Янгиликлар
26
Erjetpegenlerdiń jınayıy juwapkershilik qásiyetleri
Erjetpegenlerdiń jınayıy juwapkershilik qásiyetleri
Jas óspirimler juwapkershiliginiń qásiyetlerin belgileytuǵın arnawlı normalar Jınayat kodeksiniń Ulıwma bólegi altınshı bóliminde kórsetilgen. Altınshı bólim eki baptan ibarat bolıp, XV bapta “Jaza hám onı tayınlaw”, XVI bapta “Juwapkerlikten yamasa jazadan azat etiw” normalari belgilengen.
Ózbekstan Respublikasınıń “Bala huqıqlarınıń kepillikleri tuwrısında”gı Nızamınıń 3-statyasında on segiz jasqa tolǵanǵa (voyaga yetgunga) shekem bolǵan shaxslar bala esaplanadı. Sol sebepli, jınayat nızamshılıǵında jas óspirim jınayat islegeni ushın juwapkerlik belgilewde jas óspirimnıń jası, ayrıqsha fiziologiyalıq hám intellektuallıq rawajlanıwı, balanıń óz is háreketleriniń mánisin ańǵarıw qábileti, onıń jámiyette tutqan ornı, shuǵıllanıwı múmkin bolǵan káspi hám de taǵı basqa faktorlar esapqa alınǵan.
Jınayat kodeksiniń 17-statyasına tiykarlanıp, jınayat shekem on altı jasqa tolǵan, es aqılı pútin fizikalıq shaxslar juwapkerlikke tartıladı, sonday-aq, Jınayat kodeksinde belgilengen ayırım jınayatlar ushın jınayat islegenge shekem on tórt jasqa tolǵan shaxslar juwapkerlikke tartılıwı belgilengen.
Bıraq, on segiz jasqa tolǵanǵa shekem jınayat islegen shaxslar ulıwma qaǵıydalarǵa muwapıq juwapkershilikke tartılsa da, olarǵa jaza tayınlawda jas óspirimler juwapkershiliginiń ózgeshelikleri esapqa alınadı.
Jınayat nızamshılıǵına muwapıq, jas óspirimler, olardıń háreketlerinde Jınayat kodeksiniń 17-statyasında kórsetilgen jınayat quramı bolsaǵana juwapkerlikke tartılıwı múmkin.
Jas óspirimlerge qollanılatuǵın jazalar sisteması er jetken shaxslarǵa qollanılatuǵın jaza sistemasınan parıq qıladı. Mısalı, Jınayat kodeksiniń 81-statyasına tiykarlanıp, on segiz jasqa tolmastan jınayat islegen shaxslarǵa járiyma, májburiy jámiyetlik jumısları, miynette dúzetiw jumısları, erkinen sheklew, erkinen ayırıw sıyaqlı tiykarǵı jazalar qollanıladı.
Er jetkenlerge qollanılatuǵın arnawlı huqıqtan ayırıw hám de ómirlik erkinen ayırıw sıyaqlı jazalar jas óspirimlerge qollanilmaydi. Sonıń menen birge, jas óspirimlerge qosımsha jazalar da tayınlanıwı múmkin emes.
Jas óspirim shaxslarǵa belgilengen jazalardıń muǵdarı da er jetken shaxslarǵa salıstırǵanda qollanılatuǵın jaza muǵdarlarınan parıq etedi. Mısalı, er jetken shaxslarǵa belgilengen járiyma bazalıq esaplaw muǵdarınıń bes esesinen altı júz esesine shekem muǵdarda belgilense, jas óspirimlerge járiyma bazalıq esaplaw muǵdarınıń eki eseinen jigirma esesine shekem belgilenedi.
Jınayat kodeksinde jas óspirimlerge qollanılatuǵın jaza sistemasınıń tiykarǵı wazıypası jas óspirimlerdi tárbiyalaw esaplanadı.
Erkinen ayırıw eń qattı jaza bolıp, jas óspirimge unamlı yaki unamsız tásir kórsetiwi múmkin. Sol sebepli, “jas óspirimlerge jaza tayınlawda, sud bárinen burın, islengen jınayattıń jámiyetke qáwiplilik dárejesin, shaxs tuwrısındaǵı maǵlıwmattı, jazanı jeńillestiriwshi hám awırlastırıwshı jaǵdaylardı inabatqa alǵan halda erkinen ayırıw menen baylanıslı bolmaǵan jazanı qóllaw múmkinshiliklerin talqılaw kerek. Sud jas óspirimge erkinen ayırıw kórinisindegi jazanı tayınlawda, jámiyetten ajralmagan halda onıń dúzeliwi múmkin bolmasa qabıllawǵa haqılı bolıp tabıladı.
Sebebi kóbinese arzımas qılmısı ushın qattı jaza alǵan jas óspirim jazanı ótew mákemelerinde taǵı jınayat álemine kiredi, jınayatshılarǵa qosılıp olardıń turmıs tárizine tán kónlikpelerdi iyelep baslaydı.
Jas óspirimlerdiń huqıqların jáne de qorǵaw, olardıń jası, ayrıqsha fiziologialıq hám intellektuallıq rawajlanıwı, óz minez-qulqlarınıń mánisin ańǵarıw qábileti, olardıń jámiyette tutqan ornın inabatqa alǵan halda, jınayat islegen jas óspirimlerdi qayta tárbiyalaw zárúr. Olarǵa adamgershilik principin keńlew qóllap, qollanılatuǵın jazalardıń natiyjeliligin asırıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı.
Qońırat rayonı ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsul'ti M.Seytbaeva