Янгиликлар
27
Hayal-qızlarımız huqıq hám erkinlikleri mámletimiz qorǵawında
Hayal-qızlarımız huqıq hám erkinlikleri mámletimiz qorǵawında…
Mámleketimizde hayal-qızlar hám balalar huqıqları, erkinlikleri hám de nızamlı máplerin, kúsh kórsetiw yamasa basım hám zorlıqtan isenimli qorǵawdıń institucional hám de huqıqıy tiykarların túpten jetilistiriwge, balalar arasında qadaǵalawsızlıqtıń hám olar tárepinen huqıqbuzarlıqlar ámelge asırılıwınıń aldın alıwǵa, sonıń menen birge mayıplıǵı bolǵan balalardı hám de ata-ana qaramaǵınan ayırılǵan balalardı mámleket tárepinen qollap-quwatlawǵa qaratılǵan keń kólemli jumıslar ámelge asırılıp atır.
Usınıń menen birge, búgingi kúnde huqıqtı qollaw ámeliyatında hayal-qızlardıń huqıqları, erkinlikleri hám de nızamlı máplerin isenimli qorǵaw menen baylanıslı máselelerde bir qatar mashqalalar bar. Atap aytqanda, hayal-qızlar hám balalardıń huqıqlarına qáwip salıwshı jınayatlı qılmıslar ushın proporcional sanksiyalar belgilenbegen, hayal-qızlardıń ar-namısına tiyiw hám zorlıqtan qorǵawdıń huqıqıy kepillikleri joq, kúsh kórsetiw hám zorlıqtan jábirlengen shaxsqa mámleketlik qorǵawdı usınıs etiwshi orderdiń ámel qılıw múddeti (otız kún) hayal-qızlardıń huqıqları hám de nızamlı máplerin jeterli dárejede qorǵaw imkaniyatın bermeydi, alimentlerdi tólemegenlik ushın jaza retinde járiyma salınıwı jáne de kóbirek materiallıq qıyınshılıqlardı keltirip shıǵarıp atır.
Ózbekstan Respublikasınıń 2023-jıl 11-apreldegi “Hayal-qızlar hám balalar huqıqları hám erkinlikleri hám de nızamlı máplerin isenimli qorǵaw sistemasın jáne de jetilistiriwi múnásibeti menen Ózbekstan Respblikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı ÓRN-829-sanlı Nızamı qabıl etilgen.
Bul Nızam hayal-qızlar hám balalarǵa qarata kúsh kórsetiw hám zorlıqtıń aldın alıwǵa, shańaraqlardaǵı ruwxıy ádep-ikramlılıq ortalıǵın jaqsılawǵa, balalar hám hayal-qızlar huqıqları menen baylanıslı xalıqaralıq indekslerde mámleketimizdiń ornın jaqsılawǵa xızmet etedi, sonıń menen birge Balalar máseleleri boyınsha milliy komissiya, balalar máseleleri boyınsha Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayatlar, Tashkent qala hám rayonlıq (qalalar) komissiyaları iskerliginiń bekkem huqıqıy tiykarın jaratadı.
Mámleketimizde 2024-jıl 1-iyun ayınan baslap kúsh kórsetiw hám zorlıqtan jábirlengen shaxslarǵa sociallıq xızmetler kórsetiw qáliplestiriledi. Nızamshılıqqa kóre, kúsh kórsetiw hám zorlıqtan jábirlengen yamasa jábirleniw qáwpi astında bolǵan hayal-qızlarǵa qorǵanıw orderi talap etpegen halda sociallıq, psixologiyalıq hám yuridikalıq xızmetler kórsetiw tártibi engiziledi.
Hayal-qızlarǵa qarata kúsh kórsetiw hám zorlıq jaǵdayı ishki isler uyımları náwbetshilik bóliminiń “102” telefon nomerlerine kelip túsken múrájatlar tiykarında dizimge alınadı, kúsh kórsetiw hám zorlıq jaǵdayı yamasa olardı ámelge asırıw qáwpi anıqlanǵan waqıttan baslap 24 saat ishinde tómendegiler ámelge asırıladı:
-Hayal qızlar belsendisi hám máhálledegi profilaktika inspektorı qatnasıwında kúsh kórsetiw hám zorlıqtı ámelge asırǵan shaxs penen sáwbet ótkeriledi;
-profilaktika inspektorı tárepinen qorǵanıw orderi rásmiylestiriledi;
-kúsh kórsetiw hám zorlıqtan jábir kórgen hayal-qızlar hám olardıń jas óspirim perzentleri oraylıq rayon (qala) keselxanalarınıń asıǵıs qabıllaw bólimlerine jaylastırıladı;
-rásmiylestirilgen qorǵanıw orderleri hám jábirlengen shaxslarǵa baylanıslı maǵlıwmatlar “Insan” oraylarına “Birden-bir milliy sociallıq qorǵaw” málimleme sisteması arqalı jiberiledi.
Tilekke qarsı, xalqımızda qız balanıń turmıs qurıwı yamasa turmıstan ajırasıp keliwi ashınarlı jaǵdayǵa aylanıp qaldı. Elimizde bolsa ajırasıwlar sanı artpaqta. Bunday jaǵdayda bolsa, kópshilik hayal-qızlarımızdı ayıplı dep sanaydı. Qarız eki qoldan shıǵadı degen maqal bar, usı maqalǵa tiykarlanıp shańaraqtaǵı eki tárepti yamasa eki jastıń arasına iritki salıwshı insanlardı qarap kórmeymiz. Qızlarımızǵa kishkene waqtınan baslap barǵan jerińe suwday sińip, tastay bat dep uqtırıp kelgen. Tastay batıw ushın barǵan jeriń suwday jumsaq bolıwı al suwday sińiw ushın topıraqtay qunarlı bolıwı kerek.
Ulamalarımız aytqanınday “Hayal-qızlarımız bul jámiyetimiz aynası” ekenligin umıtpayıq!
Qaraqalpaqstan Respublikası Ádillik ministrligi
xızmetkeri P.Allaniyazova