Янгиликлар
25
Konstituciyada shaxstıń jeke ómir qolqatılmaslıǵı, shaxstıń háreketleniw erkinligi, shaxstı qorǵaw barısındaǵı jańalıqlar
Konstituciyada shaxstıń jeke ómir qolqatılmaslıǵı, shaxstıń háreketleniw erkinligi, shaxstı qorǵaw barısındaǵı jańalıqlar
Búgingi kúnde ǵárezsiz mámleketimizge Jańa Ózbekstan ataması menen qádem taslar ekenbiz, hár bir tarawda reformalardıń ámelge asırılıp atırǵanlıǵınıń gúwası bolmız. Solar qatarı baslı nızamımız esaplanǵan Konstituciyamızdı da shetlep ótpesten, búgingi zaman talabına say jańa qádemler menen jańa Konstituciyamızdı da qabıl etiw aldında turıppız.
Hár bir puqara óziniń keleshegin isenimli túrde qurıw hám bekkemlew maqsetinde dodalawǵa qoyılǵan jańa Konstituciyalıq nızamımız joybarına ózleriniń usınıs hám pikirlerin bildirip, baslı nızamımızdıń jańa kóriniste qabıl etiliwine ózleriniń úleslerin qosıp, belsene qatnasıwın kórsetti.
Konstituciyalıq nızamımızda da insan qádiri baslı orınǵa qoyılǵanlıǵın, búgingi kúnde ámelde bolǵan Konstituciyamızdan parqlı túrde jańadan-jańa ózgeris hám qosımshalardıń kirgizilip atırǵanlıǵınıń gúwası bolıwımız múmkin, yaǵnıy Konstituciyasınıń 64 statyasına 200den artıq ózgerisler, 6 jańa statya menen 16 jańa norma kirgizilmekte.
Solar qatarı, Konstituciyalıq nızamımızdıń 24-statyasına kirgiziliwi kútilip atırǵan qosımshaǵa kóre Ózbekstan Respublikasında ólim jazasınıń qadaǵan etiliwi, 25-statyaǵa kirgiziliwi kútilip atırǵan kosımshaǵa kóre uslap turıwǵa, qamaqqa alıwǵa hám saqlawda yaki erkinlikti basqasha tárizde sheklewge tek sudtıń qararına kóre jol qoyılıwı belgilep berilmekte.
Bunnan tısqarı Konstituciyamızǵa kirgizilip atırǵan jáne bir jańalıqlarǵa kѳre – shaxs sud qarar qabıl etpegeninshe qırıq segiz saattan kóp múddet uslap turılıwı múmkin emes. Eger uslap turıw yaki erkinlikti basqasha tárizde sheklew haqqındaǵı qarar belgilengen múddette sud tárepinen qabıl etilmese, shaxs dárhal azat etiliwi kerek.
Shaxstı uslap turıw waqtında onıń huqıqları hám uslap turıw tiykarları oǵan túsinikli tilde túsindiriliwi kerek.
Hesh kim shártnamalıq minnetlemelerdi orınlay almaǵanlıǵına tiykarlanıp jınayıy juapkershilikke tartılıwı múmkin emes.
Hesh kim qıynawǵa salınıwı, zorlıqqa, basqa ayawsız, insanǵa say bolmaǵan yaki insan qádir-qımbatın kemsitiwshi mámilege yamasa jazaǵa duwshar etiliwi múmkin emes.
Hesh kimde onıń razılıǵısız medicinalıq, ilimiy hám basqa tájiriybeler ótkiziliwi múmkin emes.
Hár bir insan óz shaxsın erkin rawajlandırıw, nızam menen qadaǵan etilmegen hám de basqa shaxslardıń huqıq hám erkinliklerin buzbaytuǵın hár qanday háreketti ámelge asırıw huqıqına iye. Nızamda belgilenbegen minnetleme hesh kimniń juwapkershiligine onıń razılıǵısız júkletiliwi múmkin emes.
Usı orında sonı da aytıp ótiw lazım, jańa Konstituciyalıq nızamımızda kútilip atırǵan jańalıqlardan biri búgingi kúnde ámelde bolǵan Konstituciyamızdan parıqlı ráwishte 261 –statyası jańadan qosılıp toltırılıwı kútilmekte. Bunda hár bir shaxs advokat járdeminen óz tanlawına kóre hám de jınayat processiniń hár qanday basqıshında paydalanıw, shaxs uslap turılǵanında bolsa onıń háreketleniw erkinligi huqıqı ámelde sheklengen waqıttan baslap paydalanıw huquqına iye.
Gúmán qılınıwshı, ayıplanıwshı yaki sudlanıwshı ayıplawdıń mánisi hám tiykarları haqkında xabardar etiliw, ózine qarsı kórsetpe bergen gúwalar menen júzlestiriliw, óz paydasına kórsetpe berip atırǵan gúwalardıń shaqırılıwı huqıqına iye.
Nızamdı buzǵan halda alınǵan dálillerden ádil sudlawdı ámelge asırıw waqtında paydalanıwǵa jol qoyılmaydı.
Huqıqbuzarlıqlardan hám hákimiyattı keri maqsette paydalanıwdan jábirlengenlerdiń huqıqları nızam menen qorǵaladı. Mámleket jábirlengenlerge ádil sudlawdan paydalana alıwın hám jetkizilgen zıyan kompensaciya qılınıwın támiyinleydi.
Hár bir shaxs mámleketlik organlarınıń yaki olardıń lawazımlı shaxslarınıń nızamsız háreketleri yaki háreketsizligi sebepli jetkizilgen zıyannıń ornı mámleket tárepinen qaplanıwı huqıqına iye.
Sonday-aq, Konstituciyalıq nızamǵa kѳre insan hám puqaralardıń jeke huqıqları hám erkinliklerin kepillew barısında – hár kim ѳz shaxsın erkin rawajlandırıw, nızamda qadaǵan etilmegen hám de basqa shaxslardıń huqıq hám erkinliklerin buzbaytuǵın hár qanday háreketti ámelge asırıw, hár kim ѳz shaxsına tiyisli maǵlıwmatlardı qorǵaw huqıqna iye ekenligi belgilep berilgen.
Demek, Konstituciyalıq dúzetiwler birinshi náwbette, jáiyettiń túrli sociallıq qatlamlarına tiyisli bolǵan puqaralardıń elgili bir jeke, sociallıq, ekonomikalıq, siyasıy, mádeniy hám ekologiyalıq huqıqları hám de máplerin kepillikli tárizde támiyinlewge, qorǵawǵa qaratılǵan tuwrıdan-tuwrı isleytuǵın normaǵa aylanadı.
Jańa Konstituciya Jańa Ѳzbekstanımızdıń búgingi kúni hám keleshek áwladımızdıń bekkem súyenishi bolıwına isenimizdi payda etti desek qátelespegen bolamız.
Xojeli rayonı ádillik bѳliminiń
yuridikalıq xızmet kѳrsetiw orayı
baslıǵı Nurya Berdiniyazova