Янгиликлар
25
Erjetpegen shaxslardıń miynetleri qanday jaǵdaylarda májbúriy miynet bolıp esaplanadı ?
Erjetpegen shaxslardıń miynetleri qanday jaǵdaylarda májbúriy miynet bolıp esaplanadı ?
Búgingi kúnde xalqımız arasında jiyi ushırasıp atırǵan sorawlardıń biri “Erjetpegen shaxslardıń miynetleri qanday jaǵdaylarda májbúriy miynet bolıp esaplanatuǵınlıǵı haqqında” toqtalıp ótepekshimen. Bul haqqında baslı nızamımız Ózbekstan Respublikası Konstitutsiyasınıń 45-statyasında erjetpegen shaxslardıń huqıqları mámleket qorǵawında ekenligi atap kórsetilgen. Sonday-aq Konstitutsiyamızdıń 37-statyasında “Har bir shaxs miynet etiw, erkin kásip tańlaw, adalatlı miynet sharayatında jumıs islew hám nızamda kórsetilgen tártipte jumıssızlıqtan qorǵanıw huqıqlarına iye bolıp esaplanadı”.
Huqıqtıń basqa tarawları sıyaqlı miynet huqıqınıńda obekti hám subekti bar bolıp, miynet huqıqınıń obekti – jámiyetlik miynet qatnasıqlar bolıp esaplansa, miynet huqıqınıń subekti – bir tárepten puqaralar, ekinshi tárepten bolsa jumıs beriwshiler, yaǵınıy kárxana, mákeme hám shólkemler bolıp esaplanadı. Miynet huqıqınıń subekti bolıw ushın hár eki tárep te huqıq hám huqıq uqıplılıǵına iye bolıwı lazım. Miynet huqıqında bolsa puqaralardıń huqıq uqıplılıǵı 16 jas dep belgilep ótilgen. 18 jasqa tolmaǵan shaxslar menen miynet shártnamasın dúziw Ózbekstan Respublikası Miynet kodeksiniń 77-statyasında názerde tutılǵan bolıp, oǵan kóre 16 jasqa jetken fizikalıq hám aqılıy miynet qılıwǵa uqıplı bolǵan puqaralar menen miynet shártnamasın dúziliwi múmkin. Qosımsha ráwishte ata-analarınıń biri yaki olardıń ornın basıwshı shaxslardıń jazba razılıǵı menen 15 jasqa tolǵan shaxslarǵa miynet huqıqınıń subekiti bola aladı. Jaslardı miynetke tayarlaw maqsetinde ulıwma bilim beriw mektepleri, bilimlendiriw orınları, arnawlı oqıw orınları oqıwshıları 14 jasqa tolǵannan keyin oqıwdan bos waqıtlarında jumısqa qabıl etiliwi múmkin boladı. 18 jasqa tolmaǵan shaxslardıń miynetinen olardıń den-sawlıǵı, qáwipsizligi hám minez-qulqına zıyan jetkeriwi múmkin bolǵan miynet sharayatı qolaysız jumıslar hám basqa jumıslarda paydalanıw qatań qadaǵalanadı.
Ózbekstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen 2009-jıl 29-iyulda 1990-san menen mámleketlik dizimnen ótkerilgen “On segiz jastan kishi shaxslardıń miynetin qollanılıwı qadaǵan etiletuǵın qolaysız miynet sharayatları jumısları dizimin tastıyıqlaw haqqında”ǵı qararı qabıl etilgen bolıp buǵan kóre jer astı, suw astı, taw-kán jumıslarında, metallurgiya sanaatında, ıssılıq hám elektr energiyasın islep shıǵarıw hám uzatıw jumıslarında sonday-aq basqa da awır miynet sharayatlarında jumıs islew qadaǵan etilgen. Sonday-aq bul haqqında Ózbekstan Respublikasi Miynet kodeksiniń 241-statyasında qolaysız jumıs sharayatlarında sonday-aq jer astı jumıslarında hám basqa jumıslarda 18 jasqa tolmaǵan shaxslardıń miynet iskerliginen paydalanıw qadaǵan etilgenligi kórsetip ótilgen.
Ózbekstan Respublikası Ádillik ministrligi tárepinen 2009-jıl 12-mayda 1954-san menen mámleketlık dizimnen ótkerilgen “On segiz jasqa tolmaǵan shaxslar kóteriwi hám tasıwı mu’mkin bolǵan awır júk normalarınıń shegarasın belgilew haqqında”ǵı nızamına muwapıq 18 jasqa tolmaǵan shaxslardıń belgilep qoyılg’an normadan artıq awır júk kóteriwine hám tasıwına jol qoyılmaydı. Bul nızamda belgilep qoyılǵan awır júk kóteriwi norması er balalar ushın 13 kg, qız balalar ushın 7 kg etip belgilengen. Awır júk tasıw ushın 39 kg etip belgilengen. Usı nızam qaǵıydalardın buzılıwı eretpegen shaxslardıń miynetinen májbúriy paydalanıw esaplanıp, Ózbekstan Respublikası Hákimshilik hám Jinayıy juwapkershilikke tartılıwǵa sebep bolıp, Hákimshilik kodeksiniń 491-statyasında “Erjetpegen shaxs miynetinen onıń den-sawlıǵına, qáwipsizligine yaki minez – qulqına zıyan jetkeriwi múmkin bolǵan jumıslarda paydalanıw, bazalıq esaplaw muǵdarınıń 10 esesinen 20 esesine shekem muǵdarda járiyma salıwǵa sebep boladi.
Jınayat kodeksiniń 1481 , 1482–statyalarında kórsetip ótilgen bolıp, erjetpegen shaxslardı miynetke májburiy tárizde májburlew, olardıń miynetinen nızamsız tárizde paydalanıw jınayıy juwapkershilikke tartılıwǵa sebep boladı.
Taxtakópir rayonı Yuridikalıq xızmet
kórsetiw orayı bas yuriskonsulti Tleubaev Timur