Янгиликлар
05
Gender teńlikti támiyinlew tarawindaǵı reformalar
Bárshege málim, Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyasınıń
2015-jıldıń sentyabrinde turaqlı rawajlanıw boyınsha ótkerilgen sammitinde qabıl etilgen 70-san rezolyutsiyasına muwapıq, sonıń menen birge, 2030-jılǵa shekem bolǵan dáwirde BMSH Global kún rejiminiń Turaqlı rawajlanıw maqsetlerin
izbe-iz ámelge asırıw boyınsha sistemalı islerdi shólkemlestiriw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetinin’ “2030 jılǵa shekem bolǵan dáwirde turaqlı rawajlanıw tarawindaǵı milliy maqset hám wazıypalardı ámelge asırıw is-ilajları haqqında” qarar qabıl etildi.
Usınıń menen birge, Ózbekstan Turaqlı rawajlanıwdıń besinshi maqsetin ámelge asırıw sheńberinde “Gender teńlikti támiyinlew hámde barlıq
hayal-qızlardıń huqıq hám imkaniyatların keńeytiw”ge tiyisli toǵız wazıypanı islep shıqtı. Besinshi maqsettiń wazıypalarına (Gender teńlik) muwapıq, 2030-jılǵa kelip barlıq hayal-qızlarǵa salıstırǵanda kemsitiwlerdıń hár qanday formasın saplastiriw, siyasiy, ekonomikalıq hám sotsial turmısta qararlar qabıl qiliwdıń barlıq dárejelerinde hayallardıń tolıq hám nátiyjeli qatnasıwın hám jetekshilik qılıw ushın teń imkaniyatlardi támiyinlew zárúr. Bunnan tısqarı, bul maqset mámlekettiń túrli dárejelerinde Mámleket dástu’rlerin qabıllaw processinde gender teńlik principlerın engiziwdi óz ishine aladı.
Sońǵı jıllarda gender teńlikti támiyinlew, hayallardıń sotsial hám siyasiy turmısindaǵı rolin asırıw boyınsha jumıslar bir neshe jónelislerde alıp barılmaqta:
• hayal-qizlar huqıqları haqqındaǵı nızam hújjetlerin jetilistiriw;
• hayal-qizlardi qorǵawdıń institutsional tiykarların jetilistiriw;
• xalıqtıń gender teńlik hám hyal-qizlar huqıqları haqqında xabardarlıǵın asırıw;
•huqıqtı qollaw ámeliyatında olarǵa ámel etiliwin támiyinlew ushın juwapker lawazımlı shaxslardı tiyisli huqıqıy normalar tiykarında oqıtıw.
Usı tarawdaǵı nızamshılıq ilajlarına toqtalatuǵın bolsaq, Ózbekstanda
hayal-qızlar huqıqların támiyinlew hám qorǵawdıń huqıqıy tiykarların jánede jetilistiriw maqsetinde 2019-jıl sentyabr ayında “Hayal-qızlar hám er adamlar ushın teń huqıq hámde imkaniyatlar kepillikleri haqqında”g’i hámde
“Hayal-qızlardı basim hám zorlıqtan qorǵaw haqqında”g’i Nızamlar qabıllandı.
BMSHnin’ derlik barlıq agentlikleri, atap aytqanda BMSH Rawajlanıw dástu’ri, BMSH Xalıqtaniwshiliq fondı (YuNFPA), BMSH Balalar fondı (YuNISEF), BMSH Insan huqıqları boyınsha Joqarı komissari basqarması, BMSHnin’ Narkotik o’nimleri hám jınayat basqarması, Xalıqaralıq migratsiya shólkemi bul eki nızam boyınsha óz túsindirme hám usınısların berdi.
Gender teńlik boyınsha institutsional sharalarǵa kelsek, usı waqıtta Ózbekstan Respublikası Oliy Majlisinin’ Senati quramında hayal-qizlar huqıqların támiyinlew hám kemsitiwdin’ hár qanday formasın saplastiriw boyınsha milliy nızamshılıqta xalıqaralıq standartlardı muwapiqlastiriw menen shuǵıllanatuǵın jańa “Hayal-qızlar hám gender teńlik máseleleri” komiteti sho’lkemlestirildi. Bunnan tısqarı, miynetke tiyisli huqıqlardıń kepillikleri hám qollap-quwatlawdı jánede kúsheytiw, ondag’i zorlıq jábirleniwshilerine járdem beriw maqsetinde Zorlıq isletiwden jábir kórgen shaxslardı reabilitatsiya qılıw hám maslastırıw hámde óz janına qas qılıwdıń aldın alıw respublika orayı hám Hayal-qızlar isbilermenligi orayı, Húkimet janındaǵı “Shańaraq” ilimiy-ámeliy izertlew orayı sıyaqlı jańa strukturalar dúzildi.
Usı jańa islengen barlıq institutsional mexanizmler Ózbekstan Hayal-qızlar komiteti menen birgelikte BMSH Konventsiyasina muwapıq hayal-qizlar huqıqları, gender teńligi hám hayal-qızlarǵa qaratilg’an kemsitiwlerdi toqtatıwdiń birden-bir pútin mexanizmine aylanıwı máseleniń zárúrli tárepi bolıp tabıladı.
Atap ótiw kerek, qabıl etilgen normativ-huqiqiy hújjetler hám ámeliy ilajlar Ózbekstannıń gender siyasatı tarawindag’i zárúrli qádemi bolıp tabıladı hám ol nızamshılıq hámde ámeliyattıń xalıqaralıq norma hám standartlarına tolıq sáykes keledi, usınıń menen birge, olardıń bir bólegi BMSHnin’ insan huqıqları boyınsha keńseleri usınıslarına tiykarlanǵan.
Ásirese, “Hayal-qızlardı basim hám zorlıqtan qorǵaw tuwrısında”g’i Nızaminıń qabıl etiliwi zárúrli áhmiyet kásip etdi. Bul Nızam kóp jıllıq dodalawlardan keyin qabıllandı. Nızam shańaraqtaǵı zorlıq jábirleniwshilerine járdem beriw, olarǵa turar jaylar ajıratıw, isenim telefonları hám qalaberse fizikalıq zorlıq, bálkim psixologiyalıq yamasa ekonomikalıq jınayatlar boyınsha májburiy juwapkershilikke tartıw arqalı hayal-qizlardi qorǵaw ushın tıykar bolıp tabıladı. Bunday sharalar, atap aytqanda, BMSHnin’ insan huqıqları boyınsha keńseleri tárepinen uzaq waqıt dawamında usınıs etip kelingen. Gender siyasatınıń monıtoringi hám natiyjeliligin bahalaw tarawinda www.gender.stat.uz saytında qosımsha 54 gender kórsetkishlerin kirgiziw arqalı zárúrli ózgerisler júz berdi.
Óz gezeginde, Ózbekstandaǵı BMSHnin’ jámááti usı waqıtta barlıq milliy sherikler hám basqa mápdar táreplerdiń keń máslahátleri menen islep shigilip atirg’an “2021-2025 jıllarǵa mólsherlengen Turaqlı rawajlanıw sheriklik programması” sheńberinde gender teńlikti támiyinlew ushın mámleketke hár tárepleme járdem beriwde dawam etedi.
Shimbay rayoni Ádillik bo’limi
bas másláhátshisi A.P.Moldaxmetov