Янгиликлар
27
Korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha nızamshılıq hújjetleri
Korrupciya jámiyettiń barlıq tarawlarınıń rawajlanıwına kesent etetuǵın illet hám usı illetke qarsı gúresiw maqsetinde Ózbekstan Respublikası óziniń xalıqaralıq standartlarǵa tiykarlanǵan huqıqıy hám institucional tiykarların islep shıqqan hám bul tarawda reformalar dawam etpekte.
2017-jıl 3-yanvar kúni qabıl etilgen “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw haqqında”ǵı 419-sanlı ÓzR Nızamında korrupciya túsinigi, korrupciyaǵa qarsı gúresiwde mámleketlik siyasattıń tiykarǵı baǵdarları, bul illetke qarsı gúresiwshi hám qatnasıwshı uyımlar, olardıń tiykarǵı wazıypaları, juwapkershilik máseleleri belgilengen.
Álbette, korrupciya dárejesin qısqartırıwǵa hár túrli faktorlar tásir etedi.
Olardıń biri qabıl etilip atırǵan nızam hújjetleriniń ózinde korrupciyalıq normalardıń bar ekenligi hám bunday normalardıń ámeliyatqa engiziliwiniń aldın alıwdan ibarat.
Usıǵan tiykar, 2021-jıldıń 24-fevral sánesinde Ózbekstan Respublikası ádillik ministrligi tárepinen 3287-san menen dizimnen ótkerilgen “Normativ-huqıqıy hújjetler hám olardıń joybarlarınıń korrupciyaǵa qarsı ekspertizasın ótkeriw tártibi haqqında”ǵı Reje tastıyıqlandı.
Reje menen mámleketlik uyımlar hám shólkemler tárepinen cheklist toltırıw arqalı korrupciyalıq faktorlardı anıqlawdı názerde tutıwshı pútkilley jańa tártip engizildi.
Bunda, hújjettiń hár bir norması hám qaǵıydası analizlenip, korrupciyalıq faktor bar yamasa joq ekenligi cheklistte sáwlelendiriledi.
Endigiden bılay joybarlardı korrupciyaǵa qarsı ekspertizadan ótkeriwde jámiyetshilik keń túrde qamtıp alınadı.
Bunda puqaralar regulatıon.gov.uz portalında cheklist toltırıw arqalı nızam hújjetleri joybarları boyınsha óz pikirlerin bildiriwi múmkin.
2021-jıldıń 6-iyul sánesinde Prezidentimizdiń usı tarawda júdá áhmiyetli 2 hújjeti qabıl etildi.
Birinshisi, “Korrupciyaǵa qarsı ayawsız múnásibette bolıw ortalıǵın jaratıw, mámleket hám jámiyet basqarıwında korrupciyalıq faktorlardı keskin kemeytiriw hám bunda jámiyeshilik qatnasın keńeytiriw ilajları haqqında”ǵı Prezident Pármanı.
Pármanǵa muwapıq, “Korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlardı islewde ayıplı dep tabılǵan shaxslardıń ashıq elektron reestri” júrgiziledi.
Reestrǵa kirgizilgen shaxslarǵa tómendegiler qadaǵan etiledi:
- mámleketlik xızmetine qabıl etiliwi hám mámleketlik sıylıqlar menen sıylıqlanıwı;
- saylanatuǵın hám óz aldına tártipte tayınlanatuǵın lawazımlarǵa talabanlardıń kórsetiliwi;
- mámleketlik uyımlar janındaǵı jámiyetshilik keńesleri hámde mákemeleraralıq kollegial uyımlardıń aǵzalıǵına kirgiziliwi;
- olardıń isbilermenligi mámleketlik satıp alıwlarında hám mámleketlik-jeke sherikshilik pitiminde qatnasıwshı (orınlawshı) sıpatında qatnasıwı;
- mámleketlik úlesi 50 payızdan joqarı bolǵan shólkemler hámde mámleketlik bilimlendiriw mákemelerinde basshı lawazımlarında iskerlik júrgiziwi.
2022-jıl 1-yanvardan mámleketlik xızmetkerlerdiń, mámleketlik úlesi 50 procentten joqarı shólkemler, mámleketlik kárxanalar hám mákemeleriniń basshıları hám orınbasarları, olardıń ómirlik joldası hám erjetpegen perzentleriniń dáramatları hám mal-múlkin májbúriy deklaraciyalaw sisteması engiziledi.
Deklaraciyanı beriwden bas tartıw hám nadurıs maǵlıwmatlardı kirgiziw onı mámleketlik xızmetinen shetletiwge hám juwapkershilikke sebep boladı.
2022-jıl 1-yanvardan mámleketlik xızmetkerlerge sırt elde bank esap-betlerin ashıw, naq pul qarjıların saqlaw hám basqa mal-múlkke iye bolıw qadaǵan etiledi.
Ámeldar shaxstıń óz jeke mápi májbúriyatların ob'ektiv hám qalıs orınlawǵa tásir kórsetiwshi yamasa tásir kórsetiwi múmkin bolǵan jaǵdaylar mápler toqnasıwı esaplanadı.
Óz gezeginde, mápler toqnasıwın áshkár etiw hám aldın alıw boyınsha shara kórmew juwapkershilikti keltirip shıǵaradı.
Korrupciyaǵa qarsı ayawsız gúresiwdi támiyinlew maqsetinde tómendegilerdi názerde tutıwshı:
● Jınayat kodeksinde korrupciyaǵa baylanıslı jınayatlar taypasına kiriwshi statyalardıń anıq dizimin belgilew;
● korrupciyalıq jınayatlarǵa jazanı uzaq múddetli erkinlikten ayırıw jaza sharasına shekem keskin kúsheyttiriw;
● dáramatlar hám mal-múlkti deklaraciyalawda anıqlanǵan nızamsız baylıq arttırǵanlıǵı ushın juwapkershilik ornatıw;
● korrupciyalıq jınayatlardı islegenlerge jeńillestiriwshi normalar qollanıwına sheklewler belgilew;
● “Mápler toqnasıwın tártipke salıw haqqında”ǵı;
● “Mámleketlik xızmetkerlerdiń dáramatları hám mal-múlkin deklaraciyalaw haqqında”ǵı nızam joybarları islep shıǵıladı.
Ekinshi hújjet, “Korrupciyaǵa qarsı gúresiw jumısların nátiyjeli shólkemlestiriwge baylanıslı qosımsha ilajlar haqqında”ǵı Prezident qararı qabıl etildi. Qararda mámleketlik uyımlardıń jumısları ashıqlıǵın támiyinlew boyınsha bir qatar jańalıqlar bar.
Atap aytqanda, 2021-jıl 1-sentyabrden mámleketlik uyımlar hám shÓlkemler xızmetkerleri onlayn ashıq tańlaw tiykarında jumısqa qabıl etile basladı.
2021-jıl 1-avgysttan mámleketlik satıp alıwlar tarawındaǵı tenderler nátiyjeleri ashıq járiyalanadı.
Mámleketlik satıp alıwlarda birge islesiwshiler (kontragentler)di tekseriw tártibi islep shıǵıladı.
Korrupciyaǵa qarsı gúresiw agentligi tárepinen 2021-jıl 1-dekabrden hár jıl juwmaǵı boyınsha korrupciyaǵa qarsı gúresiw jumıslarınıń nátiyjesin bahalawshı reyting járiyalanıp barıladı.
2021-jıl 1-dekabrge shekem dáramat hám mal-múlk deklaraciyaları boyınsha maǵlıwmatlar bazası qáliplestiriledi.
2022-jıl 1-yanvarǵa shekem avtomobil' jolları tarawına tiyisli maǵlıwmatlardı óz ishine alatuǵın “SHAFFOF YO'L” onlayn málimleme platforması iske túsiriledi.
2022-jıl 1-yanvardan baslap “hadallıq vakcinası” principi tiykarında mámleketlik xızmetkerler turaqlı túrde korrupciyaǵa qarsı gúresiw boyınsha oqıtıladı.
Mine eń aqırǵı ózgeris, 2021-jıl 22-oktyabr kúni Prezidentimizdiń “Normativ-huqıqıy hújjetler hám olardıń joybarların korrupciyaǵa qarsı ekspertizadan ótkeriwdi jánede jetilistiriw ilajları haqqında”ǵı Qararı qabıl etildi.
Qarar menen, tek ǵana usı hújjetler emes, al ámeldegi barlıq normativ-huqıqıy hújjetler basqıshpa-basqısh tolıq korrupciyaǵa qarsı ekspertizadan ótkeriledi. Bul processke jámiyetshilik, ilimiy shólkemler hám ǵárezsiz ekspertler keńnen qamtıp alınadı.
2022-jıl 1-yanvardan baslap, ilimiy shólkemler hám joqarı oqıw orınları wákilleri hám fizikalıq shaxslar – ǵárezsiz ekspertlerge normativ-huqıqıy hújjetler hám olardıń joybarların korrupciyaǵa qarsı ilimiy hám ǵárezsiz ekspertizadan ótkeriw huqıqı beriledi (ekspertler reestri Ádillik ministrligi tárepinen júrgiziledi).
Juwmaqlap aytqanımızda milliy nızamshılıq hújjetlerimizge mámleketlik uyımlardıń jumıslarınıń ashıq-aydınlıǵın, nızamlılıǵın, mámleketlik uyımlardıń xalqımız aldında esaplılıǵın támiyinlewdi belgilewshi normalar kirgizildi.
Shomanay rayonı ádillik bólimi baslıǵı Kannazarov Erkinbay Óserbay ulı