Янгиликлар
20
Referendum túsinigi hám dawıs beriw tártibi haqqında
Jámiyet hám mámleket ómiriniń eń ahmiyetli máselelerı boyınsha puqaralardıń ulıwma xalıqlıq dawıs beriwi referendum arqalı ámelge asırıladı. Referendum xalıq erkinin demokratiyalıq tikkeley kórinisi hám ahmiyetli quralı bolıp esaplanadı.
Ózbekstan Respublikasında “Ózbekstan Respublikasınıń referendumı haqqında”ǵı Nızam dáslep 1991-jıl 18 noyabr kúni qabıl etilgen bolıp, usı Nızam jıllar dawamında xalıq aralıq tájiriybeni, sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikasında arttırılǵan ámeliy tájiriybelerdi esapqa alǵan halda 2001-jıl 30-avgust kúni jańa redakciyası qabıl etildi.
Ózbekstan Respublikasınıń referendumı Ózbekstan Respublikasınıń nızamların hám basqa qararlardı qabıllaw maqsetlerinde jámiyet hám mámleket ómiriniń eń ahmiyetli máseleleri boyınsha puqaralardıń puqaralardıń ulıwma xalıqlıq dawıs beriwi bolıp esaplanadı.
Referendum saylawlar menen bir qatarda xalıqtıń erkinin tikkeley sáwleleniwi bolıp referendumda qabıl etilgen qararlar joqarı yuridikalıq kúshke iye boladı.
Eger referendumda qabıl etilgen qararlarda basqasha tártip názerde tutılǵan bolmasa, referendumda qabıl etilgen qararlar tek referendum jolı menen biykar etiliwi yamasa ózgertiliwi múmkin ekenligi belgilep berilgen.
Referendum Ózbekstan Respublikasınıń pútkil aymaǵında ótkeriledi. Referendum ótkeriletuǵın kúnga shekem yamasa referendum kúninde on segiz jasqa tolǵan Ózbekstan Respublikasınıń hár bir puqarası referendumda qatnasıw huqıqına iye esaplanadı.Ózbekstan Respublikası aymaǵınan sırtda jasap atırǵan yamasa turǵan Ózbekstan Respublikasınıń puqarası referendumda qatnasıwǵa tolıq haqılı bolıp tabıladı.
Sud tárepinen mámilege uqıpsız dep tabılǵan puqaralar, sonıń menen birge awır hám oǵada awır jınayatlar islegeni ushın sud hukmi menen erkinen ayırıw tárizidegi jazanı orınlaw mákemelerinde saqlanıp atırǵan shaxslar referendumda qatnasıw huqıqına iye emes.
Sonıń menen birge referendumda dawıs beriw byulleteni dawıs beriwshi tárepinen jasırın dawıs beriw kabinasi yáki xanasında toltırıladı. Dawıs beriw byulletenin toltırıw waqtında dawıs berewshiden basqa shaxslardıń qasında bolıwı qadaǵan etiledi. Byulletendi ǵárezsiz túrde toltırıw múmkinshiligine iye bolmaǵan puqara óz qálewine kóre, referendum ótkeriwshi komissiya quramına kiretuǵın shaxslardan, gúzetshilerden basqa qandayda puqaranı kabina yamasa xanaǵa usınıwǵa haqılı bolıp tabıladı.
Puqaralar dawıs beriw byulleteninde referendumǵa qóyılıp atırǵan másele boyınsha ózi dawıs berip atırǵan variant qarsısında, oń tárepte jaylasqan bos kvadratqa “+” yamasa “√” yáki “x” belgisin qóyadı.
Toltırılǵan byulletendi puqara dawıs beriw qutısına taslaydı. Dawıs beriw qutıları referendum ótkeriwshi uchastka komissiyası aǵzalarına hám de gúzetshilerge kórinip turıwı kerek.
Buzıp qoyılǵan dawıs beriw byulleteni puqaranıń iltimasına kóre jańası menen almastırılıwı múmkin. Buzıp qoyılǵan dawıs beriw byulletenleri esapqa alınıwı, biykar etiliwi hám óz aldına bólek saqlanıwı kerek.
Ayırım puqaralar densawlıgınıń jaǵdayına yamasa basqa sebeplerge kóre dawıs beriw binasına kela almaǵan táǵdirde, olardıń sorawına kóre referendum ótkeriwshi uchastka komissiyası dawıs beriwdi áne sol puqara turǵan jay boyınsha, kóshpeli dawıs beriw qutılarınan paydalanıp shólkemlestiredi.
Referendum kúni óz jasaw jayında bolıw múmkinshiligine iye bolmaǵan dawıs beriwshi múddetinen aldın dawıs beriw huqıqına iye.
Múddetinen aldın dawıs beriw referendumǵa on kún qalǵanında baslanadı hám referendumǵa úsh kún qalǵanında juwmaqlanadı. Múddetinen aldın dawıs beriwdi ótkeriw waqtı Ózbekstan Respublikası Oraylıq saylaw komissiyası tárepinen belgilenedi hám puqaralardıń, gúzetshilerdiń itibarına ǵalaba xabar quralları arqalı jetkiziledi.
Dawıs beretuǵın múddetinen aldın dawıs beriwdi ámelge asırıw ushın referendum kúninde bola almaslıǵınıń sebepleri (demalıs, xızmet saparı, shet elge shıǵıw hám taǵı basqa ) kórsetilgen arza tiykarında tiyisli uchastka komissiyasınan referendumda dawıs beriw byulletenin aladı.
Dawıs beriwshi referendumda dawıs beriw byulletenin alǵanlıǵı haqqında tiyisli uchastka komissiyasınıń keminde eki dana aǵzası qatnasında dawıs beriwshi puqaralar dizimine qol qóyadı. Referendumda dawıs beriw byulleteni arnawlı úskenelestirilgen jasırın dawıs beriw kabinasida yamasa xanasında dawıs beriwshi tárepinen toldırıladı.
Dawıs beriwshi qarar qabıl etedi hám toltırılǵan referendumda dawıs beriw byulleteninin jabıq konvertda qaldıradı, konvert tiyisli uchastka komissiyasınıń seyfinde saqlanadı. Konverttiń jelimlengen jerine uchastka komissiyasınıń eki dana aǵzasınıń qolları qóyılıp, olar komissiyanıń móri menen tastıyıqlanadı .
Joqrılardan kelip shıǵıp Jańalanǵan Konstitutsiya jámiyetimiz ómiriniń barlıq baǵdarların kompleks tártipke salıw hám de mámleketimizdi demokratiyalıq rawajlandırıw jolında eń áhmiyetli huqıqıy tiykar bolıp xızmet etedi. Konstituciyalıq nızam joybarına kiritilgen jańa normalar barlıq tarawlardı rawajlandırıwǵa, sonday-aq, mámleket hákimiyatınıń jáne de nátiyjeli shólkemlestiriwge járdem beredi.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
basyuriskonsultı J.S.Pirnazarov.