Янгиликлар
21
Májbúriy miynet qadaǵan etiledi
Nızamshılıq boyınsha májbúriy miynet- jumıs beriwshi yaki puqara tárepinen qandayda bir jazanı qollanıw menen qorqıtıw arqalı, (sonday-aq, miynet intizamıń saqlaw quralı sıpatında) puqaranıń ıqtıyarına qılap ráwishte jumıs yaki xızmetti orınlawǵa májbúrlew esaplanadı. Qandayda bir jazanı qollanıw menen qorqıtıw túrlerine tómendegiler: jábirleniwshini aldaw, háreketin sheklew, ajıratıp qoyıw yamasa bir ózin jámáátke qospay bólip taslaw, fizikalıq yaki jınısıy zorlıq ótkeriw, qorqıtıw yaki qáwip tuwdırıw, ózin tastıyıqlawshı hújjetlerin alıp qoyıw, is haqısın azaytıw yamasa uslap qalıw, miynet sharayatların jamanlastırıw, huqıq hám berilgen jeńilliklerinen ayırıw, jumıs waqtınan artıqsha jumıs isletiw siyaqlı jaǵdayları kiriwi múmkin.
Hesh kim shaxstı jumıstan bosatıp jiberemen, aylıǵıńdı azaytaman, lawazımıńdı túsiremen hám basqa túrdegi qorqıtıwlar menen májbúriy miynetke májbúrlewge haqılı emes.
Májbúriy miynettiń subyekti-jumıs beriwshi, mámleketlik organ yaki puqara bolıwı múmkin. Májbúriy miynet jaǵdayı boyınsha-bir neshshe puqara yaki lawazımlı shaxs tikkeley ózi yamasa ekinshi bir shaxslar arqalı májbúriy miynettiń ámelge asırıwshısı bolıwı múmkin. Májbúriy miynet jaǵdayı boyınsha-bir neshshe puqara májbúriy miynettiń jábirleniwshisi bolıwı múmkin.
Májbúriy miynettiń jábirleniwshisi óz ıqtıyarına qılap ráwishte óziniń xızmet wazıypasına kirmeytuǵın yaki haqı tólenbeytuǵın jumıs yaki wazıypalardı orınlaydı. Nızamda нәзерде tutılǵan жағдайлардан tısqarı, qálegen jumıs yaki xızmetti orınlawǵa májbúrlew májbúriy miynet dep bahalanadı.
Jumıs beriwshi xızmetkerden onıń miynet wazıypalarına kirmeytuǵın jumıslardı orınlawdı, nızamǵa қайшы yaki xızmetker hámde basqa shaxslardıń ómiri hám densawlıǵı ushın qáwip tuwdırıwshı, olardıń abırayın hámde qadir-qımbatın kemsitiwshi háreketler qılıwdı talap etiwge haqılı emes. Kópshilik mákeme-karxanalarda xızmetkerler ózleriniń xızmet májbúriyatlarına kirmeytuǵın jumıslardı islewge, mákeme-kárxananıń әтирапын, atız, shellerin tazalawǵa, abadanlastırıw jumıslarına, náwbetshiliklerge қойылады. Máselen, mákemeniń aymaǵın abadanlastıramız degen себеп пenen hár bir xızmetkerge qandayda bir territoriyanı bólip berip, atız-shellerdi jabayı shóplerden tazalatıwı, ulıwma xalıqlıq dem alıw kúni dep járiyalanǵan bayram kúnleri náwbetshilikler shólkemlestirip, xızmetkerlerdi jumıs waqtınan tısqarı waqıtlarda ózleriniń xızmet wazıypalarına kirmeytuǵın wazıypalardı orınlatıp, mákemeniń aymaǵına kóz-qulaq bolıp, joqarı turıwshı uyımnıń telefon arqalı qadaǵalawshı qońırawlarına juwap beriў сыяқлы жумыларға тартыўы múmkin. Bunnan basqada rayon hákimi, puqaralar jıyını baslıǵı ya bolmasa qadaǵalawshı organlar tárepinen puqaralardı hámde isbilermenlik subyektlerin jekkeletip qoyiw, olardı imtiyazlarınan ayırıw menen qorqıtıp, paxta jıyin-terimine yaki basqa awıl-xojalıq jumıslarına тартыўы múmkin.
Mine usınday unamsız жағдайlarǵa jol qoymaw, xalıqtı májbúriy miynetke тартыўдiń aldın alıw boyınsha mámleketimizde úlken nızamshılıq bazası jaratılǵan.
Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 6-statyasında barlıq puqaralar miynet huqıqılarına iye ekenligi, jınısı, jası, rasası, milleti, tili, sociyallıq kelip shıǵıwı, múlkiy jaǵdayı hám lawazım dárejesi, dinge bolǵan múnásibeti, isenimi, sonday-aq xızmetkerlerdiń кәсип qábiletlerine hám olardıń miynetiniń nátiyjelerine baylanıslı bolmaǵan basqa táreplerine qarap miynetke baylanıslı қатнасықлар tarawında hár qanday sheklewlerge yaki imtiyazlar belgilewge jol qoyılmaytuǵınlıǵı hám bular kemsitiw dep esaplanıwı belgilep qoyılǵan. Sonday-aq, miynet kodeksiniń 7-statyasında májbúriy miynet, yaǵnıy qandayda bir jazanı qollaw menen qorqıtıw arqalı (sonday-aq, miynet intizamıн saqlaw quralı sıpatında) мийнетке májbúrlew qadaǵan etiletuǵınlıǵı belgilendi.
Ózbekstan Respublikasında májbúriy miynetke тартыў жағдайларын tolıq saplastırıw maxsetinde 2018-jıl 10-may kúni Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń «Ózbekstan Respublikasında májbúriy miynetti saplastırıwǵa baylanıslı qosımsha is-ilajlar haqqında»ǵı 349-sanlı qararı qabıl etildi.
Qabıl etilgen bul qarar menen Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi baslıǵı, wálayatlar, Tashkent qalası, qalalar hám rayonlar hákimleri, barlıq dárejedegi mámleketlik hám xojalıq basqarıwı organları basshıları puqaralardı, sonday-aq, bilimlendiriw, den sawlıqtı saqlaw mákemeleri, basqa byudjet shólkemleri xızmetkerlerin, bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıları hám studentlerin májbúriy miynetke, sonıń ishinde rayon hám qalalardıń aymaqların abadanlastırıw hámde kóklemzarlastırıw jumısları, máwsimlik awıl-xojalıғы jumısları, metall shıǵındıların hám makulatura jıynaw, sonday-aq, basqa túrdegi máwsimlik jumıslarǵa тартыўдың aldın alıw hám oǵan shek qoyiw, puqaralardı, tiykarınan, bilimlendiriw hám densawlıqtı saqlaw tarawı, basqa byudjet shólkemleri xızmetkerlerin, studentler hám bilimlendiriw mákemeleri oqıwshıların májbúriy jámiyetlik jumıslarǵa tikkeley тартқан lawazımlı shaxslarǵa qarata qatań intizamıy sharalar kóriw belgilendi.
Sonday-aq, bul qararda mámleketlik уйымлар hám basqa shólkemler tárepinen shembilikler tómendegi shártlerge qatań ámel etken halda, yaǵnıy ulıwma xalıqlıq shembilikti ótkeriw haqqında tek ǵana Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń tiyisli hújjeti yaki Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń qararı bolǵanda hámde onda qatnasatuǵın shaxslar tiyisli shólkem aymaǵında miynetti qorǵaw hám qáwipsizlik normalarına qatań ámel etken halda tek-ǵana ıqtıyarıy tárizde shólkemlestiriliwi hám ótkeriliwi belgilep qoyıldı.
Usı qarardıń 34-bántine muwapıq, avtomibil jolları, háreketleniwi tıǵız bolǵan kósheler, suw obyektleri hám zonalarы, qurılıс maydanları, imaratlardıń төбелери, qáwipli islep shıǵarıw obyektleri, sonday-aq, insanlardıń ómirine yaki densawlıǵına qáwip туўдырыўы múmkin bolǵan basqa jerlerde ıqtıyarlıй baslamalar menende shembilikler hám basqa jumıslardı ótkeriw qadaǵan etildi.
Elimizde bul baǵdardaǵı ámelge asırılıp atırǵan reformalardı elede жеделлестириў, nızamshılıq bazasın bekkemlew maqsetinde 2019-jıl 30-iyul kúni Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Adam sawdasına hám májbúriy miynetke qarsı gúresiw dizimin jánede jetilistiriwge baylanıslı qosımsha is-ilájlar haqqında»ǵı PP 5775-sanlı pármanı qabıl etildi. Bul párman menen Adam sawdasına hám májbúriy miynetke qarsı gúresiw milliy komissiyası dúzilip, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi baslıǵı, walayatlar, Tashkent qalası, rayonlar (qalalar) hákimlerine adam sawdası hám májbúriy miynetke qarsı gúresiw boyınsha aymaqlıq komissiyalarǵa, bashılıq etiw wazıypası júkletildi.
Ózbekstan Respublikası nızamları menen májbúriy miynetke тартыў нызамға qayshı is-háreket dep bahalanadı hám usınday hárekettiń jol qoyılıwına sebepshi bolǵan ayıpker shaxslar tiyisli huqıqıy juwapkershilikke tartıladı.
Ózbekstan Respublikasınıń hákimshilik juwapkershilik haqqındaǵı kodeksiniń 51-statyasına көре miynetke qandayda bir көрнисте nızamsız túrde májbúrlew-bazalıq esaplaw muǵdarınıń eliw esesinen júz esesine shekem járiyma salınıwına sebep boladı.
Ózbekstan Respublikası Jınayat kodeksiniń 148²-statyasına көре miynetke qandayda bir көрнисте nızamsız túrde májbúrlew, bunда nızamda názerde tutılǵan hallardan tısqarı, tap usınday qılmıs ushın hákimshilik jaza qollanılǵannan keyin исленген bolsa, bazalıq esaplaw muǵdarınıń júz esesinen bir júz eliw esesine shekem járiyma yaki eki jılǵa shekem белгили huqıqтan айырыў yamasa eki jılǵa shekem miynet пенен dúzetiw jumısları menen jazalanadı-деп белгилеп қойылған.
Shımbay rayonlıq Yuridikalıq xızmet
kórsetiw orayı bas yurist konsulti
Sh.Matniyazov