Янгиликлар
25
Turmısqa shıqqan hayallardıń puqaralıǵı haqqındaǵı Konvenciya haqqında bilesizbe?
Turmısqa shıqqan hayallardıń puqaralıǵı haqqındaǵı Konvenciya haqqında bilesizbe?
Birlesken milletler shólkemi Bas Assambleyası tárepinen 1948-jıl 10-dekabr kuni qabıl etilgen Insán huqıqları dúnyajúzlik Deklaraciyasınıń 15-statyasında:
«Hár bir insán puqaralıq huqıqına iye hám hesh kim ózbasımshalıq penen óz puqaralıǵın yaki puqaralıǵın ózgertiw huqıqınan ayırıw múmkin emes» degen qaǵıyda belgilengen.
Usı qaǵıyda talaplarınan kelip shıǵıp Birlesken milletler shólkemi Bas Assambleyası tárepinen 1957-jıl 29-yanvar kúni «Turmısqa shıqqan hayallardıń puqaralıǵı haqqında»ǵı Konvenciyası qabıl etilgen.
Bul Konvenciya 12 statyadan ibarat bolıp, Konvenciyanıń tiykarǵı mazmun-mánisi haqqında toqtalıp ótetuǵın bolsaq, «Hár bir aǵza mámleket óz puqarası hám shet el puqarası arasındaǵı nekeniń qısqarıwı yaki biykar bolıwı, sonday-aq kiyewiniń neke dawamında puqaralıǵın ózgertiwi óz-ózinen hayaldıń puqaralıǵına tásir qılmaslıǵına razı boladı» dep kórsetilgen. Yaǵnıy nekelesken eki mámleket puqaraları turmıs qurıp, soń nekesi biykar bolsa yaki kiyewiniń neke dawamında basqa puqaralıqqa ózgersede, keleshekte hayaldıń puqaralıǵı (ámeldegi puqaralıǵın saqlap qalıw yaki onı ózgertiw huqıqı)na tásir etpewi kerek.
2020-jıl 13-mart kúni qabıl etilgen Ózbekstan Respublikasınıń «Ózbekstan Respublikasınıń puqaralıǵı haqqında»ǵı WRQ-610-sanlı nızamı joqarıda aytıp ótilgen Konvenciya talaplarına muwapıq islep shıǵılǵan bolıp, onıń maqseti Ózbekstan Respublikasınıń puqaralıǵın alıw hám tamamlaw tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke saladı.
Nızamnıń 2-statyasında:
«Ózbekstan Respublikasınıń puqaralıǵı haqqındaǵı nızamshılıq usı Nızam hám basqa nızamshlılıq hújjetlerinen ibarat. Eger Ózbekstan Respublikasınıń xalıq aralıq shártnamasında Ózbekstan Respublikasınıń puqaralıǵı haqqındaǵı nızamshılıǵında názerde tutılǵanınan basqasha qaǵıydalar belgilengen bolsa, halıq aralıq shártnama qaǵıydaları qollanıladı» dep kórsetilgen.
Nızamnıń 8-statyasında:
«Ózbekstan Respublikası puqarasınıń shet mámleket puqarası yaki puqaralıǵı bolmaǵan shaxs penen nekeden ótiwi, sonday-aq, bunday nekeniń biykar etiliwi erli-zayıptıń puqaralıǵı ózgeriwine sebep bolmaydı.
Erli-zayıptıń biriniń Ózbekstan Respublikası puqaralıǵı ózgeriwi ekinshisiniń puqaralıǵı ózgeriwine sebep bolmaydı.
Nekeniń biykar etiliwi usı nekede tuwılǵan yaki neke biykar etilgenge shekem perzentlikke alınǵan balanıń puqaralıǵı ózgeriwine sebep bolmaydı» dep kórsetilgen.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 58-statyasında kórsetip ótilgenindey, hayal-qızlar hám erkekler teń huqıqlı ekenligi, mámleket hayal-qızlar hám erkeklerge jámiyet hámde mámleket jumısların basqarıwda, sonday-aq, jámiyet hám mámleket ómiriniń basqa tarawlarında teń huqıq hám imkániyatlardı támiyinlewdi óz juwapkershiligine alǵan.
Mısalı sıpatında Ózbekstan Respublikasınıń «Hayal-qızlardı basım hám zorlıqtan qorǵaw haqqında»ǵı nızamı, «Hayal-qızlar hám erkekler ushın teń huqıq hámde imkániyatlar kepilligi haqqında»ǵı nızamı, «Ózbekstan Respublikasınıń puqaralıǵı haqqında»ǵı nızamı, Miynet kodeksiniń 4-statyası, Shańaraq kodeksiniń 2-statyaların keltirip ótiw múmkin.
Juwmaqlap aytqanda hayal-qızlardıń puqaralıq huqıqların buzıw yaki oǵan qarsılıq etiw nızamda belgilengen juwapkershilikke sebep boladı.
Salamat BAZARBAEV,
Kegeyli rayonı Ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı.