Янгиликлар
30
Gender teńligi
Gender teńligi
BMSH tárepinen 2000-jılda Pútkil Xalıq-aralıq jámiyet penen birgelikte gender teńligi koncepsiyasi insan iskerliiginiń tiykarǵı principlarınan biri sıpatında qabıl etiw nátiyjesinde usı baǵdarda bir qatar unamlı ózgerislerge erisildi. Atap aytqanda mámleketimizdiń tiykarǵı nızamı Ózbekstan Respublikası Konstitusiyasında bekkemlengen, onıń 18-statyasında belgilengeni sıyaqlı, «Ózbekstan Respublikasında barlıq puqaralar birdey huqıq hám erkinliklerge iye bolıp, jinsi, ırqı, milleti, tili, dini, social kelip shıǵıwı, ıqtıqatı, jeke jáne social kelip shıǵıwına qaramastan, nızam aldında teń ekenligi belgilep berilgen.
Bunnan tısqarı Ózbekstanda Turaqlı rawajlanıwdıń besinshi maqsetin ámelge asırıwda «Gender teńlikti támiyinlew hámde barlıq hayal-qızlardıń huqıq hám imkániyatların keńeytiw» boyınsha toǵız wazıypa islep shıǵıldı. Besinshi maqsettiń wazıypalarına 2030-jılǵa kelip barlıq hayal-qızlarǵa kemsitiwlerdiń hár qanday túrine shek qoyıw, siyasiy, ekonomikalıq jáne social turmısta qararlar qabıllawdıń barlıq dárejelrinde hayallardıń tolıq hám nátiyjel qatnasıwın hám jetekshilik etiw ushın teń múmkinshilikler jaratılǵan.
Sonday-aq Ózbekstanda hayal-qızlar huquqların támiyinlew hám qorǵawdıń huquqiy negizlerin ele da keń eń jaydırıw maqsetinde Ózbekstan Respublikası 2019-jıl 02-sentyabr kúni "Hayal-qızlar hám er adam ushın teń huqıq hámde imkaniyatlar kepillikleri haqqında"ǵı 562-sanlı Nızamı qabıl etildi. Usı qabıl etilgen nızamnıń 3-statyasında gender teńligi boyınsha tiykarǵı túsinikler kórsetip ótilgen yaǵınıy gender siyasatın ámelge asırıwdı támiyinlewge tiyisli waqtınshalıq arnawlı sharalar, gender, gender statistikası, gender huquqıy ekspertiza, jınıs boyınsha bilip turıp kemsitiw, jınıs boyınsha ózı bilmegen halda kemsitiw haqqında anıq túsinikler berilgen. Prezident Shavkat Mirziyoyev 2019-jıl iyun ayında Oliy Majlis senatında shıǵıp sóylewinde: "Meni jámiyetimizdegi insanlardıń sanasında payda bolǵan stereotip kóp oylandıradı. Álbette biz hayal adamdı dáslep ana, shańaraq qorǵanınıń qorǵawshısı sıpatında húrmet etemiz. Bıraq bugin hár bir hayal ápiwayı gúzetiwshi emes, bálkim mámlekette ámelge asırılıp atırǵan demokratiyalıq ózgerislerdiń iskeri hám lider qatnasıwshısı da bolıwı kerek" ekenligin óz sózinde aytıp óttı.
Gender teńlik boyınsha institutsional sharalar Ózbekstan Respublikası Oliy Majlısınıń Senati quramında hayallar huqıqların támiyinlew hám kemsitiwdıń hár qanday túrine shek qoyıw boyınsha milliy nızamshılıqta xalıq aralıq standartlardı uyǵınlastırıw menen shuǵıllanatuǵın jańa Hayal-qızlar hám gender teńlik máseleleri komiteti shólkemlestirildi. Bunnan tısqarı, miynetke baylanıslı huqıqlarınıń kepilliklerin qollap-quwatlawdı jánede kúsheytiw, uydegi zorlıq jábirleniwshilerine járdem beriw maqsetinde Zorlıq isletiwden jábir kórgen shaxslardı reabilitatsiya qılıw hám maslastırıw hámde óz janına qas etiwdıń aldın alıw respublika orayı hám Hayal-qızlar isbilermenligi orayı, Húkimet janındaǵı “Shańaraq” ilimiy-ámeliy izertlew orayı sıyaqlı jańa strukturalar dúzildi.
Ózbekstan Respublikasında Gender teńlik boyınsha Komissiya 2019-jıldan baslap óz jumıs alıp barmaqta. Sońǵı 4 jılda islegen jumıslardı esapqa alatın bolsaq hayal-qizlar hám er adamlar ushın teń huqıq hámde imkaniyatlarǵa erisiwi, jámiyet hám mámleket jumısların basqarıwda olardıń teń qatnasıwın támiyinlewi, Hayal-qızlardıń social-huquqıy tárepten qollap-quwatlaw basım hám zorawanlıqlardan qorǵawǵa qaratılǵan keń kólemde is-ilajlar ámelge asırılıp atırǵanıń sózimizdiń ayqın dáliyli etip alsaq qátelespegen bolamız.
Mámleketimizde gender teńligi kórsetkishi boyınsha házirgi kúnge kelip 189 mámleket qatarında 62-orındı iyeledi. Usı kórsetkishden bilsek boladı mámleketimizde gender teńlik mámleketlik siyasat dárejesine kóterilgenligi jámiyetimizde barlıq hayal-qızlarımızǵa degen húrmet-izzettiń belgisi bolıp esaplanadı.
Juwmaqlap aytatuǵın bolsaq, Bugingi kunde kelip gender protsesleriniń bas maseleleri insan óziniń kórsete alıwı imkaniyatların payda etiw menen belgilenedi. Bul degeni óz turmıs darejesin jaqsılaw, zárúrliklerin qanaatlandırıw ushın ózindegi barshe imkaniyat (resurs), qábilet hám uqıplılıqların imkaniyat dárejesinde kórsetiw bolıp esaplanadı.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xizmet kórsetiw bas yuriskonsultı J.S.Pirnazarov