Янгиликлар
14
Bilimlendiriw tarawındaǵı reformalar
Bilimlendiriw tarawındaǵı reformalar
Bizge belgili, 2017-2021 jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ahmiyetli baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyasın “belsendi isbilermenlik, innovaciyalıq ideyalar hám texnologiyalardı qollap-quwatlaw jılı”nda ámelge asırıwǵa tiyisli Mámleketlik baǵdarlamasında “Bilimlendiriw haqqında”gı Ózbekstan Respublikası nızamınıń jańa joybarın islep shıǵıw hám qabıllaw belgilengen edi. Tiyisli ministrlik hám keńseler qánigeleri hám ekspertlerinen ibarat jumısshı toparı tárepinen islep shıǵılǵan “Bilimlendiriw haqqında”gı Ózbekstan Respublikası Nızamınıń jańa joybarı áyne kúnlerde jámiyetshilik tárepinen keń dodalanbaqta.
Ózbekstan “Ádalat” sotsial-demokratiyalıq partiyası baslaması menen “Rawajlanıw strategiyasi” orayında Ministrler Kabineti janındaǵı Bilimlendiriw sapasın baqlaw mámleketlik inspektsiyası, Ádillik ministrligi, Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw, Xalıq bilimlendiriw, Mektepge shekem bilimlendiriw ministirlikleri, “Rawajlanıw strategiyasi”, Respublika ruwxıylıq hám bilimlendiriw orayları sherikliginde ótkerilgen “`Bilimlendiriw sistemasında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń huqıqıy tiykarların jetilistiriw rejeleri” temasındaǵı sáwbetinde de bul nızam joybarı ilimiy jámiyetshilik penen keń talqılandı.
Ilajda Ózbekstan “Ádalat” SDP siyasiy Keńesi baslıǵı, Oliy Májlis Nızamshılıq palatasındaǵı partiya fraktsiyası basshısı Narimon Umarov shıǵıp sóyledi.
Konstituciyamızda belgilengen normalar, “Bilimlendiriw haqqında”gı nızam, Kadrlar tayarlaw milliy programması hámde Ózbekstan Respublikası Prezidenti, Ministrler Kabineti tárepinen qabıl etilgen normativ hújjetler buǵan baylanıslı bekkem huqıqıy tiykar retinde xizmet etip atır.
Ótken qısqa dáwirde bilimlendiriwdiń barlıq basqıshların búgingi zaman talapları tiykarında jetilistiriw maqsetinde Ózbekstan Respublikası Prezidenti hám Ministrler Kabineti tárepinen 100 ge jaqın hújjetler qabıl etilip, izbe-izlik penen ámeliyatqa qollanıp atır.
Tarawda ámelge asırılǵan jańalanıwlardan kelip shıǵıp, “Bilimlendiriw haqqında”gı nızamdı jetilistiriw waqtı keldi, dep anıq ayta alamız.
Ámeldegi “Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızam 1997 jılda qabıl etilgen bolıp, ótken jıllarda tarawda ámelge asırılǵan túpkilikli jańalanıwlar, jedel reformalar bul hújjetti búgingi kún talaplarına sáykeslestiriwdı talap etpekte. Sonnan kelip shıǵıp, taraw qánigelerinen ibarat jumısshı toparı tárepinen “Bilimlendiriw haqqında”ǵı nızamnıń jańa joybarı islep shıǵıldı.
Nızam joybarın tayarlaw processinde 20 dan artıq rawajlanǵan shet el mámleketlerdiń Bilimlendiriw tuwrısında nızamchılıǵı úyrenilip, sol tiykarda jańa nızam joybarına 36 jańa statya, ámeldegi nızamnıń 33 statyasına ózgertiw hám qosımshalar kirgizildi.
Sonday-aq, Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 41-statyanıń ámeldegi redakciyasında “Hár kim bilim alıw huqıqına iye. Biypul ulıwma bilim alıwǵa mámleket tárepinen kepillik beriledi. Mektep jumısları mámleket qadaǵalawıdar”-dep kórsetilgen bolsa, Bul elementtı tómendegishe jańa redakciyaǵa ótkeriw usınıs etilmekte:
Hár kim bilim alıw huqıqına iye.
Mámleket mektepge shekem bilim hám tárbiyanı rawajlandırıwǵa kómeklesedi.
Mámleket hár bir balanıń ulıwma orta bilim beriw shólkemlerine oqıwǵa kiriwi ushın májburiy bir jıllıq tayarlıqtan ótiwge bolǵan huqıqın kepilleydi.
Biypul ulıwma orta bilim beriw mámleket tárepinen kepillenedi. Ulıwma orta bilim beriw májburiy bolıp tabıladı.
Mektep jumısları, mektepge shekem bilim hám tárbiya mámleket qadaǵalawında boladı.
bilim boyınsha bólek mútajliklerge hám individual múmkinshiliklerge iye bolǵan balalar ushın bilim shólkemlerinde inklyuziv bilim hám tárbiya shólkemlestiriledi.
Mámleket uqıplı jaslardıń materiallıq jaǵdayına qaramastan, bilimdi dawam ettiriwin kepilleydi.
Mámleketke qaraslı, jeke hám basqa túrdeǵı bilimlendiriw mákemeleri hám shólkemlerin rawajlandırıw ushın mámleket teń sharayatlar jaratadı.
Pedagog xızmetkerlerdiń mártebesin hár tárepten bekkemlew jámiyet hám mámlekettiń maqseti hám de juwapkerli wazıypası bolıp tabıladı. Pedagog xızmetkerlerdiń kásiplik iskerligine aralasıwǵa, sonıń menen birge olardıń xızmet minnetlemelerin orınlawına tosqınlıq etiwge jol qoyılmaydı.
Bunnan tısqarı, Konstituciyaǵa tómendegi mazmundagi 41-1-statyası qosılmaqta. Hár kim mámleketlik bilimlendiriw shólkemlerinde tańlaw tiykarında biypul joqarı maǵlıwmat alıwǵa haqılı. Joqarı bilim hám ilimiy-izertlew shólkemleri nızamda belgilengen sheńberde ózin ózi basqarıw, akademikalıq erkinlik, sonıń menen birge izertlewler ótkeriw hám oqıtıw erkinligi huqıqına iye.
Mámleket ilim-pándi rawajlandırıwǵa, jáhán ilimiy jámiyetshiligi menen ilimiy baylanıslar ornatıwǵa kómeklesedi.
Qanlıkól rayonı ádillik bólimi baslıǵı: Asılbek Iskenderov