Янгиликлар
27
Korrupciya hám huqıq buzarliklar profilaktikası
Korrupciya hám huqıq buzarliklar profilaktikası
Házirgi globallasıw, region hám mámleketlikler aralıq integraciya processleri jedellesip baratırǵan quramalı bir dáwirde korrupciya shegara bilmes mashqalaǵa aylandı.
Sonıda aytıp ótiw kerek, korrupciya keltirip shıǵarıp atırǵan aqıbetler jámiyetlerdi
ish-ishinen jemirip, demokratiyalıq hám huqıq ústinligi tiykarlarına ziyan jetkeredi, insan huqıqlarınıń qopal túrde buzıwına alıp keledi, ekonomikalıq rawajlanıwdı izden shıǵaradı, jámiyet hám mámleket ushın oǵada qáwipli bolǵan hám terrorizmniǹ keńnen en jayılıwına sharayat jaratıp beredi.
Ámeldegi statistikalıq maǵlıwmatlarǵa kóre, dúnya mámleketlerinde jámiyet rawajlanıwına irkinish bolıp atırǵan korrupciya qáwipine qarsı gúresiwin támiyinlewge qaratılǵan bir qatar xalıq aralıq-huqıqıy hújjetler qabıl etilgen, atap aytqanda :
- Mámleket lawazımlı shaxslarınıń xalıq aralıq etikalıq kodeksi
(Nyu-York, 1996 jıl 12 dekabr);
- Korrupciya boyınsha jınayatlı juwapkerlik konvensiyasi (Strasburg, 1999 jıl
27 yanvar );
- Korrupciya boyınsha puqaralıq -huqıqıy juwapkerlik konvensiyasi
(Strasburg, 1999 jıl 4 noyabr) hám usı Konvensiyaga qosımsha protokol (Strasburg,
2003 jıl 15 may);
- Birlesken Milletler Shólkeminiń Korrupciyaǵa qarsı konvensiyasi
(2003 jıl 31 oktyabr)
Bunnan tısqarı, Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyasınıń
2003 jıl 21 noyabr degi rezolyusiyasiga muwapıq, 2004 jıldan baslap
“9 dekabr - Pútkil dunya korrupciyaǵa qarsı gúresiw kúni” retinde bayramlab kelinip atır.
Ózbekstannıń 2008 jılı BMTning Korrupciyaǵa qarsı konvensiyasiga,
2010 jılı Ekonomikalıq sheriklik hám rawajlanıw shólkemi sheńberinde qabıl etilgen korrupciyaǵa qarsı gúres boyınsha Istanbul háreket rejesine qosılıwı - korrupciyaǵa qarsı gúrestiń huqıqıy tiykarların jaratıwda zárúrli qádem boldı.
Barinen burın korrupciyanıń aldın alıw menen baylanıslı nızamshılıq bazasın bekkemlewge qaratılǵan Byudjet kodeksi, “Huqıqbuzarliklar profilaktikası tuwrısında”, “Social seriklik tuwrısında”, “Mámleket hákimiyatı hám basqarıwı shólkemleri iskerliginiń ashıqlıǵı tuwrısında”, “Operativ-qıdırıw iskerligi tuwrısında”, “Elektron húkimet tuwrısında” hám “Parlament qadaǵalawı tuwrısında”gi nızamlar qabıllandı.
Sonıń menen birge, korrupciyaǵa qarsı nátiyjeli gúres aparıw maqsetinde 2017 jıl yanvarda “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası Nızamınıń qabıl etiliwi - mámleket shólkemleri hám puqaralıq jámiyeti institutlarınıń korrupciyaǵa qarsı kúsh hám múmkinshiliklerin birlestirib, pútin sistemanı jaratıw imkaniyatın berdi.
Sonıń menen birge, Huqıqbuzarliklar profilaktikanıń tiykarǵı waziypası jámiyette huqıqıy ań hám huqıqıy mádeniyattı kóteriw, nızamlılıqtı bekkemlew, huqıq buzıwlardıń júz etiliwi sebeplerin hám olarǵa múmkinshilik berip atırǵan shárt-shárayatlardı anıqlaw, úyreniw hám saplastırıw ilajların kóriwden ibarat.
Huqıqtı qáwipsizlik etiwshi organlar iskerligin huqıqbuzarliklar profilaktikasın ámelge asırıwǵa jóneltiriw menen bir qatarda usı tarawda keń qamtılǵan shólkemlestirilgen hám huqıqıy ilajlar da ámelge asırıldı.
Atap aytqanda, 2010 jılda huqıqbuzarliklar profilaktikasın ámelge asırıwdıń eń zárúrli buwını - jas óspirimler ortasında huqıqbuzarliklarni aldın alıwǵa qaratılǵan “jas óspirimler ortasında qadaǵalawsızlıq hám huqıq buzıwlardıń profilaktikası tuwrısında”gi Nızam qabıllandı.
2012 jılda qabıl etilgen “Operativ-qıdırıw iskerligi tuwrısında”gi Nızamda insan huqıqları, erkinlikleri hám nızamlı mápleri, yuridikalıq hám fizikalıq adamlardıń buyım-múlki qorǵaw etiliwin, shaxs, jámiyet hám mámleket qawipsizligin támiyinlew, jınayatlardıń aldın alıw operativ-qıdırıw iskerliginiń tiykarǵı wazıypaları retinde belgilendi.
Usı jıldıń 14 may kúni imzolangan “Huqıqbuzarliklar profilaktikası tuwrısında”gi Nızam bul jóneliste ámelge asırılıp atırǵan islerdi jańa basqıshqa alıp shıqtı.
Nızamda huqıqbuzarliklar profilaktikasınıń 4 tiykarǵı túri belgilendi: huqıq buzıwlardıń ulıwma profilaktikası, huqıq buzıwlardıń arnawlı profilaktikası, huqıq buzıwlardıń jalǵız tártip degi profilaktikası, huqıq buzıwlardıń viktimologik profilaktikası.
Profilaktikanıń hár bir túri boyınsha tiyisli ilajlar hám de olardı ámelge asırıw mexanizmleri belgilendi.
Nızamda huqıqbuzarliklar profilaktikasın ámelge asırıwda ishki jumıslar, prokuratura, Milliy qawipsizlik xızmeti, ádillik, mámleket bajıxana xızmeti, mámleket salıq xızmeti shólkemleri sıyaqlı huqıqtı qáwipsizlik etiwshi keńseler menen bir qatarda, miynet hám xalıqtı social qorǵaw shólkemleri, tálimdi mámleket tárepinen basqarıw shólkemleri hám tálim mákemeleri, mámleket den sawlıqtı saqlaw sistemasın basqarıw shólkemleri hám den sawlıqtı saqlaw mákemeleri, jergilikli mámleket hákimiyatı shólkemleri, puqaralardıń ózin ózi basqarıw shólkemleri, mámleketlik emes kommerciyalıq bolmaǵan shólkemleri hám puqaralardıń da huqıqbuzarliklar profilaktikası daǵı aktiv qatnası názerde tutılǵan. Bul bolsa, huqıqbuzarliklar profilaktikasına tiyisli jumıslar natiyjeliligin asırıwǵa xızmet etedi.
Mámleketimiz bekkemligi, xalqımız párawanlıǵı, yurtning rawajlanıwı hám gullep jasnawın, obod bolıwın qálegen hár bir puqara para alıw hám beriw illetinen qutılıwı, bir sóz menen aytqanda “hadallıq vaksinasi” menen emlenbekteı, sonıń menen birge jámiyetimizde huqıqbuzarliklar profilaktikasın ámelge asırıw tekǵana mámleket shólkemleriniń, bálki sol jámiettiiń aǵzası esaplanǵan hár bir insannıń wazıypası bolıp tabıladı.
Bozataw rayonı yuridikalıq
xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı T.Tańatarov.