Янгиликлар
17
Jańalanıp atırǵan Konstituciya jańa Ózbekstannıń huqıqıy deregi.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyası mámlekettiń júzi, onıń abıroyı, elimiz huqıq sistemasınıń negizi esaplanadı. Tiykarǵı nızam xalıqtıń arzıw úmitlerin júzege shıǵarıp, insan huqıqların hám mámleket suvereniteti principlerin bekkemlep, házirgi hám keleshek áwladlar aldına joqarı juwapkershilikti qoyadı.
Ózbekstan Respublikası Konstituciyası on ekinshi shaqırıq Ózbekstan Respublikası Joqarı Keńesiniń on birinshi sessiyasında 1992-jıl 8-dekabrde qabıl etilgen.
Hár bir mámleket rawajlanıp barar eken, barlıq tarawlarda tereń reformalar ótkerip, xalqınıń jaqsı jasaw tárizin támiyinleydi hám bul jolda nızamlardı qabıl etiw, olarǵa ózgerisler kirgiziw hátteki tiykarǵı nızamǵa da ózgerisler kirgiziw tábiyiy jaǵday hám zaman talabı esaplanadı. Usı talaplardan kelip shıǵıp, elimiz konstituciyasına ózgerisler kirgiziw ushın arnawlı komissiya dúzilgen hám 26-mayda bul komissiyanıń 1-majilisi bolıp ótti. Konstitutciyanı reformalaw boyınsha dúzilgen arnawlı komissiya “Ózbekistan Konstitutciyasına ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”ǵı Konstituciyalıq nızam joybarın tayarladı. Joybar deputatlar tárepinen nızamshılıq baslaması huqıqı tiykarında Ózbekstan Respublikası Oliy Májlis Nızamshılıq palatasına kiritildi.
Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Konstituciyasına kirgizilip atırǵan ózgerisler «insan-jámiyet-mámleket» principine tiykarlanǵan bolıp, milliy Konstituciyalıq ózlikti sáwlelendiredi hám ámeldegi Konstitutciyanıń barlıq bólimlerine túpkilikli ózgerisler kirgiziliwdi názerde tutadı.
Oliy Májlis Nızamshılıq palatası “Ózbekstan Respublikası Konstituciyasına ózgerisler hám qosımshalar kirgiziw haqqıda”ǵı nızam joybarın járiyaladı.
Joybarda tiykarǵı nızamımızdıń 64 statyasına 200 den artıq ózgerisler kirgiziw hám de 16 normanı óz ishine alǵan 6 jańa statya hám prim-statyalar qosıw usınıs etilmekte.
Atap aytqanda, 1-statyadaǵı “Ózbekstan - suverenli demokratiyalıq respublika” sózleri, Ózbekstan - suverenli respublika, huqıqıy, social, dúnyalıq, demokratiyalıq mámleket dep ózgertiliwdi názerde tutadı.
Sonıń menen birge Konstituciyanıń 13-statyası keńeyttirilip, oǵan “Insanǵa qarata huqıqıy tásir sharası mámleket organı tárepinen gózlenetuǵın nızamlı maqsetke erisiw ushın jetkilikli bolıwı hámde mápdar shaxslarǵa múmkinshiligi bolǵansha qıyınshılıq tuwdırmaslıǵı hám insannıń mámleket shólkemleri menen óz-ara múnásebetlerinde nızamshılıqta júzege keletuǵın, saplastırıp bolmaytuǵın barlıq qarama-qarsılıqlar insan paydasına sheshiliwi boyınsha” qaǵıydalar qosılıwı kútilmekte. 24-statya Ózbekstan Respublikasında ólim jazası qadaǵan etiledi degen jańa qatarlar menen tolıqtırılmaqta. 25-statyaǵa bolsa jınayat nızamshılıǵına tiyisli normalar, 26-statyaǵa sud-huqıq sistemasına tiyisli normalar qosılıp atır.
Sonday-aq, insannıń jeke, siyasiy, ekonomikalıq hám sociyallıq huqıqlarına tiyisli qaǵıydalarǵa insan huqıqları hámme nárseden ústin princip tiykarında jańa qaǵıydalar menen tolıqtırılmaqta.
Sonıń menen birge isbilermenlerdıń huqıq hám máplerin konstituciyalıq qaǵıydalar menen qorǵaw da názerden shette qalmaǵan.
Jámiyettiń tiykarǵı buwını bolǵan shańaraqtı qollap-quwatlaw, jámiyet hám mámleket tárepinen qorǵalıwı tiykarında XIV baptaǵı 63, 64, 65-statyalar jańa qaǵıydalar menen tolıqtırılmaqta.
Mámleket hákimiyatı dúzilisinde óz ornına iye bolǵan parlamentti reformalaw hám onıń rolin elede jetilistiriw maqsetinde 80, 83, 84-statyalarǵa tómendegi ózgerisler kirgizilmekte:
80 hám 93-statyalarǵa kiritilgen ózgerislerge tiykarlanıp, Senattıń wákilliklerine jańadan 3 wákillik kirgizildi;
83-statyada nızamshılıq baslaması huqıqına iye subyektler dizimi keńeyttirilip, Ózbekstan Respublikasınıń saylaw huqıqına iye bolǵan,júz mıńnan kem bolmaǵan puqaralarına, Ombudsmanǵa, Oraylıq saylaw komissiyasına bul huqıq beriliw názerde tutılıp atır;
84-statyada Parlamenttıń nızam qabil etiw múddetleri hám prezidenttıń nızamdı tastıyıqlaw múddetleri ózgertiliw usınılıp atır.
Sonıń menen birge konstituciyamızdıń XIX ,XX, XXI, XXII, XXIII, XXV baplarına da bir qatar ózgerisler kirgiziw joybarda usınılıp atır.
Juwmaqlap aytqanda, tiykarǵı nızamımızǵa kirgiziliw usınılıp atırǵan konstituciyalıq qaǵıydalar eń áwele insan huqıq hám erkinlikleri, olardıń máplerin qorǵaw hám olarǵa múnásip jasaw shárayatların támiyinlew, elimizdıń suverenitetin hám onıń máplerin qorǵaw jolında ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń huqıqıy tiykarı bolıp xızmet etedi.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq
xızmet kórsetiw orayı baslıǵı: A. Allaniyazov.