Янгиликлар
23
Shańraqta erli-zayıplılardıń teń huqıqlıǵı
Shańraqta erli-zayıplılardıń teń huqıqlıǵı
Jámiyet rawajlanıwınıń tiykarǵı qaǵiydalarınıń biri hár eki jınıs wákilleriniń teń huqıqlarǵa hám múmkinshiliklerge iye boliw sistemasınıń ornatılǵanı menen belgilenedi. Egerde jámiyette gender teńlik támiyinlenbese ol jámiyet kriziske ushıraydı, sebebi jámiyette er adamlar hám hayal-qızlardıń huqıqları buzılar eken ol jámiyettiń sociallıq turmısında teńsizlikler júzege keledi.
Búgingi kúnde gender teńlikti támiynlew máselesi pútkil dúnyada aktual másele bolıp, dúnyanıń barlıq mámleketleriniń kún tártibindegi máselesi esaplanadı.Gender teńlikti támiynlew máselesinde BMSH niń xızmetleri ayrıqsha maqtawǵa ılayıq. BMSH tárepinen qabıl etilgen “Insan huqıqları Ulıwma Jáhán deklaraciyası”nıń 1-statyasınıń ózi gender teńliktiń huqıqıy tiykarı ekeni bizge málim.
Mámleketimizde keyingi bes jılda gender teńlik máselesine ayrıqsha itibar berilmekte. Hayal-qızlardıń óz múmkinshiliklerin tolıq júzege shıǵarıwı ushın barlıq shárt-sharayatlar jaratıw mámleket siyasatı dárejesine kóterildi hám bul tarawda bir qatar nızamlar, pármanlar hám qaralar qabıl etilgeni dıqqatqa ılayıq.
Shańaraq sociallıq institut, puqaralıq jámiyeti institutlarınıń biri bolip, shaxs tárbiyası, insannıń kámalǵa kelip tálim-tárbiya alatın dáslepki orın hám áwladlar miyrasxorlıǵın dawam etetin mákan bolǵanı ushında gender teńlik máselesi dáslep shańaraqtan baslanıwı júdá áhmiyetli. Elimizde gender teńlikti támiynlew siyasatı tiykarǵı nızamımızdıń 19,58-statyalarında, sonday-aq 2019-jıl 2-sentyabrde qabıl etilgen “Hayal-qızlar hám er adamlar ushın teń huqıq hám múmkinshilikler kepillikleri haqqında”ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamında, Shańaraq Kodeksinde hám de basqada normativ hújjetlerde kepillengen.
Haqıyqatında da, mıń jıllardan berli jámiyette hayal hám erler arasındaǵı teńsizlik hám onı sheshiw máselesi bárháma áhmiyetke iye bolıp kelgen. Ótken dáwirlerde sharaqta erli-zayıplılardıń teń huqıqlıǵı, ásirese shańaraqqa tiyisli dawlardıń kútá úlken bólegi erler tárepinen hayal huqıqlarınıń tán alınbaslıq jaǵdaylarına jeterli áhmiyet berilmegenligi haqıyqat bolıp tabıladı.
“Hayal-qızlar hám er adamlar ushın teń huqıq hám múmkinshilikler kepillikleri haqqında”ǵı Nızamında hayal-qızlardıń jámiyettegi ornına qaratılǵan huqıqıy qorǵaw, huqıqıy kepillik sıpatında maqullandı hám de usı nızamnıń 3-statyasında gender atamasına huqıqıy sıpatlama berildi.
Nızamnıń maqseti hayal-qızlar hám erler ushın teń huqıq hám múmkinshiliklerdi támiyinlew salasındaǵı qatnaslardı tártipke salıwdan, ásirese shańaraqqa tiyisli qatnaslar hám balalar tárbiyası salasında hayal-qızlar hám er adamlar ushın teń huqıq hám múmkinshilikler kepilliklerinen ibarat.
Nızamǵa muwapıq, shańaraq, analıq, ákelik hám balalıq mámleket qáwipsizliginde bolıp tabıladı. Sonday-aq, hayal-qızlar hám er adamlar shańaraqqa tiyisli qatnaslar salasında teń huqıq hám minnetlemelerge iye. Shańaraqqa tiyisli qatnaslar salasında hayal-qızlar hám erler ushın huqıq hám múmkinshiliklerdiń teńligi tómendegilerge tiykarlanadı:
hayal-qızlar hám erler óz razılıǵı menen neke dúziwine;
májburiy hám erte nekelerge jol qoyılmawına;
er hám hayaldıń jeke hám múlkshilik huqıq hám minnetlemeleri teńligine;
shańaraqtıń ishki dawların óz-ara kelisim boyınsha sheshiwge;
úy miynetine qarata hayal-qızlar hám er adamlar huqıq hám minnetlemeleriniń teńligine;
balalardı baǵıw, tárbiyalaw hám oqıtıwda, jas óspirim hám miynetke uqıpsız shańaraq aǵzalarınıń huqıq hám mápleri qorǵalıwın támiyinlewde teń qatnasıwǵa.
Ata-analar kishi jastaǵı balalardı, mayıplıǵı bolǵan shańaraq aǵzaların kútimi boyınsha napaqalar alıwda teń huqıqlarǵa iye boladı. Bala tuwılıwı múnásibeti menen ana hám áke tólemli dem alıs alıw huqıqına iye. Balanı baǵıw boyınsha dem alıstıń dawam etiw waqtı ata-ananıń ıqtıyarına kóre olar arasında bóliniwi múmkin, bunda ata-ana dem alıstan onı bólimlerge bolǵen halda paydalanıwı múmkin.
Juwmaqlap aytqanda, gender teńligine mámleket dárejesinde kórsetilip atırǵan itibar turaqlı ráwishte dawam etetin siyasat hám bunıń nátiyjesinde jámiyette hayal-qızlardıń tutqan ornı jáne de bekkemleniwi, shańaraqlardıń tatıwlıǵı, salamat áwladtı tárbiyalaw arqalı mámleketimizdiń rawajlanıwına úles qosıp, mámleket abadanshılıǵına xızmet etedi.
Taxtakópir rayonı
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı baslıǵı Abat Allaniyazov