Янгиликлар
25
Shańaraq mánawiyati haqqinda túsinik
Shańaraq ne? Bul sóz qanday leksikalogiyaliq mánislerge iye? Tiykarı qaysı tilge tiyisli? Shańaraq tiykarı arabsha “bala-shaǵalı, niyozmand” mánislerin ańlatıwshı “oil” sózinen shıqqanlıǵı “ Farhangi tili tájiki”da belgilengen. Shańaraq-Watan timsali. Nege degende, shańaraq hám watan túsinikleri bir-birine tıǵız baylanıslı. Watan tuyǵısı shańaraqtan, ana bawırınan baslanadı. Watan bolsa jámiyettiń social-ruwxiy buwını esaplanadı. Shańaraqtaǵı ortalıq insannıń ózine tán mánawiyatın, dúnya qarasın, oy-pikirin hám isenimin qáliplestiriwinde áhmiyetli factor. Insan qálbi hám sanasındaǵı eń taza, pák tuyǵıları, ómirdegi dáslepki túsinik hám kóz-qarasları shańaraqta qáliplesedı.
Xalqımızda insannıń qanday ekenligi, onıń ózin tutıwı, tárbiyası, minez-qulqı shańaraǵına bolǵan múnásebeti menen bahalanadı. Bul bolsa onıń jámiyette óz ornın tabıwında áhmiyetli orın tutadı. Shańaraqta jazılmaǵan sonday nızam-qaǵıydalar bar, olar neshe ásirler dawamında ata-babalarımızdan áwladtan-áwladqa ótip kiyatır.
Shańaraq hár bir xalıqtıń, millettiń, dawam etiw waqtın saqlawshı, milliy qádiriyatlardıń rawajlanıwın támiyinleytuǵın ruwxıy hám fizikalıq bárkámal áwladtı dúnyaǵa keltirip tárbiyalaytuǵın múqaddes mákan bolıp tabıladı. Bul mákan jámiyet dep atalatuǵın ullı bir mákannıń tiykarın quraydı. Jámiyettiń, mámlekettiń párawanlıǵı, gúllep-jasnawı shańaraq bekkemligine baylanıslı. Sol sebepten de mámleketimizde ámelge asırılıp atırǵan túpkilikli reformalar mazmunında shańaraq máplerin huqıqıy, sociallıq-ekonomikalıq ruwxıy tárepten qorǵawdı támiyinlew máselelerine ayırıqsha itibar berilip atır. Sonıń menen birge, hár tárepleme bárkámal áwladtı tárbiyalawda shańaraq hám jámiyettiń juwapkerligi basqıshpa-basqısh ámelge asırılıp atır. Shańaraqtı múqaddes biliw jáne onıń bekkemligi ushın gúresiw xalqımızdıń qan-qanına sińip ketken. Prezidentimiz sózi menen aytqanda áwladlar dawam etiwin támiyinleytuǵın ruwxıylıq qorǵanı bolǵan shańaraqtı bekkemlew búgingi kúnde bárshemizdiń tiykarǵı wazıypamız hám insaniy minnetimiz esaplanadı. Sol sebepli mámleketimizde barlıq iygilikli jumıslar áwele shańaraqlardı bekkemlew hám jas áwladtiń jarıq keleshegin támiyinlew maqsetinde ámelge asırılıp atır. Sebebi, shańaraq saw-salamat eken, jámiyet bekkem, jámiyet bekkem eken, mámleket turaqlı bolıp tabıladı. Múqaddes áyyemgi milliy úrp-ádetlerimiz hám dástúrlerimizdi jetkinshek sanasına sińdiriwde, olardı fizikaliq jaqtan bárkámal, aqiliy tárepten jetik, mehir-aqıbetli insanlar etip tárbiyalawda shańaraq ortalıǵı zárúrli orın iyelep kelgen.
Shańaraqtı bekkemlew dúnya dárejesine kóterilgen máselelerden biri bolıp tabıladı. Shańaraqlar tatıwlıǵı hám bekkemligine erisiw maqsetinde Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyası 1993-yil 20-sentyabrdegi jıynalısında
15-martdı hár jılı “Xalıq aralıq shańaraq kúni” retinde bayramlaw haqqında qarar qabılladı. Sol kúnnen baslap dúnyada, atap aytqanda jurtımızda da Xalıq aralıq shańaraq kúni keń bayramlap kelinedi. Ótken jıllar dawamında jurtımızda shańaraq túsinigi, onıń mazmun-mánisi jámiyette tutqan ornı máselelerine ayırıqsha itibar qaratılıp, barlıq huqıqıy tiykarlar jaratılǵanın atap ótiw kerek. Ásirese, hayallar hám balalar máplerin qorǵaw boyınsha salmaqlı jumıslar ámelge asırıldı.
Konstituciyamızdıń 14-babında “Shańaraq jámiyettiń tiykarǵı buwını ekenligi, jámiyet hám mámleket qáwipsizliginde bolıwı belgilep qoyılǵan. Shańaraq kodeksı hám basqa nızamlarda jas hám kóp balalı hayallardı jumısqa qabıllawda jeńillikler belgilengen. Jańa shańaraq qurıp atırǵan jaslardıń medicinalıq kórikten ótip atırǵanı hámiledar hayallar balalardı biypul medicinalıq xızmetten paydalanip atırǵanlıǵı shańaraqta salamat turmıs tárizin qáliplestiriwge xızmet etip atır. Shańaraqtıń bekkemligi ushın hayal da, er adam da birdey juwapker bolıp tabıladı. Sol orında mámleketimiz birinshi Prezidenti Islam Karimovtiń tómendegi sózlerin atap ótiw kerek: “Shańaraqqa tiyisli tárbiya máselesinde qátege jol qoymaw ushın áwele hár qaysı shańaraqtaǵı ruwxıy ortalıqtı óz-ara húrmet, ádep-ikramlılıq, insaniy munasábetler tiykarında qurıw maqsetke muwapiq bolar edı.
Bozataw rayonı PHAJ
bólimi 1-dárejeli inspektorı Sh.Shalabev