Янгиликлар
18
Miynet nızamshılıǵında jámiyetlik shártnama
Xızmetkerler ushın ámeldegi miynet nızamshılıǵı menen bir qatarda qosımsha miynet huqıqları hám kepillikleri belgilengen bolıp, bunday qosımsha miynet huqıqıları hám kepillikleri normativ hújjetler, shártnama túrindegi hújjetler bolǵan jámiyetlik kelisimler, jámiyetlik shártnamalar, basqa lokal hújjetler, sonıń menen birge jumıs beriwshi menen xızmetker ortasında dúzilgen miynet shártnamaları menen belgileniwi múmkin.Jámiyetlik shártnama bul — kárxanada jumıs beriwshi menen xızmetkerler ortasındaǵı miynet penen baylanıslı, sociallıq-ekonomikalıq hám kásipke baylanıslı bolǵan múnásibetlerdi tártipke salıwshı normativ hújjet bolıp, xızmetkerler menen jumıs beriwshilerdiń miynetke baylanıslı múnásibetlerin shártnama tiykarında tártipke salıwǵa hám olardıń sociallıq-ekonomikalıq máplerin muwapıqlastırıwǵa járdem beriw maqsetinde dúziledi.
Jumıs beriwshi miynet kodeksine muwapıq jámiyetlik shártnamaların dúziwi shártli bolıp, jámiyetlik shátnamalar, múlkshilik forması, qaysı uyımǵa boysınıwı hám xızmetkerler sanına qaramastan, kárxanalar hám olardıń yuridikalıq shaxs huqıqı berilgen quramlıq bólimshelerinde dúziledi. Jámiyetlik shártnamanıń ámel qılıw múddetin tárepler belgileydi hám bul múddet ádette hárekettegi tarmaq kelisiwiniń ámel qılıw múddetinen aspaydı.
Miynet jámiyeti ulıwma jıynalısında maqullanǵan, kárxana basshısı hám kásiplik shólkem komiteti basshısı yaki xızmetkerlerdiń basqa wákillikli organı basshısı qol qoyǵan jámiyetlik shártnama normativ-májbúriy kúshke iye boladı.Jámiyetlik shártnama jumıs beriwshige hám usı kárxananıń barlıq xızmetkerlerine, sonıń ishinde jámiyetlik shártnama kúshke kirgennen keyin jumısqa qabıl qılınǵan shaxslar ushında birdey áhmiyetke iye.Jámiyetlik shártnamanı dúziwde hám tarmaqqa, hám aymaqqa tán sociallıq mashqalalar esapqa alınıwı lazım.
Sonıń menen birge jámiyetlik shártnamada tómendegiler:-
- miynetke haqı tólew túri, sisteması hám muǵdarı, pul sıylıqları, napaqalar, kompensaciyalar, qosımsha tólewler;
- nırxlardıń ózgerip barıwı, inflyasiya dárejesine qarap miynetke haqı tolewdi tártipke salıw mexanizmi;
- xızmetkerlerdi jumıs penen támiynlew, qayta oqıtıw, jumıstan bosatıw shártleri;
- jumıs waqıtı hám dem alıs waqıtı, miynet dem alıslarınıń múddetleri;
- хızmetkerlerdiń, sonıń ishinde hayallar hám 18 jasqa tolmaǵan shaxslardıń miynet shártleri;
- jumıstı tálim alıw menen qosıp alıp barıwshı xızmetkerler ushın imtiyazlar;
- ıxtıyarlı hám májbúriy tárizdegi medicinalıq hámde sociallıq qamsızlandırıw;
- jeke jıynap barılatuǵın pensiya esap betlerindegi qosımsha jıyımlar kirgiziw muǵdarları hám múddetleri názerde tutılıwı múmkin.
Jámiyetlik shártnama menen: miynetke baylanıslı, sociyallıq-ekonomikalıq máseleler menen baylanıslı, kásipke baylanıslı múnásibetler tártipke salınadı.Jámiyetlik shártnama menen tártipke salınatuǵın miynetke baylanıslı múnasibetlerge xızmetkerlerdi jumısqa qabıl qılıw waqtında miynet shártnamasın dúziw, keleshekte onı ózgertiw, miynet shárrtnamasın biykar qılıw, jumıs waqtın belgilew, xızmetkerlerge dem alıw waqtın beriw, kárxanada miynet intizamıń támiynlew, jumıstı shólkemlestiriw, miynetti qorǵaw siyaqlı jumıs beriwshi menen xızmetker ortasındaǵı múnásibetler kiredi.Jámiyetlik shártnama menen tártipke salınatuǵın Sociallıq-ekonomikalıq máselelerge baylanıslı múnásibetler kárxananıń ekonomikalıq imkaniyatların esapqa alǵan halda nızamlar hám basqa normativ hújjetler menen belgilengen normalar hám qaǵıydalarda kórsetilgenine qaraǵanda imtiyazlıraq miynet shártleri hám qosımsha miynet dem alısları, pensiyalarǵa tayınlanatuǵın ústemeler, múddetinen burın pensiyaǵa shıǵıw, transport hám xızmet saparı qarajetleri ushın kompensaciyalar, xızmetkerlerdi islep shıǵarıwda hámde olardıń balaların mektepte hám mektepke shekemgi bilimlendiriw mákemelerinde tegin yaki belgili bir muǵdarda haqı tólenetuǵın tárizde awqatlandırıw, basqa qosımsha imtiyaz hám kompensaciyalar kirgiziliwi múmkin.
Jámiyetlik shártnama menen tártipke salınatuǵın kásipke baylanıslı múnásibetlerge xızmetkerlerdi islep shıǵarıwdıń tikkeley ózinde kásipke oqıtıw, olardıń mamanlıǵın asırıw, qayta tayarlawdan ótkeriw, belgili bir kásiplerge qoyılatuǵın qosımsha talaplar hám jeńillikler belgilew siyaqlı múnásibetlerdi kirgiziw múmkin.Ámeldegi nızamlarda normativ áhmiyettegi qaǵıydalar jámiyetlik shártnamalarda álbette belgilenip qoyılıwı shárt dep tikkeley kórsetip ótilgen bolsa, bunday qaǵıydalar jámiyetlik shártnamaǵa kirgiziledi.
Jámiyetlik shártnama tómendegi halatlarda óz kúshin saqlap qaladı:
- kárxana qayta shólkemlestirilgende usı qayta shólkemlestirilip atırǵan dáwirde óz kúshin saqlap qaladı, sonnan keyin ǵana táreplerden biriniń baslaması menen qayta kórip shıǵılıwı múmkin;
-kárxana mal-múlkinıń iyesi ózgergende jámiyetlik shártnama óz kúshin altı ay dawamında saqlap qaladı;
-kárxana nızam hújjetlerinde belgilengen tártip hám shártler tiykarında jabılıp atırǵanda jámiyetlik shártnama usı kárxananıń jabılıw jumısları alıp barılıp atırǵan pútin bir dáwir ishinde óz kúshin saqlap qaladı.
Jámiyetlik shártnamada kózde tutılǵan májbúriyatlardıń orınlanıwın táreplerdiń wákilleri, miynet jámááti, sondayaq Ózbekstan Respublikası Bántlik hám miynet múnásibetleri ministrliginiń tiyisli organları tárepinen tekserip turıladı hám jámiyetlik shártnamaǵa qol qoyısqan shaxslar hár jılı yaki shártnamanıń ózinde kórsetilgen múddetlerde májbúriyatlardıń orınlanıwı haqqında miynet jámáátiniń ulıwma jıynalısında esabat berip turadı.Juwmaqlap aytqanda kárxanalarda, mákeme hám shólkemlerde xızmetkerler jámááti menen jumıs beriwshiler ortasında sociallıq sherikshilikti jolǵa qoyıw hám rawajlandırıw forması hám quralı sıpatında Jámiyetlik shártnama áhmiyeti kúshli bolıp esaplanadı.
Shımbay rayonlıq yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuristkonsulti Sh.Matniyazov