Янгиликлар
10
Nızamshılıqta belgilengen hayal-qızlardıń huqıqları
Ózbekstan ǵárezsizlikke eriskennen keyin, hayallar huqıqların qorǵaw boyınsha birinshi qádemlerinen biri bul - Ózbekstan Respublikası Konstituciyasinıń 46-statyasında: “Hayal-qızlar hám er adamlar teńdey huqıqlarǵa iye” - dep tán alınıwı boldı. Bunıń menen mámleketimizde hayallar jámiyetıń aktiv aǵzası retinde barlıq tarawlarda keń qatnasıwı belgilep qoyıldi. Bul dáwir ishinde mámleketimizde hayal-qızlardıń huqıqları hám erkinliklerine kepillik beriw, olarǵa kóplegen tarawlarda jeńillikler beriwdi názerde tutatuǵın bir qansha normativ-huqıqıy hújjetler qabıllandı.
Atap aytqanda, 2019-jıl 7-martda Ózbekstan Respublikası Prezidentinıń “Hayal-qızlardıń miynet huqıqları kepilliklerin jáne de kúsheytiw hám isbilermenlik iskerligin qollap-quwatlawǵa tiyisli ilajlar haqqında”ǵı PQ-4235-sanlı Qararı qabıl etilgen.Bul qararǵa tiykar, 2019-jıl 1-maydan baslap hayallar miynetin arnawlı bir tarawdıń yamasa kásiplerde qóllaw boyınsha qadaǵan etiw biykar etildi; usınıslı xarakterdegi hayallardıń densawlıǵına unamsız tásir etiwi múmkin bolǵan tarawdıń yamasa kásipler dizimi tastıyıqlandi; bala kútimi dem alısınıń keminde úsh ayı áke tárepinen paydalanılǵan táǵdirde, áke yamasa anadan birine Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 234-statyası tártibinde qosımsha bir ay tólenetuǵın bala kútimi dem alısı beriletuǵın boldı; eki jasqa tolmaǵan perzentin tárbiyalaytuǵın ata-analardıń birine olardıń jumıs waqtındaǵı dem alıw hám awqatlanıw, balanı awqatlantırıw ushın beriletuǵın tánepisler esabınan is beriwshi menen kelisilgen halda kún dawamında paydalanilatuǵın tánepis waqtın belgilew huqıqı beriletuǵın boldı; hayallardıń pensiya jasına tolǵanlıǵı yamasa nızam hújjetlerine muwapıq jasqa tiyisli mámleketlik pensiyasın alıw huqıqı payda bolǵanlıǵı sebepli olar menen dúzilgen múddetsiz miynet shártnamasın 60 jasqa tolǵanga shekem yamasa múddetli miynet shártnamasın múddeti tamam bolıwına shekem is beriwshiniń baslaması menen bıykarlaw qadaǵan etiledi; er adam hám hayallar huqıqları teńliginiń buziliwi menen baylanıslı islerdiń sudta kórip shıǵilıwında hayallarǵa advokatlar tárepinen kórsetiletuǵın yuridikalıq xızmet ushın tólem olardıń qálewine kóre mámleket esabınan tóleniwi belgilendi.
Bunnan tısqarı, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2020-jıl 23-iyundaǵı 402-sanlı qararı menen “Joqarı oqıw orınlarında qosımsha mámleket granti tiykarındaǵı qabıl kórsetkishleri sheńberinde mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa tańlawda qatnasıw ushın usınısnama beriw hám olardı oqıwǵa qabıllawdı shólkemlestiriw tártibi haqqında”gi nızam tastıyıqlanǵan bolıp, bul nızamda joqarı oqıw orınlarında qosımsha mámleket granti tiykarındaǵı qabıl kórsetkishleri sheńberinde mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa tańlawda qatnasıw ushın usınısnama beriw hám olardı oqıwǵa qabıllawdı shólkemlestiriw rejimin belgileydi.Bul qararǵa kóre, mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlarǵa joqarı oqıw orınlarına kiriwde mámleket granti tiykarındaǵı qabıl sheńberindegi tańlawda qatnasıw ushın usınısnama tómendegi kriteryalar tiykarında beriledi:
- kem támiyinlengen shańaraqlardaǵı hayal-qızlar;
- tóliqsiz shańaraqta tárbiyalanıp atırǵan, yaǵnıy ákesi yamasa anası yamasa olardıń ekewide wapat etken sociallıq qorǵawǵa mútáj qızlar;
- ómır joldası wapat etken, jas óspirim perzentin jalǵız tárbiyalap atırǵan sociallıq qorǵawǵa mútáj hayallar;
- mayıp perzenti bar mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlar;
- 2 hám odan artıq perzentin tárbiyalap atırǵan, aǵayınlarınan bólek jasap atırǵan jalǵız hayallardıń qız perzentleri;
- ata-analarınan biri yamasa hár ekewıda I yamasa II topar mayıplıǵı bolǵan mútajligi bar shańaraqlardaǵı hayal-qızlar.
Usınısnama alıw ushın rayon (qala) máhelle hám shańaraqtı qollap-quwatlaw bólimlerine elektron formada múrájat etiledi.
Usınıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 5 martdaǵı “Hayal-qızlardı qollap-quwatlaw, olardıń jámiyet turmısındaǵı aktiv qatnasın támiyinlew sistemasın jáne de jetilistiriw ilajları haqqında”ǵı PQ-5020 -sanlı Qararı qabıl etilip, bul qararǵa tiykar tiyisli programmalardı tabıslı ózlestirgen hayal-qızlarǵa hár bir máhállede máhállebay islew boyınsha biriktirilgen hákim járdemshisiniń usınısına kóre, isbilermenlik iskerligin jolǵa qoyıw ushın 3 jılǵa shekem múddet hám 6 ayǵasha jeńillikli dáwir menen jıllıq 14 procent stavkada 33 million sumǵa shekem bolǵan muǵdarda kreditler ajratıladı.
Sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2021-jıl 7-sentyabrdegi 585-sanlı Qararı menen tastıyıqlanǵan “Ata-anası yamasa olardıń birinen ayrilgan mútáj qızlar, baǵıwshısı joq jalǵız hayallar joqarı tálim alıwın materiallıq tárepten qollap-quwatlaw tártibi haqqında”gi Nızamǵa tiykar, Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi, wálayatlar hám Tashkent qala hákimlikleri 2021/2022 oqıw jılınan baslap hár jılı ózleriniń aymaqlarından oqıwǵa kirgen 25 danadan hám de 2 — 4-kurslarda oqıp atirǵan 75 dana (hár bir kurstan — 25 danadan), jámi 100 dana hayal-qızlar ushın jergilikli byudjettiń qosımsha derekleri esabınan bazalıq tólew-kontrakt summasın tórt oqıw jılınıń juwmaqlanıwına shekem tólep beredi.
Sonday-aq, usı jıldıń 9-fevral kúni Ózbekstan Respublikasınıń “Puqaralardıń hám isbilermenlik subyektleriniń huqıqları kepillikleri jánede kúsheytiriliwi munasábeti menen Ózbekstan Respublikasınıń ayırım nızam hújjetlerine ózgeris hám qosımshalar kirgiziw haqqında”gi O'RQ-752-san nızamı qabıllandı. Bul nızamǵa tiykar Ózbekstan Respublikasınıń Miynet kodeksiniń 234-statyası besinshi bólimine ózgeris kiritilip, oǵan kóre bala kútimi dem alısınıń is stajına qosılatuǵın dáwiri 6 jıl etip belgilendi.
Shımbay rayonı yuridikalıq xizmet
kórsetiw orayi bas yuriskonsultı Ye.Adilov