Янгиликлар
12
Adam sawdası jámiyetimiz-rawajlanıwına qarsı illet
Adam sawdası jámiyetimiz-rawajlanıwına qarsı illet
Dúnyada bir qatar global máseleler bar, olardıń biri tikkeley adam sawdası esaplanadı. Jıldan-jılǵa bul illetten jábir shegip atırǵanlar, onıń jábirleniwshisi bolıp atırǵanlar sanı artıp barmaqta. Shegara bilmes bul jınayat jámiyet hám mámlekettiń rawajlanıwınada óz tásirin kórsetpekte.
Adam sawdası jınayatı insannıń ómiri, erkin hám huqıqların ayaq astı etip, onıń táǵdiri hám keleshegin ayaq astı etiwi menen qanshelli jerkenishli kóriniske iye. Búgingi kúnge kelip adam sawdasınıń kúsheyiwine, yaǵnıy insandı qanday da bir buyım sıpatında, insandı aldı-satdı obekti sıpatında paydalanılıwı, olardıń huqıq hám erkinlikleriniń ayaq astı etiliwine tómendegiler sebep bolıp atır.
Adam sawdası sıyaqlı nızamǵa qarsı háreket bir yamasa bir neshe aǵzalardan ibarat gruppalardıń paydalı deregine aylanıp baratırǵanı, yaǵnıy olardıń hesh qanday salmaqlı hám mashaqatlı miynetlersiz mol dáramat alıwǵa urınıp atırǵanlıǵı.
Adam sawdasınıń jábirleniwshisine aynalıp atırǵan adamlardıń ápiwayılıǵı, óziniń, jaqınlarınıń táǵdirine hám keleshegine bıyparqlıǵı. Adam sawdasın ámelge asırıwshı ayıpker shaxslar ózleriniń tanısları, jaqın aǵayınleriniń olardıń isenimine kirip alıp, olardıń adam sawdasın jábirleniwshisine aylanıp qalıwına sebepshi bolıp atırǵanlıǵında. Insaniyat tariyxında adam sawdasına qarsı gúresiw XIX ásir aqırı hám XX ásir baslarında hayal-qızlardıń Evropadan Amerika hám Arqa Afrika kontinentlerine keń kólemli migraciyası hám de hayallardı Evropaǵa satıw hádiysesi gúzetilgen. Bul hádiyseni toqtatıw maqsetinde Parijde 1902 hám 1910-jıllarda eki konferenciya ótkerilip, “Aq qullar sawdasına qarsı gúres” atlı pútkil dunya Konvenciyası qabıl etilgen.
Keyin bul konvenciya “Hayallar hám balalar sawdasın joq etiw” hám “Kámalat jasına jetken hayallar sawdasın joq etiw” atlı pútkil dunya Konvenciyaları menen toltırılǵan. Adam sawdası mashqalasına qarsı gúresiw keyingi tariyxıy processleri rawajlanıp, 1948-jılda "Insan huqıqlari" ulıwma jahan Deklaratsiyası qabıl etilgen. Sonnan keyin "Insan huqıqlarınıń Evropa Konvenciyas’", "Qullıq haqqında"ǵı Konvenciya, "Qullıqtı joq etıw ámeliyatı haqqında" ǵı qosımsha Konvenciya, "Bala huqıqları haqqında"ǵı Konvenciya,"Hayallarǵa qarsı diskriminaciyanıń hár qanday kórinislerine qarsı gúres haqqında" ǵı Konvenciyalar qabıl etilip, dúnyanıń kóplegen mámleketlerinde qollanıla baslandı.
2013-jılda Birlesken Milletler Shólkemi tárepinen 30 iyul-Pútkil dunya júzlik adam sawdasına qarsı gúresiw kúni dep járyalandı. Usı waqıtta transmilliy uyımı ayıpkerliktiń ajıralmas strukturalıq bólegi bolǵan bul túrdegi jınayat dúnya kóleminde keń tarqalıp atır. BMT hám Migraciya boyınsha xalıqaralıq shólkem qánigeleriniń analitik juwmaqlarına kóre, odan jábir kórgenler sanı bir neshe millionlardı quraydı. Adam sawdası jınayatınan jábirlengenlerdiń tiykarǵı bólegin hayallar hám balalar quramaqta.
Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jıl 17-aprelde qabıl etilgen "Adam sawdasına qarsı gúresiw haqqında" ǵı nızamı qabıl etilgen bolıp, bul nızam jáne de jetilistiriw hám házirgi zaman talaplarına maslastırıw maqsetinde oǵan ózgeris hám qosımshalar kiritilip, onıń jańa redakciyası 2020-jıl 17-avgustda qabıllandı.
Adam sawdası tek ǵana Ózbekstan Respublikasınıń mashqalası sıpatında qarawımız nadurıs boladı, sebebi házirgi kúnde adam sawdası menen baylanıslı jınayatlar kóplegen mámleketlerde keń tarqalıp dúnya jámiyetshiligin qáweterge salıp qoyıp atır.
Eń ashınarlısı, adam sawdası baylanıslı ayıpkerliktiń keń en jayıwına, xalıqtıń sociallıq qorǵawǵa mútáj qatlamları-jumussız júrgen puqaralar, turmısında kóp qıyınshılıqqa dus kelgen hayallar hám ata-anasınıń itibarı hám qarawınan shette qalǵanlar esaplanadı.
Qońırat rayonı ádillik bólimi yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı bas yuriskonsultı Annarazov Ruslan Yuldashevich