Янгиликлар
10
Adam sawdasına qarsı gúres: xalıqaralıq ámeliyat
Planetamızda bir qatar global máseleler bar, bular taypasına tikkeley adam sawdası sıyaqlı transmilliy jınayatlardı da kirgiziw múmkin. Jıldan-jılǵa bul illetten jábir shegip atırǵanlar, onıń jábirleniwshisi bolıp atırǵanlar sanı artıp barmaqta. Aymaq hám shegara bilmegen bul jınayattıń hár biri jámiyet rawajlanıwı hám mámleketler rawajlanıwına saldamlı qáwip tuwdırıp atır. Adam sawdası salmaqlı jınayat insannıń ómiri, erkin hám huqıqların ayaq astı etip, onıń táǵdiri hám keleshegin ayaq astı etiwi menen qanshelli jerkenishli kóriniske iye.Aytıw kerek búgingi kúnge kelip adam sawdasınıń kúsheyiwine, yaǵnıy insandı qanday da bir buyım retinde, insandı aldı-satdı obekti retinde paydalanılıwı, olardıń huqıq hám erkinlikleriniń ayaq astı etiliwine tómendegiler sebep bolıp atır. Adam sawdası sıyaqlı nızamǵa qarsı iskerlik túri bir yamasa bir neshe aǵzalardan ibarat gruppalardıń paydalı deregine aylanıp baratırǵanı, yaǵnıy olardıń hesh qanday salmaqlı hám mashaqatlı miynetlersiz mol dáramat alıwǵa urınıp atırǵanlıǵı.
Adam sawdasınıń jábirleniwshisine aynalıp atırǵan adamlardıń ápiwayılıǵı, óziniń, jaqınlarınıń táǵdirine hám keleshegine bıyparqlıǵı. Adam sawdasın ámelge asırıwshı ayıpker shaxslar ózleriniń tanısları, jaqın aǵayınleriniń olardıń isenimine kirip alıp, olardıń adam sawdasın jábirleniwshisine aylanıp qalıwına sebepshi bolıp atırǵanlıǵında. Insaniyat tariyxında adam sawdasına qarsı gúresiw XIX ásir aqırı hám XX ásir baslarında hayal-qızlardıń Evropadan Amerika hám Arqa Afrika kontinentlerine keń kólemli migratsiyasi hám de hayallardı Evropaǵa satıw hádiysesi gúzetilgen. Bul hádiysege toqtatıw maqsetinde Parijde 1902 hám 1910-jıllarda eki konferenciya ótkerilip, “Aq qullar sawdasına qarsı gúres” atlı pútkil dunya Konventsiyasi qabıl etilgen.
Keyin bul konventsiya “Hayallar hám balalar sawdasın joq etiw” hám “Kámalat jasına jetken hayallar sawdasın joq etiw” atlı pútkil dunya Konventsiyalari menen toltırılǵan. Adam sawdası mashqalasına qarsı gúresiw keyingi tariyxıy processleri rawajlanıp, 1948-jılda "Insan huqıqlari" ulıwmajahan Deklaratsiyası qabıl etilgen. Sonnan keyin "Insan huqıqlarınıń Evropa Konventsiyasi", "Qullıq haqqında"ǵı Konventsiya, "Qullıqtı joq etıw ámeliyatı haqqında"ǵá qosımsha Konventsiya,"Bala huqıqları haqqında"ǵı Konventsiya,"Hayallarǵa qarsı diskriminatsiyanıń hár qanday kórinislerine qarsı gúres haqqında"ǵı Konventsiyalar qabıl etilip, dúnyanıń kóplegen mámleketlerinde qollanıla baslandı.
2013-jılda Birlesken Milletler Shólkemi tárepinen 30 iyul-Pútkil dunya júzlik adam sawdasına qarsı gúresiw kúni dep daǵaza etilgen. Usı waqıtta transmilliy uyımı ayıpkerliktiń ajıralmas strukturalıq bólegi bolǵan bul túrdegi jınayat dúnya kóleminde keń tarqalıp atır. BMT hám Migratsiya boyınsha xalıqaralıq shólkem qánigeleriniń analitik juwmaqlarına kóre, odan jábir kórgenler sanı bir neshe millionlardı quraydı. Adam sawdası jınayatınan jábirlengenlerdiń tiykarǵı bólegin hayallar hám balalar quramaqta.
Ózbekstan Respublikasınıń 2008-jıl 17-aprelde qabıl etilgen "Adam sawdasına qarsı gúresiw haqqında"ǵı nızamı qabıl etilgen bolıp, bul nızam jáne de jetilistiriw hám házirgi zaman talaplarına maslastırıw maqsetinde oǵan ózgertiw hám qosımshalar kiritilip, onıń jańa redakciyası 2020-jıl 17-avgustda qabıllandı. Adam sawdası tek ǵana Ózbekstan Respublikasınıń mashqalası retinde qarawımız nadurıs boladı, sebebi házirgi kúnde adam sawdası menen baylanıslı jınayatlar kóplegen mámleketlerde keń tarqalıp dúnya jámiyetshiligin qáweterge salıp qoyıp atır. Eń ashınarlısı, adam sawdası baylanıslı ayıpkerliktiń keń en jayıwına: xalıqtıń social qorǵawǵa mútáj qatlamları - jumussız júrgen puqaralar, turmısında kóp qıyınshılıqqa dus kelgen hayallar hám ata-anasınıń itibarı hám qarawınan shette qalǵanlar bolıp tabıladı.
Qońırat rayonı Yuridikalıq xızmet kórsetiw orayı
bas yuriskonsultı R.Annarazov