Янгиликлар
27
Adam sawdası dáwir mashqalası haqqında
Adam sawdası dáwir mashqalası haqqında
Bugingi kúnde jámiyetimizdiń mashqalasına aylanǵan adam sawdasına qarsı gúresiw xalıqaralıq dárejedegi insan huqıq hám erkinliklerin támiyinlewdegi tiykarǵı máselelerden biri. Ashınarlısı bul illettiń aldın alıwǵa qaratılǵan keń kólemdegi huqıqıy ugit-násiyatlar alıp barılıwına qaramastan mıńlap insanlar adam sawdasınıń qurbanına aylanbaqta. Bul jınayattıń bunday rawajlanıwına sebep bolıp atırǵan faktorlardıń biri puqaralardıń shet mámleketlerge barıw hám miynet etiwdıń tártip-qaǵıydaların haqqında jeterli dárejede maǵlıwmatlarǵa iye emesligi hámde jalataylar tuzaǵına ilinip qalıwı. Atap ótiw, mámleketimizde hám adam sawdasın aldın alıw hám oǵan qarsı gúresiw úlken isler ámelge asırılıp atır.
Házirgi kúnde adam sawdası menen baylanıslı jınayatlar kóplep mámleketlerde keń tarqalıp putkil dunya mámleketlerin qáweterge salmaqta, adam sawdası tek ǵana Ózbekstan Respublikasınıń mashqalası sıpatında qarawımaz natuwrı boladı, Ózbekstan Respublikası 2003-jıl 12-dekabrde BMSH Bas Assambleyası tárepinen 1950 jılda qabıl etilgen “Adam sawdası ushinshi shaxslar tárepinen isletiliwine qarsı gures haqqında”ǵı Konvenciyaǵa qosıldı hámde 2008-jıldıń 17-aprelindegi “Adam sawdasına qarsı guresiw haqqında”ǵı nızam qabıl etildi. Bul nızamǵa kóre adam sawdası kúsh penen abay etiw yaki kúsh isletiw yamasa basqa májburlew túrlerinen paydalanıw, urlaw, jalataylıq aldaw, hákimiyatınan paydalanıp yaki jaǵdaydıń qáwipliliginen paydalanıw arqalı yamasa basqa shaxstıń qadaǵalawshı shaxs razılıǵın alıw ushın onı tólewler yaki mápdar etiw esesine awdarıp alıw arqalı adamlardan paydalanıw maqsetinde olardı jallaw, tasıw, tapsırıw, jasırıw yaki qabıl etiwdi ańlatadı. Sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019-jıl 30-iyuldaǵı “Adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı guresiw sistemasın jánede jetilistiriwge baylanıslı qosımsha is ilájlar haqqında”ǵı pármanına muwapıq Adam sawdasına qarsı gúresiw boyınsha Respublika shólkemlerara komissiyası Adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı gúresiw milliy komissiyası Adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı guresiw milliy komissiyası etip qayta shólkemlestirildi. Milliy komissiyasınıń tarawdaǵı tiykarǵı wazıypaları etip tómendegiler belgilenedi: mámleketlik organlar hám aymaqlıq organlardıń, puqaralardıń ózin-ózi basqarıw organları hám mámleketlik emes kommerciyalıq emes shólkemlerdiń iskerliginiń nátiyeligin, jaqınnan birge islesiwin támiyinlew maqsetinde olardıń adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı guresiw tarawındaǵı iskerligin muwapıqlastırıw;
-milliy nızamshılıq hám huqıqıtı qollaw ámelyatın shólkemlestiriw maqsetinde adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı gúresiw barısında mámleketlik dásturleri hámde basqa dásturlerdi islep shıǵıw hám ámelge asırıwdı shólkemlestiriw, sonıń menen birge olardıń orınlanıwın qadaǵalaw;
-adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı guresiw boyınsha kórilip atırǵan is-ilájlardı analizlew, bahalaw, monitoring qılıw hám iskerligin asırıw, usı tarawdaǵı jınayatlardı anıqlaw, tergew, aldın alıw hám olarǵa shek qoyıw ámelyatın uyreniw;
-adam sawdasına hám májburiy miynetke qarsı guresiw tarawında nátiyjeli xalıqara birgelikte hám tatıw háreketti shólkemlestiriw, sonıń menen birge bul tarawda informaciyalardı jıynaw, analizlew hám lekciyalar tayarlaw.
Bugingi kúnge kelip adam sawdasınıń kúsheyiwine yaǵniy insandı qandayda bir buyım sıpatında, kerek bolsa insandı aldı-sattınıń obekti sıpatında paydalanıwı, olardıń huqıq hám erkinliklerinıń ayaq astı etiliwine neler sebep bolmaqta.
Adam sawdası kibi nızamsız is-háreketler túri bir yaki bir neshe aǵzalardan ibarat gruppalardıń dáramatlı deregine aylanıp baratırǵanı, yaǵniy olardıń hesh qanday awır hám mashaqatlı miynetlersiz mol dáramat alıwǵa urınıp atırǵanlıǵı, adam sawdasınıń qurbanına aylanıp atırǵan shaxslardıń iseniwshenligi, óziniń jaqınlarınıń táǵdirine keleshegine biyparqlıǵında.Eń tiykarǵı hám áhmiyetli zat esaplanatuǵın erkin ómir túsinigine jeńıl hám biypárwalıq penen qarawı áqibetinde usı adam sawdasın ámelge asırıwshı jınayatshılardıń oljasına anıqraǵı olardıń ańsat dáramat deregine aylanıp qalmaqta. Adam sawdasın ámelge asırıwshı jınayatshı shaxslar ózleriniń tanısları, jaqın aǵayinlerine qarata olardıń isenimine kirip alıp, olardıń adam sawdasınıń qurbanına aylanıp qalıwına sebepshi bolıp atırǵanlıǵında, adam sawdasınıń qurbanına aylanıp atırǵan shaxslardıń ar-namıs qılıp kórgen xorlıqları, olarǵa isletilgen túrli túrdegi fizikalıq yaki ruwhıy ámelge asırıwshı jınayatshı shaxslar yaki ruwhıy basımlar haqqında yaki óziniń nızamsız ráwishte shegaranı buzıp shıǵıp, shet mámleketke hesh qanday mámleketlik dizimnen ótpesten, nızamsız miynet etkenliginnen qorqıp bular haqqında huqıq qorǵaw organlarına murájat etpesligi bolıp esaplanadı. Eń ashınarlısı, adam sawdası menen baylanıslı jınayatshılıqtıń keń qulash jayıwına xalıqtıń sociallıq qorǵawǵa mutáj qatlamları-jumıssız júrgen puqaralar, ómirinde qıyınshılıqqa ushıraǵan hayallar hám ata-anasınıń itibarı hám qaramaǵınan shette qalǵan jas óspirim shaxslardıń olardıń mashqalaların sheshkendey kórinip, ózleriniń ǵárezli maqsetlerinen paydalanıp atırǵanlıǵı.
Juwmaq ornında mına nárseni ayrıqsha belgilep ótiw kerek, adam sawdasına qarsı gúresiwde xalıqtıń hár túrli qatlamları, ásirese hayallar hám jas óspirim shaxslar adam sawdası kibi illettiń párawan turmısımızǵa salatuǵın qáwipi hám unamsız áqibetleri haqqında tusindiriw islerin alıp barıw, xalıq tıǵız jaylasqan orınlarında, máhallelerde, túrli bilim beriw shólkemlerinde, mámleketlik kárhana, shólkemlerde ugit-násiyat hám túsindiriw islerin alıp barıw, keń túrde túsindiriw islerin alıp barıw, keń túsindiriw islerin ámelge asırıw, olardı huqıqıy mádeniyatın asırıw tiykarǵı wazıypalarımızdan biri bolıp esaplanadı.
Taqıyatas rayonı yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı bas yuriskonsultı B.K.Otepov