Янгиликлар
05
O‘zbekiston Respublikasining 2020-yil 20-oktabrdagi “Aholi bandligi to‘g‘risida”gi Qonunining ahamiyati to‘g‘risida
Bandlik sohasidagi munosabatlarni tartibga solish maqsadida “Aholi bandligi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilindi (20.10.2020 y., O‘RQ-642).
Aholi bandligi – bu fuqarolarning qonun hujjatlarida taqiqlanmagan, ularning shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlarini qondirishga, ularga daromad (mehnat daromadi) keltirishga qaratilgan faoliyatidir.
Fuqarolarning bir nechta toifalari, shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkor sifatida ro'yxatga olingan shaxslar ish bilan ta'minlangan deb hisoblanadi (4-modda).
Mazkur qonunga muvofiq davlat organlari mehnat bozorini rivojlantirish, aholi bandligini ta’minlash (11-modda) chora-tadbirlarini ko‘radi, oilaviy tadbirkorlik, hunarmandchilik va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini rivojlantirishga ko‘maklashuvchi tarkibiy, moliya, kredit, investisiya va soliq siyosatini amalga oshiradi.
Qonunning alohida bo'limi yakka tartibdagi tadbirkorlarga bag'ishlangan. Misol uchun, 8-bobda o'z-o'zini ish bilan ta'minlashning muhim mezonlari belgilangan. Yakka tartibdagi tadbirkor maqomi layoqatli shaxs tomonidan maxsus mobil ilova (bu O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi mahsuloti, “Soliq” mobil ilovasi – Eslatma) yoki soliq to‘lovchining shaxsiy kabineti orqali ro‘yxatga olinadi.
Yakka tartibdagi tadbirkorlar o'z faoliyatida xodimlarning mehnatidan foydalanishga va ish beruvchiga ega bo'lishga haqli emaslar. Ushbu talablarga rioya qilmaslik yakka tartibdagi tadbirkor maqomini yo'qotishga olib keladi (35-modda).
36-moddasida yakka tartibdagi tadbirkorlarni soliq qatort ishni nazarda tutadi. Xususan, yakka tartibdagi tadbirkorlarning mehnat faoliyati natijasidagi daromadlari jismoniy shaxsning umumiy daromadiga kiritilmaydi. Yakka tartibdagi tadbirkor sifatidagi ish stajidan qat'iy nazar, asosiy qarzning kamida 50 foizi miqdorida faqat ijtimoiy soliq to'lanadi. Soliq summasi to'liq hajmda byudjetdan tashqari Pensiya jamg'armasiga o'tkaziladi, uning asosida pensiyani hisoblash uchun daromad miqdori aniqlanadi. Imtiyozlar, mikrokreditlar, yakka tartibdagi tadbirkorlarni o'qitish 37-moddada ko'rib chiqiladi.
Qonunga ko'ra, belgilangan tartibda ishsiz deb tan olingan shaxslar ishsizlik nafaqasini olish huquqiga ega. Ushbu nafaqa ish izlovchi sifatida mahalliy mehnat organida ro'yxatdan o'tgan birinchi kundan boshlab hisoblanadi va to'lanadi. Ishsizlik nafaqalari soliqqa tortilmaydi. Quyidagi moddalarda nafaqa berishni to‘xtatib turish asoslari ko‘rsatilgan (11-bob, 51-modda).
Mazkur Qonun O‘zbekiston fuqarolariga, respublika hududida doimiy yashovchi chet el fuqarolariga va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslarga, shuningdek O‘zbekiston Respublikasida mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi chet el fuqarolariga nisbatan qo‘llaniladi.
Nukus shahri yuridik xizmat ko`rsatish markazi
bosh yuriskonsulti T.Bekimbetova