Янгиликлар
30
Erjetpegen shaxslardıń huqıqları
Erjetpegen shaxslardıń huqıqları
Sud-huqıq tarawında erjetpegen shaxslardıń nızamlı huqıq hám máplerin qorǵaw boyınsha hám bir qatar normativ huquqıy xujjetler qabıl etilgen. Ózbekstan Respublikası-nıń 2010-jıl 29-sentyabr kuni qabıl etilgen «Er jetpegen shaxslar arasında qadaǵalawsızlıq hám huqıqbuzarlıqlar profilaktikası haqqında»ǵı WRQ-263 sanlı nızamınıń 3-statyasında er jetpegen shaxslar dep — on segiz jasqa tolmaǵan shaxslarǵa aytıladı. Al Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jıl 7-yanvar kuni qabıl etilgen «Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında»ǵı 139 sanlı nızamınıń 3-statyasında bala (balalar) tusinigi hám keltirilgen bolıp, oǵan kóre on segiz jasqa tolǵanǵa shekemgi bolǵan shaxs (shaxslar)ǵa aytıladı. Demek bala hám er jetpegen shaxslar tusinigi nızamshılıq hujjetlerinde sinonim turde qollanıladı.
Bala huqıqları boyınsha halqaralıq ham milliy nızamshılıgımızda kóplep arnawlı normativ huqıyıy hujjetler qabıl etilgen. Bala huqıqları haqqındaǵı halıqaralıq dárejedegi tiykargı hujjet Bala huqıqları haqqındaǵı Konvenciya esaplanadı. Bul Konvenciya AQSh-nıń Nyu-York qalasında 1989 jıl 20 noyabr kuni qabıl etilgen. Ol 54 statyadan ibarat bolıp, ogan balalardıń barlıq huqıqları kiritilgen bolıp, barlıq balalarǵa qollanıladı.
Bala huqıqları dep — balaga qarsı insan huqıqları kategoriyası, rassası, jınısı, tili, dini, tuwılgan jeri, milliy yaki sociallıq kelip shıǵıwı, mulkshilik jaǵdayı, sociallıq abıroyına qaramastan, hár bir bala iye bolıwı kerek bolgan huqıq hám erkinliklerge aytıladı. Xalıqaralıq huqıqta 18 jasqa jetpegenlerdin barlıǵı bala dep tan alıngan.
Bunnan tısqarı mayıplıǵı bolǵan balalardıń huqıqların qorǵaw boyınsha Nızamda:
mayıplıǵı bolgan balalar dep – turaqlı fizikalıq, aqlıy, sensor (sezgi) yaki ruyxıy kemshilikleri sebepli ómirlik iskerligi sheklengenligi munásibeti menen mámleket hám jámiyet tárepinen sociallıq járdem kórsetiliwine hámde óz huqıqları hám nızamlı máplerin qorǵaw etiliwine mutáj on segiz jasqa shekemgi bolǵan shaxslar tusiniledi.
Ózbekstan Respublikası Bala huqıqları haqqındaǵı konvenciyanı 1992-jıl 9-dekabr kuni ratifikaciya etken.
Ózbekstanda bala huqıqları tómendegi nızamshılıq hujjetleri menen tártipke salınadı:
- Ózbekstan Respublikası Konstituciyası;
- Ózbekstan Respublikasınıń Shańaraq kodeksi;
- Ózbekstan Respublikasınıń Puqaralıq kodeksi;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Amengerlik hám qáwenderlik haqqında”ǵı;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Bilimlendiriw haqqında”ǵı;
- Ózbekstan Respublikasınıń “Mayıplıǵı bolǵan shaxslardıń huqıqları haqqında”ǵı;
Usı “Bala huqıqlarınıń kepillikleri haqqında”ǵı nızam menen bala huquqlarının nızamlı kepillikleri, balanıń jasaw huqıqları kepillikleri, erkinlik hám jeke qol qatılmaslıq huqıqı kepillikleri, qorǵaw huqıqı kepillikleri, mámleket tárepinen qollap quwatlaw kepillikleri, balanıń óz pikirin bildiriw huqıqları kepillikleri hám basqada bir qatar huqıqlarınıń kepillikleri belgilep berilgen.
Házirgi waqıtta Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2019-jıl 22-aprel kungi “Bala huqıqları kepilliklerin jánede kusheytiriwge baylanıslı qosımsha is-ilájler haqqında”ǵı PQ-4296 sanlı qararına kóre “Ombudsman” házirde óz orınbasarına — balalar huqıqları boyınsha wákil óz iskerligin ámelge asırmaqta.
Kegeyli rayonı Ádillik bólimi
yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı S.Bazarbaev