsha, telekommunikatsiya tarmaqları jardeminde, sonday-aq Internet jáhán informaciya tarmaǵı arqalı yamasa basqa usıllardı qóllaw jolı menen baylanısqa kirisiwde, onıń jumıs, oqıw hám (yamasa ) jasaw ornına barıwda kórsetilgen hám de jábirleniwshinde óz qawipsizligi ushın qáweterlik qozǵatatuǵın háreketler;
qorǵaw orderi - basım hám zorlıqtan jábirleniwshige mámleket qorǵalıwın usınıs etiwshi, hayal-qızlarǵa basım ótkerip atırǵan yamasa olarǵa qarata zorlıq islegen shaxsqa yáki bir topar shaxslarǵa qarata bul Nızamda belgilengen tásir kórsetiw sharları qollanılıwına sebep bolatuǵın hújjet.
Bir sóz benen aytqanda, bul qabıl etilgen nızam shańaraq hám jámiettiiń basında turǵan hayal-qızlarımız búgingi kúnde mámlekettiń hár tárepleme qollap-quwatlawınan kúsh alıp, Jańa Ózbekstandı qurıwda haqıyqıy quwat dáregi bolıp xızmet etedi.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuristkonsultı J.S.Pirnazarov