Янгиликлар
25
Shańaraq qatnasıqlarında er-zayıplardıń huqıq hám minnetlemelerı
Búgingi kúnde xalıqaralıq maydanda hám Ózbekstan Respublikasında nızamshılıq tarawındaǵı jetiskenliklerdi hámde insan huqıqlarınıń támiynlenip atırǵanlıqların kóriwimiz múmkin.Usı qatarda, shańaraq máselesinde belgilengen normalar haqqında aytıp ótiw maqsetke muwapıq.Nızamshılıq haqqında sóz eter ekenmiz, álbette tiykarǵı nızamımız bolǵan Ózbekstan Respublikasınıń Konstitutsiyasına múrájat etiw maqsetke muwapıq.Sebebei, Konstitutsiyanıń 63-statyasına tiykar shańaraq jámiyettiń tiykarǵı buwını bolıp tabıladı hámde jámiyet hám mámleket qorǵawında bolıw huqıqına iye.Neke táreplerdiń qálewi hám teń huqıqlılıǵına tiykarlanadı.
Ózbekstan Respublikası Shańaraq kodeksiniń 2-statyasına tiykar Shańaraqqa tiyisli qatnasıqlardı tártipke salıw er hám hayaldıń erkin túrde nekelenip dúzgen birlespesi, er hám hayaldıń jeke hám de múlkshilik huqıqları teńligi, ishki shańaraqqa tiyisli máselelerdiń óz-ara shártlesiw jolı menen hal etiliwi, shańaraqta balalar tárbiyası,olardıń jetkilikli turmıs keshiriwi hám kámalı haqqında ǵamxorlıq qılıw, jas óspirim hám miynetke uqıpsız shańaraq aǵzalarınıń huqıq hám máplerin qorǵaw ústinligi principlerı tiykarında ámelge asıriladı.
Sonday-aq, usı kodekstiń 3-statyasına tiykarbarlıq puqaralar shańaraqqa tiyisli qatnasıqlarda teń huqıqlarǵa iye esaplanıwı, neke dúziwde jınısı, rassası, milleti, tili, dini, sotsiallıq kelip shıǵıwı, jeke jáne social poziciyası hámde taǵı basqa jaǵdaylarǵa qaray, huqıqlardı arnawlı bir tárzde tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan sheklewge, tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan artıqmashılıqlar belgilewge hámde shańaraqqa tiyisli qatnasıqlarǵa aralasıwǵa jol qoyılmaslıǵı belgilengen.
Er hám hayal shańaraqta teń huqıqlardan paydalanadı hám olar teń minnetlemelerge iye esaplanadı.Neke qatnasıqlarında táreplerdiń huqıq hám minnetlemeleri belgilengen bolıp, Shańaraq kodeksiniń 18-statyasına tiykar neke puqaralıq jaǵdayı aktlerın jazıw mekemelerinde dizimge alınǵan waqıttan baslap nekeni dúzgen er hám zayıp dep esaplanadı hám sol waqıttan baslap olar ortasında er-zayıplıq huqıq hám minnetlemeleri payda boladı.Neke dúziw waqtında er hám hayal óz qálewi menen kúyewi yamasa hayalınıń familiyasın ulıwma familiya etip tańlaydı yamasa olardıń hár biri nekege shekem bolǵan óz familiyasın saqlap qaladı.Er hám hayaldan birewiniń óz familiyasın ózgertiwi basqasınıń da familiyası ózgeriwine alıp kelmeydi.Er hám hayaldıń hár biri iskerlik túri, kásip hám jasaw jayın tańlawda erkli bolıp tabıladı.
Sondy-aq, Shańaraq kodeksinde er hám hayaldıń múlk hám basqada huqıqları haqqında normalar belgilengen.Joqarıdaǵılardan kóriwimiz múmkin, hár qanday tarawda hám qatnasıqlardı tártipke salıwshı normalar belgilengenligindey shańaraq qatnasıqların tártipke salıw boyınsha tiyisli normalar belgilengen.Solay eken, jámiyette hár bir puqara óz huqıqları menen birge minnetlemelerine ámel etken halda is alıp barıwı maqsetke muwapıq esaplanadı.
Qanlıkól rayonı ádillik
bólimi baslıǵı A.Iskenderov