Янгиликлар
24
Mayıplıǵı bolǵan shaxslarǵa berilgen jeńillikler
Sociallıq qorǵawǵa mútáj qatlamlar haqqında sóz bolǵanda álbette mayıplıǵı bolǵan shaxslar hám olarǵa qanday jeńillikler bar degen soraw tábiyiy túrde yadımızǵa túsedi. Demek búgingi sóz etpekshi bolǵan temamız usı haqqında boladı.
Eń áwele Ózbekstan Respublikasınıń 2020 jıl 15 oktyabr kuni «Mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń huqıqları haqqında»ǵı WRQ-641 sanlı nızamı haqqında toqtalıp ótiw orınlı dep esaplaymız.
Usı nızamnıń maqseti — mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń huqıqların támiyinlew tarawındaǵı qatnasıqlardı tártipke salıwdan ibarat bolıp, tómendegi principlerden ibarat:
— mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń qádir-qımbatın, olardıń ǵárezsizligin, tańlaw erkinligi hurmet etiw;
— mayıplıq belgisine kóre kemsitiliwge jol qoymaw;
— insannıń huqıq hám erkinliklerin ámelge asırıwdaǵı imkániyatlardıń teńligi;
— mayıplıǵı bolǵan balalardıń rawajlanıp atırǵan qábiyletin hám óz individuallıǵın saqlap qalıw huqıqın hurmet etiw;
— obektler hám xızmetlerdiń qolaylıǵı;
— mayıplıǵı bolǵan shaxslardı jámiyet hám mámlekettiń ómirine qatnastırıwdan ibarat.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti tárepinen mayıplıǵı bolǵan shaxslardı qollap-quwatlaw boyınsha tómendegi párman hám qararları qabıl etilgen:
— 2017 jıl 1 dekabr kungi «Mayıplıǵı bolǵan shaxslardı mámleket tárepinen qollap-quwatlaw sistemasın túpten jedellestiriw is-ilájleri haqqında»ǵı PP-5270 sanlı pármanı,
— 2021 jıl 21 dekabr kungi «Mayıplıǵı bolǵan shaxslardı hár tárepleme qollap-quwatlaw, olardıń bántligine kómeklesiw hámde sociallıq belsendiligin jánede asırıwǵa baylanıslı qosımsha is-ilájler haqqında»ǵı PQ-57 sanlı qararı,
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti tárepinen mayıplıǵı bolǵan shaxslardı qollap-quwatlaw boyınsha tómendegi qararları qabıl etilgen:
— 2018 jıl 2 iyun kungi «Joqarı oqıw orınlarına mayıplıǵı bolǵan shaxslardı qosımsha mámleketlik grant kvotaları tiykarında oqıwǵa qabıl etiw tártibi haqqında»ǵı 417-sanlı qararı;
— 2021 jıl 23 dekabr kungi «Mayıplıǵı bolǵan shaxslar isleri boyınsha uyımlarara keńes iskerligin jánede jedellestiriw is-ilájleri haqqında»ǵı 769-sanlı qararları qabıl etilgen.
Nızamshılıqta mayıplıǵı bolǵan shasxlarǵa miynet, sociallıq, ekonomikalıq, salıq, mádeniiy tarawlarda bir qatar jeńillikler berilgen. Házir usılarǵa imkániyat dárejesinde toqtalıp ótiwge háreket etemiz.
Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksinde:
— sociallıq qorǵawǵa mútáj, jumıs tabıwda qıynalıp atırǵan hám miynet bazarında teń sharayatlarda básekilesiwge iye emes shaxslarǵa, sol qatardan on tórt jasqa tolmaǵan balaları, mayıplıǵı bolǵan balaları bar jalǵız ataǵa yaki anaǵa;
— mayıplıǵı bolǵan shaxslarǵa hám pensiya jasına jaqınlasıp qalǵan shaxslarǵa berilgen qosımsha kepillikler;
— texnologiyadaǵı, islep shıǵarıw hám miynetti shólkemlestiriwdegi ózgerisler, xızmetkerler sanı yaki jumıslar ayrıqshalıǵınıń ózgeriwine alıp kelgen jumıslar kóleminiń qısqarıwı múnásibeti menen miynet shártnaması biykar etilgende jumısta qaldırıw ushın beriletuǵın jeńillikli huqıq;
— jumıs waqtınıń qısqartılǵan múddeti;
— islep atırǵan 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslarǵa birinshi jumıs jılı ushın 6 ay ótpesten burın yaki olardıń qálewine kóre jazǵı yaki olar ushın qolay bolǵan basqa waqıtta 30 kalendar kunnen ibarat jıllıq uzaytırılǵan tiykarǵı hám on tórt kalendar kúnge shekem is haqı saqlanbaǵan halda dem alısqa shıǵıw huqıqı;
— mayıplıq napaqası yaki pensiya alıw huqıqı.
Ózbekstan Respublikasınıń Salıq kodeksinde:
— balalıqtan mayıplıǵı bolǵan shaxslar, sonday-aq, 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar, dárámatlar qaysı ayda alınǵan bolsa, sol ayda hár bir ay ushın miynetke is haqı tólewdiń eń kem muǵdarınıń 1,41 esesi muǵdarındaǵı dárámatlar boyınsha salıq salıwdan azat etiledi;
— 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń mal-múlkinde bolǵan alpıs kvadrat metr sheńberinde salıq salıwdan azat etiledi;
—1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar jer salıǵınan azat etiledi;
— avtotransport quralların satıp alıw hám (yaki) Ózbekstan Respublikası aymaǵına waqtınsha alıp kiriw ushın jıyım tólewden azat etiledi.
Bunnan tısqarı:
— 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslarǵa joqarı oqıw orınlarına abiturient-lerdi qabıl etiwdiń ulıwma sanınan qosımsha túrde 2 payızlı kvota ajıratılǵan;
— xızmetkerlerdiń sanı jigirma kisiden artıq bolǵan kárxana, mekeme hám shólkemlerde jergilikli mámleketlik xákimiyatı uyımları mayıplıǵı bolǵan shaxslardı jumısqa ornalastırıw ushın xızmetkerler sanınıń keminde úsh payızı muǵdarında jumıs orınlarınıń eń kem sanın belgileydi hám rezervte saqlaydı;
— is beriwshi belgilengen minimal jumıs orınları esabınan jumıs orınlarına jumısqa ornalastırıw tártibinde jergilikli miynet uyımları tárepinen jollanǵan mayıplıǵı bolǵan shaxslardı jumısqa qabıl etiwi shárt;
— 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar protez-ortopediya buyımları, reabilitaciya texnik qurallar hám kreslo arbalar menen biypul támiyinlew huqıqına iye;
— 1 hám 2 topar mayıplıǵı bolǵan shaxslar úy-jay alıwda jeńilliklerge iye.
Salamat BAZARBAEV,
Kegeyli rayonı Ádillik bólimi
Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı.